Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cây bông trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Mường

Ngọc Lê - 15:38, 20/03/2025

Trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Mường, cây bông có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Đó không chỉ là sản phẩm được làm nên từ những đôi bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú của các thế hệ người dân bản mường. Hơn hết, cây bông được xem là biểu tượng, linh hồn của lễ hội truyền thống, phản ánh nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào dân tộc Mường.

Cây Bông là biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. (Ảnh: Thảo Quyên)
Cây bông là biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. (Ảnh: Thảo Quyên)

Cây bông từ lâu đã trở thành linh hồn, biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. Vào ngày rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy hay lễ mừng cơm mới, đồng bào Mường vui hội Pồn pôông để cầu chúc cho mối tình thủy chung, son sắt, cảm động lòng người của nàng Ờm - Bồng Hương, cầu chúc cho bản Mường được no ấm, thóc đầy bồ, ngô đầy sàn, vạn vật sinh sôi, nảy nở, con người mạnh khỏe, bình an. Lễ hội Pồn pôông cũng là dịp để các nam thanh, nữ tú trong vùng gặp gỡ, giao lưu, từ đó mà nhiều người nên duyên chồng vợ, sống đời đời bên nhau.

Pồn Pôông là lễ hội có từ rất xa xưa, có người cho rằng bắt nguồn từ sử thi “Đẻ đất, đẻ nước”. Trong tiếng Mường, “Pồn” có nghĩa là chơi, vờn, nhảy múa; “Pôông” có nghĩa là bông, bông hoa; “Pồn Pôông” có nghĩa là nhảy múa bên hoa, tức là lễ thưởng hoa, chơi hoa xung quanh cây bông để cầu cho bản Mường no ấm, thóc đầy bồ, lúa đầy sân, con người hạnh phúc.

Ngoài Ậu Máy, lễ hội luôn cần ít nhất 6 người nữa cùng diễn trò múa hát xung quanh cây bông. Chủ của lễ hội là Ậu Máy (còn gọi là bà máy). Ậu Máy là người có uy tín trong làng, được truyền nghề từ một Ậu Máy đi trước, biết cúng bái, bốc thuốc chữa bệnh, và múa đẹp, hát hay. Ngoài Ậu Máy, lễ hội luôn cần ít nhất 6 người nữa cùng diễn trò múa hát xung quanh cây bông, với các nhân vật: Enh chàng – Bông danh, nàng Choóng long - Đồng thiếp, Nàng Quắc - cô nàng lắm lý lẽ hay vẽ công, vẽ việc.

Nghệ nhân Phạm Thị Tắng (áo đỏ), xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá là người dành nhiều tâm huyết, nỗ lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường. (Trong ảnh: Nghệ nhân Phạm Thị Tắng hướng dẫn các điệu múa Pồn Pôông cho thanh niên trong làng. Ảnh: Lê Hợi)
Nghệ nhân Phạm Thị Tắng (áo đỏ), xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá là người dành nhiều tâm huyết, nỗ lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường. (Trong ảnh: Nghệ nhân Phạm Thị Tắng hướng dẫn các điệu múa Pồn Pôông cho thanh niên trong làng. Ảnh: Lê Hợi)

Vật trung tâm trong lễ hội là cây bông. Cây bông là biểu tượng của vũ trụ bao la, hội tụ đầy đủ vạn vật mà tạo hóa đã ban cho con người, dựng cây bông đồng nghĩa với việc trả ơn cho thần linh và mời thần linh về chung vui cùng người trần gian. Cây bông được đẽo bằng thân tre, trên cây được treo 5 hoặc 7 tầng những chùm hoa được làm từ gỗ của cây Chạng bạng nhuộm màu xanh, đỏ, tím, vàng cùng các mô hình muông thú, nông cụ sản xuất... (tùy theo tài năng, thâm niên của Ậu Máy mà cây bông có thể có 5;7;9 hoặc cao nhất là 12 tầng cũng vì thế mà chiều cao của cây bông cũng khác nhau). Để làm được cây bông cần có những người thật sự khéo tay của bản Mường, làm mất nhiều thời gian và đòi hỏi phải công phu.

Cây bông của đồng bào Mường là một công trình nghệ thuật rất kỳ công. Để làm được cây bông có 5 tầng với hàng nghìn bông hoa, bà con phải mất gần một tháng trời đi vào rừng tìm các loại cây về chế tác. Họ vào rừng, lên rẫy tìm cành cây dâu, cây sắn, cây chục bục để làm cành cây bông và gọt tỉa thành những bông hoa. Hoa cây bông được làm bằng gỗ cây chạng vạng, ruột cây và thân cây bông làm bằng luồng già. Trong một cành có nhân bông, nhiều đốt, nhiều màu sắc. Ở mỗi đầu cành đều được trang trí hình chim cò, ngoài ra còn có những vật dụng lao động sản xuất như: Cày, bừa và các con vật linh thiêng trong lao động như trâu, bò...

Tất cả các trò diễn đều xoay quanh cây Bông, mô phỏng lại các phong tục, tập quán của người Mường, phản ánh đời sống tâm linh văn hóa của người Mường
Tất cả các trò diễn đều xoay quanh cây bông, mô phỏng lại các phong tục, tập quán của người Mường, phản ánh đời sống tâm linh văn hóa của người Mường

Cây bông đẹp nhờ sự khéo tay của bà con dân làng. Bông có hình dạng giống như bông đồng tiền. Sau khi gọt tỉa thành bông, bà con mang đi nhuộm màu bằng nhựa cây, đồ chín, phơi khô rồi xâu thành sợi. Trên mỗi bông hoa còn gắn các hình chim, thú, dụng cụ lao động được đan bằng nứa. Một số nơi vì thiếu nguyên liệu truyền thống khai thác trong thiên nhiên nên đồng bào chỉ làm cây bông đơn sơ, hoa được kết bằng vải màu, giấy màu hoặc những bông hoa bằng nhựa.

Là một di sản gắn với nghệ thuật diễn xướng, sinh hoạt lễ hội, đời sống tâm linh của dân tộc Mường, nên cây bông luôn được trân trọng. Cây bông có ý nghĩa tượng trưng cho cuộc sống sinh sôi, trù phú của bản làng, sự bảo tồn muôn loài của tự nhiên. Nó là hoa của đất, nở ra từ đôi tay của tập thể nghệ nhân trong các dịp lễ hội của đồng bào Mường...

Với giá trị nghệ thuật tạo hình và ý nghĩa nhân văn sâu sắc, cây bông là linh hồn, biểu tượng của tộc người. Trong những năm gần đây, lễ hội phục dựng cây nêu, lễ rước cây nêu, cây bông - linh vật của các tộc người - được tổ chức ở nhiều nơi tôn vinh giá trị di sản quý báu này. Ở các bảo tàng tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Hà Nội... cây bông là hiện vật dân tộc học, được trưng bày nơi trang trọng nhất để giới thiệu cho khách tham quan.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một

Nước Việt Nam là một, dân tộc Việt Nam là một

Thời khắc lá cờ giải phóng tung bay trên nóc Dinh Độc Lập trưa ngày 30/4/1975 đã đi vào lịch sử dân tộc, là sự kiện trọng đại – ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, non sông thu về một mối. Đó không chỉ là chiến thắng vĩ đại của Nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đầy khó khăn gian khổ, mà còn là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của ý chí độc lập, tự cường và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc.
Khai trương Trung tâm Báo chí phục vụ Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Khai trương Trung tâm Báo chí phục vụ Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tin tức - Tào Đạt - 5 phút trước
Trưa 27/4, tại trụ sở Hội Nhà báo TP. Hồ Chí Minh, Ban Chỉ đạo Trung ương kỷ niệm các ngày lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong 3 năm 2023 – 2025 (gọi tắt là Ban Chỉ đạo) ra mắt Trung tâm Báo chí Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025).
Chính thức phát hành bộ tem đặc biệt Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Chính thức phát hành bộ tem đặc biệt Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tin tức - Anh Trúc - 1 giờ trước
Nhằm góp phần tuyên truyền sâu rộng về tầm vóc thời đại và ý nghĩa lịch sử to lớn của Đại thắng mùa Xuân năm 1975, ngày 27/4/2025, tại Trụ sở Hội Nhà báo TP. Hồ Chí Minh, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh và Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam trang trọng tổ chức Lễ phát hành đặc biệt bộ tem bưu chính "Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025)".
Những loại nước rất tốt cho người bệnh tiểu đường

Những loại nước rất tốt cho người bệnh tiểu đường

Sức khỏe - Minh Nhật - 1 giờ trước
Uống nước chanh nghệ, nước ép lựu và cà chua hay sinh tố hạt lanh vào buổi sáng giúp tăng khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng, ổn định nồng độ glucose, góp phần kiểm soát đường huyết.
Đột kích xưởng sản xuất mì chính, dầu ăn, bột canh giả quy mô lớn ở Phú Thọ

Đột kích xưởng sản xuất mì chính, dầu ăn, bột canh giả quy mô lớn ở Phú Thọ

Pháp luật - Minh Nhật - 1 giờ trước
Công an tỉnh Phú Thọ vừa đột kích xưởng sản xuất của Công ty TNHH Famimoto Việt Nam (xã Thụy Vân, TP. Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) thu giữ hàng chục nghìn lít dầu ăn và hơn 70 tấn bột nêm, bột canh, mì chính giả.
Thu giữ 100 tấn thực phẩm chức năng giả dành cho người già, trẻ em mác châu Âu

Thu giữ 100 tấn thực phẩm chức năng giả dành cho người già, trẻ em mác châu Âu

Pháp luật - Minh Nhật - 1 giờ trước
Nhiều sản phẩm có chất lượng chỉ đạt dưới 30% so với công bố, nhập từ Trung Quốc, nhưng được nhóm đối tượng này in bao bì sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ, châu Âu... sau đó tuồn ra thị trường.
Trưng bày chuyên đề "Non sông liền một dải"

Trưng bày chuyên đề "Non sông liền một dải"

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 25/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Trưng bày chuyên đề "Non sông liền một dải". Chùa Trăm Gian - Danh thắng của xứ Đoài. Tiếng khèn gọi bạn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Tổng duyệt diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước: Khẳng định giá trị lịch sử

Tổng duyệt diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước: Khẳng định giá trị lịch sử

Tin tức - Tào Đạt - 1 giờ trước
Sáng 27/4, tại trục đường Lê Duẩn, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh, Tiểu ban Diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đã tổ chức Tổng duyệt Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025). Đây là hoạt động chuẩn bị quan trọng đặc biệt trước Lễ kỷ niệm chính thức vào sáng 30/4.
Gia Lai: Mưa lớn kèm dông lốc khiến 69 căn nhà bị tốc mái

Gia Lai: Mưa lớn kèm dông lốc khiến 69 căn nhà bị tốc mái

Tin tức - Ngọc Thu - 1 giờ trước
Ngày 27/4, ông Võ Ngọc Châu - Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Krông Pa (Gia Lai) cho biết, trận mưa lớn kèm giông lốc xảy ra trên địa bàn huyện vào ngày 24/4 đã gây thiệt hại nghiêm trọng, làm 69 căn nhà bị tốc mái và nhiều diện tích cây trồng của người dân bị ảnh hưởng nặng nề.
Thanh Hóa: Khai mạc Lễ hội Du lịch biển Sầm Sơn năm 2025

Thanh Hóa: Khai mạc Lễ hội Du lịch biển Sầm Sơn năm 2025

Sắc màu 54 - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Tối 26/4, tại sân khấu Quảng trường biển, UBND Tp. Sầm Sơn (tỉnh Thanh Hoá) đã long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội Du lịch biển năm 2025 với chủ đề “Sầm Sơn - Khát vọng tỏa sáng”.
Lắng nghe ý kiến cử tri khi đặt tên xã sau sáp nhập

Lắng nghe ý kiến cử tri khi đặt tên xã sau sáp nhập

Thời sự - Minh Anh - 8 giờ trước
Thời điểm này, các địa phương đang lấy ý kiến Nhân dân đối với việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, phường, trong đó có nội dung đặt tên mới sau sắp xếp. Lắng nghe ý kiến cử tri, nhiều tỉnh, thành phố đã thay đổi phương án đặt tên xã mới theo phương hướng hoặc từ đánh số 1, 2, 3... sang tên mang bản sắc, gắn liền với truyền thống, lịch sử, văn hóa.
Bộ Tư lệnh Quân khu 9: Thăm, tặng quà các gia đình chính sách nhân dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Bộ Tư lệnh Quân khu 9: Thăm, tặng quà các gia đình chính sách nhân dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước

Tin tức - Phương Vũ - Minh Triết - 8 giờ trước
Nằm trong chuỗi hoạt động hướng tới Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025), chiều 26/4, Đoàn công tác Bộ Tư lệnh Quân khu 9 do Thiếu tướng Hồ Văn Thái, Bí thư Đảng ủy, Chính ủy Quân khu 9 làm Trưởng đoàn đã đến thăm, tặng quà động viên các gia đình chính sách tiêu biểu, người có công trên địa bàn thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.