Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cây bông trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Mường

Ngọc Lê - 15:38, 20/03/2025

Trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của đồng bào Mường, cây bông có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Đó không chỉ là sản phẩm được làm nên từ những đôi bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú của các thế hệ người dân bản mường. Hơn hết, cây bông được xem là biểu tượng, linh hồn của lễ hội truyền thống, phản ánh nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào dân tộc Mường.

Cây Bông là biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. (Ảnh: Thảo Quyên)
Cây bông là biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. (Ảnh: Thảo Quyên)

Cây bông từ lâu đã trở thành linh hồn, biểu tượng trong lễ hội truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Mường. Vào ngày rằm tháng Giêng, rằm tháng Ba và rằm tháng Bảy hay lễ mừng cơm mới, đồng bào Mường vui hội Pồn pôông để cầu chúc cho mối tình thủy chung, son sắt, cảm động lòng người của nàng Ờm - Bồng Hương, cầu chúc cho bản Mường được no ấm, thóc đầy bồ, ngô đầy sàn, vạn vật sinh sôi, nảy nở, con người mạnh khỏe, bình an. Lễ hội Pồn pôông cũng là dịp để các nam thanh, nữ tú trong vùng gặp gỡ, giao lưu, từ đó mà nhiều người nên duyên chồng vợ, sống đời đời bên nhau.

Pồn Pôông là lễ hội có từ rất xa xưa, có người cho rằng bắt nguồn từ sử thi “Đẻ đất, đẻ nước”. Trong tiếng Mường, “Pồn” có nghĩa là chơi, vờn, nhảy múa; “Pôông” có nghĩa là bông, bông hoa; “Pồn Pôông” có nghĩa là nhảy múa bên hoa, tức là lễ thưởng hoa, chơi hoa xung quanh cây bông để cầu cho bản Mường no ấm, thóc đầy bồ, lúa đầy sân, con người hạnh phúc.

Ngoài Ậu Máy, lễ hội luôn cần ít nhất 6 người nữa cùng diễn trò múa hát xung quanh cây bông. Chủ của lễ hội là Ậu Máy (còn gọi là bà máy). Ậu Máy là người có uy tín trong làng, được truyền nghề từ một Ậu Máy đi trước, biết cúng bái, bốc thuốc chữa bệnh, và múa đẹp, hát hay. Ngoài Ậu Máy, lễ hội luôn cần ít nhất 6 người nữa cùng diễn trò múa hát xung quanh cây bông, với các nhân vật: Enh chàng – Bông danh, nàng Choóng long - Đồng thiếp, Nàng Quắc - cô nàng lắm lý lẽ hay vẽ công, vẽ việc.

Nghệ nhân Phạm Thị Tắng (áo đỏ), xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá là người dành nhiều tâm huyết, nỗ lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường. (Trong ảnh: Nghệ nhân Phạm Thị Tắng hướng dẫn các điệu múa Pồn Pôông cho thanh niên trong làng. Ảnh: Lê Hợi)
Nghệ nhân Phạm Thị Tắng (áo đỏ), xã Cao Ngọc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hoá là người dành nhiều tâm huyết, nỗ lực để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa Mường. (Trong ảnh: Nghệ nhân Phạm Thị Tắng hướng dẫn các điệu múa Pồn Pôông cho thanh niên trong làng. Ảnh: Lê Hợi)

Vật trung tâm trong lễ hội là cây bông. Cây bông là biểu tượng của vũ trụ bao la, hội tụ đầy đủ vạn vật mà tạo hóa đã ban cho con người, dựng cây bông đồng nghĩa với việc trả ơn cho thần linh và mời thần linh về chung vui cùng người trần gian. Cây bông được đẽo bằng thân tre, trên cây được treo 5 hoặc 7 tầng những chùm hoa được làm từ gỗ của cây Chạng bạng nhuộm màu xanh, đỏ, tím, vàng cùng các mô hình muông thú, nông cụ sản xuất... (tùy theo tài năng, thâm niên của Ậu Máy mà cây bông có thể có 5;7;9 hoặc cao nhất là 12 tầng cũng vì thế mà chiều cao của cây bông cũng khác nhau). Để làm được cây bông cần có những người thật sự khéo tay của bản Mường, làm mất nhiều thời gian và đòi hỏi phải công phu.

Cây bông của đồng bào Mường là một công trình nghệ thuật rất kỳ công. Để làm được cây bông có 5 tầng với hàng nghìn bông hoa, bà con phải mất gần một tháng trời đi vào rừng tìm các loại cây về chế tác. Họ vào rừng, lên rẫy tìm cành cây dâu, cây sắn, cây chục bục để làm cành cây bông và gọt tỉa thành những bông hoa. Hoa cây bông được làm bằng gỗ cây chạng vạng, ruột cây và thân cây bông làm bằng luồng già. Trong một cành có nhân bông, nhiều đốt, nhiều màu sắc. Ở mỗi đầu cành đều được trang trí hình chim cò, ngoài ra còn có những vật dụng lao động sản xuất như: Cày, bừa và các con vật linh thiêng trong lao động như trâu, bò...

Tất cả các trò diễn đều xoay quanh cây Bông, mô phỏng lại các phong tục, tập quán của người Mường, phản ánh đời sống tâm linh văn hóa của người Mường
Tất cả các trò diễn đều xoay quanh cây bông, mô phỏng lại các phong tục, tập quán của người Mường, phản ánh đời sống tâm linh văn hóa của người Mường

Cây bông đẹp nhờ sự khéo tay của bà con dân làng. Bông có hình dạng giống như bông đồng tiền. Sau khi gọt tỉa thành bông, bà con mang đi nhuộm màu bằng nhựa cây, đồ chín, phơi khô rồi xâu thành sợi. Trên mỗi bông hoa còn gắn các hình chim, thú, dụng cụ lao động được đan bằng nứa. Một số nơi vì thiếu nguyên liệu truyền thống khai thác trong thiên nhiên nên đồng bào chỉ làm cây bông đơn sơ, hoa được kết bằng vải màu, giấy màu hoặc những bông hoa bằng nhựa.

Là một di sản gắn với nghệ thuật diễn xướng, sinh hoạt lễ hội, đời sống tâm linh của dân tộc Mường, nên cây bông luôn được trân trọng. Cây bông có ý nghĩa tượng trưng cho cuộc sống sinh sôi, trù phú của bản làng, sự bảo tồn muôn loài của tự nhiên. Nó là hoa của đất, nở ra từ đôi tay của tập thể nghệ nhân trong các dịp lễ hội của đồng bào Mường...

Với giá trị nghệ thuật tạo hình và ý nghĩa nhân văn sâu sắc, cây bông là linh hồn, biểu tượng của tộc người. Trong những năm gần đây, lễ hội phục dựng cây nêu, lễ rước cây nêu, cây bông - linh vật của các tộc người - được tổ chức ở nhiều nơi tôn vinh giá trị di sản quý báu này. Ở các bảo tàng tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Thanh Hóa, Hà Nội... cây bông là hiện vật dân tộc học, được trưng bày nơi trang trọng nhất để giới thiệu cho khách tham quan.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
Tỉnh Sơn La về đích trong thực hiện công tác xóa nhà tạm, nhà dột nát

Tỉnh Sơn La về đích trong thực hiện công tác xóa nhà tạm, nhà dột nát

Tin tức - Tào Đạt - 19:55, 15/05/2025
Chiều 15/5, Tỉnh ủy Sơn La tổ chức Hội nghị tổng kết công tác xóa nhà tạm và nhà dột nát trên địa bàn. Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Nông Thị Hà đã đến dự và phát biểu tại Hội nghị.
Đề xuất đưa hát ta lêu, ca chôi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia quốc gia

Đề xuất đưa hát ta lêu, ca chôi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia quốc gia

Tin tức - Nguyễn Trang - 18:23, 15/05/2025
Ngày 15/5, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã có tờ trình gửi Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị xem xét đưa hai làn điệu dân ca ta lêu và ca chôi của dân tộc Hrê vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái và Lào Cai thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập

Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái và Lào Cai thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập

Dân tộc - Tôn giáo - Trọng Bảo - 18:08, 15/05/2025
Chiều 15/5, tại thành phố Lào Cai, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Yên Bái đã có buổi làm việc với Sở Dân tộc và Tôn giáo Lào Cai, để thống nhất các nội dung chuẩn bị cho sáp nhập hai đơn vị.
Kon Tum: Hội thảo khoa học

Kon Tum: Hội thảo khoa học "Các nghiên cứu mới về Sâm Ngọc Linh - Thành tựu và ứng dụng"

Kinh tế - Ngọc Chí - 17:55, 15/05/2025
Chiều 15/5, UBND tỉnh Kon Tum tổ chức Hội thảo khoa học "Các nghiên cứu mới về Sâm Ngọc Linh - Thành tựu và ứng dụng". Dự Hội thảo có Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Kon Tum Nguyễn Đức Tuy; lãnh đạo các Sở, ngành của tỉnh Kon Tum và các nhà khoa học trong cả nước.
Mưa lớn gây nhiều thiệt hại ở Lai Châu và Lào Cai

Mưa lớn gây nhiều thiệt hại ở Lai Châu và Lào Cai

Môi trường sống - Minh Nhật - 17:46, 15/05/2025
Đêm 14 và sáng 15/5, tại khu vực hai tỉnh Lai Châu và Lào Cai đã xảy ra mưa lớn kéo dài, gây sạt lở đất, khiến 1 người tử vong, thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng và sản xuất nông nghiệp trên địa bàn.
Trải nghiệm các hoạt động tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Trải nghiệm các hoạt động tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Nằm yên bình giữa không gian xanh mát của vùng ngoại ô Hà Nội, Làng Văn hóa - Du lịch các Dân tộc Việt Nam tựa như một bức tranh thu nhỏ, sống động và đầy màu sắc về cộng đồng 54 dân tộc anh em. Với diện tích rộng lớn lên đến 1.544 ha, trải dài trên khu vực hồ Đồng Mô, thuộc thị xã Sơn Tây, Hà Nội, nơi đây không chỉ là một điểm đến du lịch độc đáo mà còn là một trung tâm bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam.
Ngày thế giới không thuốc lá 2025: “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”

Ngày thế giới không thuốc lá 2025: “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”

Sức khỏe - Thúy Hồng - 17:18, 15/05/2025
Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5) năm 2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chọn chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo” với mục tiêu nhằm phơi bày chiến thuật của các tập đoàn thuốc lá trên thế giới trong việc quảng cáo sai sự thật, gây hiểu lầm thuốc lá không có hại, để mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là trong giới trẻ.
WB luôn đồng hành, hỗ trợ Việt Nam phát triển các dự án hạ tầng chiến lược

WB luôn đồng hành, hỗ trợ Việt Nam phát triển các dự án hạ tầng chiến lược

Thời sự - PV - 17:14, 15/05/2025
Sáng 15/5, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Quốc gia của Văn phòng Ngân hàng thế giới (WB) khu vực Việt Nam, Lào, Campuchia.
Tổng Bí thư Tô Lâm dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Khu Di tích Kim Liên

Tổng Bí thư Tô Lâm dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Khu Di tích Kim Liên

Thời sự - An Yên - 17:08, 15/05/2025
Hướng tới kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, chiều 15/5, Tổng Bí thư Tô Lâm cùng đoàn đại biểu Trung ương, tỉnh Nghệ An về Khu Di tích Kim Liên (huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An) thành kính dâng hoa, dâng hương tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ấn tượng sản phẩm âm nhạc kết hợp rap và múa rối nước của nghệ sĩ nhí Xệ Xệ

Ấn tượng sản phẩm âm nhạc kết hợp rap và múa rối nước của nghệ sĩ nhí Xệ Xệ

Tin tức - Anh Trúc - 16:13, 15/05/2025
Nghệ sĩ nhí Xệ Xệ ra mắt MV "Thánh Gióng", kết hợp rap hiện đại với nghệ thuật múa rối nước truyền thống, mang đến làn gió mới cho âm nhạc thiếu nhi Việt.
Lấy ý kiến quy trình kiểm tra việc thực hiện chính sách dân tộc và tôn giáo

Lấy ý kiến quy trình kiểm tra việc thực hiện chính sách dân tộc và tôn giáo

Chính sách Dân tộc - Văn Hoa - 16:02, 15/05/2025
Ngày 15/5, tại Hà Nội, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội thảo “Lấy ý kiến quy trình kiểm tra việc thực hiện chính sách dân tộc và tôn giáo”. Ông Võ Văn Bảy - Chánh Thanh tra Bộ Dân tộc và Tôn giáo, chủ trì Hội thảo.