Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn và phát huy giá trị của nghi lễ Chầu văn

PV - 10:26, 12/03/2023

Nghi lễ Chầu văn là một trong những thành tố quan trọng trong “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại
Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ảnh MH

Trước nguy cơ nghi lễ này bị biến tướng, mai một theo thời gian, ngành Văn hóa tỉnh Nam Định đang triển khai nhiều phương án để bảo tồn, lưu giữ và phát huy những giá trị đặc sắc của nghi lễ.

Nghi lễ Chầu văn còn được gọi là hát văn - hầu đồng, một nghi lễ quan trọng ra đời, phát triển gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu và thờ Đức Thánh Trần. Nghi lễ do cộng đồng sáng tạo và được thực hành, trình diễn trong không gian thiêng tại các di tích. Tỉnh Nam Định được coi là trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu, nơi nghi lễ Chầu văn được bảo tồn và phát triển với chủ thể là Quần thể di tích Phủ Dầy gồm 20 di tích lớn, nhỏ tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản.

Trong quá trình thực hành, nghi lễ Chầu văn có sự kết hợp chặt chẽ giữa các đối tượng: Thanh đồng (người hầu thánh), cung văn (người hát các bài văn), nhạc công (người chơi nhạc phối hợp cùng các điệu múa của thanh đồng và lời của người hát văn), người hầu dâng (người giúp việc cho thanh đồng trong quá trình hầu thánh) và các con nhang, đệ tử.

Trong nghi lễ Chầu văn, trước mỗi vấn hầu, những người thực hành phải chuẩn bị lễ vật, đạo cụ phù hợp với từng giá hầu, phản ánh tính cách của từng vị thánh được hầu. Trang phục của người trình diễn trong nghi lễ Chầu văn rất phong phú, đa dạng, thể hiện bản sắc của từng vùng, miền. Qua việc thực hành nghi lễ Chầu văn sẽ giúp người xem hiểu biết hơn về văn hóa của các dân tộc thông qua trang phục, nhạc cụ, lời hát, đồ lễ...

Quá trình thực hành nghi lễ Chầu văn, cùng với các hình thức biểu đạt thông qua các động tác múa, âm nhạc, mỗi bài hát văn thường tương ứng với một vị thánh, lời bài hát văn sẽ nhắc lại sự tích và ca ngợi công đức của những nhân vật lịch sử có công với dân, với nước. Do đó, việc bảo tồn và phát triển loại hình di sản này cũng là cách giáo dục lịch sử, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc.

Với giá trị nghệ thuật độc đáo, sức sống lâu bền trong đời sống văn hóa, năm 2012, nghi lễ Chầu văn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, nghi lễ này đang bị thương mại hóa, những đặc trưng giá trị của nghệ thuật hát văn đang đứng trước nguy cơ mai một và biến tướng.

Theo bà Trần Kim Huệ, Thủ nhang Phủ Tiên Hương (xã Kim Thái, huyện Vụ Bản), những năm gần đây, nghi lễ Chầu văn đang bị biến tướng, lệch lạc, biểu hiện qua việc một số thanh đồng ăn mặc trang phục không đúng chuẩn mực; biểu diễn hát Chầu văn tại nơi công cộng, đám cưới, quán cà phê; các giá hầu chi phí quá cao… làm mất đi bản sắc vốn có của di sản.

Để góp phần định hướng, bảo tồn và gìn giữ những giá trị nghệ thuật hát văn, Thủ nhang Phủ Tiên Hương cho rằng, trước hết các nghệ nhân, ông, bà đồng phải gương mẫu, thực hành nghi lễ phải chuẩn mực giữ đúng tập tục xưa; đồng thời các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần tăng cường kiểm tra, nhắc nhở để kịp thời chấn chỉnh những biểu hiện sai lệch.

Hiện nay, tỉnh Nam Định có khoảng 500 người trực tiếp tham gia thực hành nghi lễ Chầu văn gồm các thanh đồng, cung văn, nhạc công… Để bảo tồn và phát triển loại hình di sản độc đáo này, những năm qua, tỉnh đã duy trì nhiều câu lạc bộ, tổ, đội hát văn ở các địa phương như: Câu lạc bộ bảo tồn nghệ thuật Chầu văn Nam Định, Câu lạc bộ hát văn Hành Thiện, Câu lạc bộ thơ ca Mỹ Trung, Đoàn nghệ thuật dân ca Hương Quê, Câu lạc bộ thơ ca huyện Hải Hậu...

Anh Vũ Anh Tú, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát Chầu văn xã Kim Thái, huyện Vụ Bản cho biết, hiện câu lạc bộ có trên 30 thành viên là những người hát văn dân gian chuyên nghiệp, nghiệp dư; những người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu và những người yêu thích nghệ thuật Chầu văn. Câu lạc bộ thường xuyên duy trì tập luyện, giao lưu để giữ gìn, phát huy giá trị vốn có của môn nghệ thuật này, góp phần đưa vẻ đẹp của hát văn và nghi lễ hầu đồng đến gần hơn với cộng đồng.

Nhiều năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nam Định phối hợp cùng Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức nhiều hoạt động giáo dục ngoại khóa tại Bảo tàng tỉnh để tìm hiểu về nghi lễ Chầu văn, như: Tổ chức cho học sinh tham quan quần thể di tích lịch sử - văn hóa Phủ Dầy và khu di tích lịch sử, văn hóa Đền Trần; tổ chức hội thảo, tọa đàm, nói chuyện chuyên đề… Trong đó, đặc biệt quan tâm đến việc quảng bá nét đẹp của nghi lễ Chầu văn và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tới học sinh.

Ông Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định, Chủ tịch Hội Di sản tín ngưỡng thờ Mẫu tỉnh cho rằng, để bảo vệ và phát huy giá trị của di sản, cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa các cấp chính quyền địa phương với cộng đồng, đặc biệt là những người trực tiếp quản lý di tích và thực hành tín ngưỡng. Ngành chức năng tăng cường tập huấn cho cán bộ làm công tác văn hóa ở cơ sở; có cơ chế quản lý, kiểm tra để chấn chỉnh những lệch lạc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Kon Tum: Dự án 6, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS

Kon Tum: Dự án 6, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS

Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch, tỉnh Kon Tum đã triển khai có hiệu quả Dự án 6, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719).
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.