Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn và phát huy giá trị của nghi lễ Chầu văn

PV - 10:26, 12/03/2023

Nghi lễ Chầu văn là một trong những thành tố quan trọng trong “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt”, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại
Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ảnh MH

Trước nguy cơ nghi lễ này bị biến tướng, mai một theo thời gian, ngành Văn hóa tỉnh Nam Định đang triển khai nhiều phương án để bảo tồn, lưu giữ và phát huy những giá trị đặc sắc của nghi lễ.

Nghi lễ Chầu văn còn được gọi là hát văn - hầu đồng, một nghi lễ quan trọng ra đời, phát triển gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu và thờ Đức Thánh Trần. Nghi lễ do cộng đồng sáng tạo và được thực hành, trình diễn trong không gian thiêng tại các di tích. Tỉnh Nam Định được coi là trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu, nơi nghi lễ Chầu văn được bảo tồn và phát triển với chủ thể là Quần thể di tích Phủ Dầy gồm 20 di tích lớn, nhỏ tại xã Kim Thái, huyện Vụ Bản.

Trong quá trình thực hành, nghi lễ Chầu văn có sự kết hợp chặt chẽ giữa các đối tượng: Thanh đồng (người hầu thánh), cung văn (người hát các bài văn), nhạc công (người chơi nhạc phối hợp cùng các điệu múa của thanh đồng và lời của người hát văn), người hầu dâng (người giúp việc cho thanh đồng trong quá trình hầu thánh) và các con nhang, đệ tử.

Trong nghi lễ Chầu văn, trước mỗi vấn hầu, những người thực hành phải chuẩn bị lễ vật, đạo cụ phù hợp với từng giá hầu, phản ánh tính cách của từng vị thánh được hầu. Trang phục của người trình diễn trong nghi lễ Chầu văn rất phong phú, đa dạng, thể hiện bản sắc của từng vùng, miền. Qua việc thực hành nghi lễ Chầu văn sẽ giúp người xem hiểu biết hơn về văn hóa của các dân tộc thông qua trang phục, nhạc cụ, lời hát, đồ lễ...

Quá trình thực hành nghi lễ Chầu văn, cùng với các hình thức biểu đạt thông qua các động tác múa, âm nhạc, mỗi bài hát văn thường tương ứng với một vị thánh, lời bài hát văn sẽ nhắc lại sự tích và ca ngợi công đức của những nhân vật lịch sử có công với dân, với nước. Do đó, việc bảo tồn và phát triển loại hình di sản này cũng là cách giáo dục lịch sử, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc.

Với giá trị nghệ thuật độc đáo, sức sống lâu bền trong đời sống văn hóa, năm 2012, nghi lễ Chầu văn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, nghi lễ này đang bị thương mại hóa, những đặc trưng giá trị của nghệ thuật hát văn đang đứng trước nguy cơ mai một và biến tướng.

Theo bà Trần Kim Huệ, Thủ nhang Phủ Tiên Hương (xã Kim Thái, huyện Vụ Bản), những năm gần đây, nghi lễ Chầu văn đang bị biến tướng, lệch lạc, biểu hiện qua việc một số thanh đồng ăn mặc trang phục không đúng chuẩn mực; biểu diễn hát Chầu văn tại nơi công cộng, đám cưới, quán cà phê; các giá hầu chi phí quá cao… làm mất đi bản sắc vốn có của di sản.

Để góp phần định hướng, bảo tồn và gìn giữ những giá trị nghệ thuật hát văn, Thủ nhang Phủ Tiên Hương cho rằng, trước hết các nghệ nhân, ông, bà đồng phải gương mẫu, thực hành nghi lễ phải chuẩn mực giữ đúng tập tục xưa; đồng thời các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần tăng cường kiểm tra, nhắc nhở để kịp thời chấn chỉnh những biểu hiện sai lệch.

Hiện nay, tỉnh Nam Định có khoảng 500 người trực tiếp tham gia thực hành nghi lễ Chầu văn gồm các thanh đồng, cung văn, nhạc công… Để bảo tồn và phát triển loại hình di sản độc đáo này, những năm qua, tỉnh đã duy trì nhiều câu lạc bộ, tổ, đội hát văn ở các địa phương như: Câu lạc bộ bảo tồn nghệ thuật Chầu văn Nam Định, Câu lạc bộ hát văn Hành Thiện, Câu lạc bộ thơ ca Mỹ Trung, Đoàn nghệ thuật dân ca Hương Quê, Câu lạc bộ thơ ca huyện Hải Hậu...

Anh Vũ Anh Tú, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát Chầu văn xã Kim Thái, huyện Vụ Bản cho biết, hiện câu lạc bộ có trên 30 thành viên là những người hát văn dân gian chuyên nghiệp, nghiệp dư; những người thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu và những người yêu thích nghệ thuật Chầu văn. Câu lạc bộ thường xuyên duy trì tập luyện, giao lưu để giữ gìn, phát huy giá trị vốn có của môn nghệ thuật này, góp phần đưa vẻ đẹp của hát văn và nghi lễ hầu đồng đến gần hơn với cộng đồng.

Nhiều năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nam Định phối hợp cùng Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức nhiều hoạt động giáo dục ngoại khóa tại Bảo tàng tỉnh để tìm hiểu về nghi lễ Chầu văn, như: Tổ chức cho học sinh tham quan quần thể di tích lịch sử - văn hóa Phủ Dầy và khu di tích lịch sử, văn hóa Đền Trần; tổ chức hội thảo, tọa đàm, nói chuyện chuyên đề… Trong đó, đặc biệt quan tâm đến việc quảng bá nét đẹp của nghi lễ Chầu văn và thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ tới học sinh.

Ông Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định, Chủ tịch Hội Di sản tín ngưỡng thờ Mẫu tỉnh cho rằng, để bảo vệ và phát huy giá trị của di sản, cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa các cấp chính quyền địa phương với cộng đồng, đặc biệt là những người trực tiếp quản lý di tích và thực hành tín ngưỡng. Ngành chức năng tăng cường tập huấn cho cán bộ làm công tác văn hóa ở cơ sở; có cơ chế quản lý, kiểm tra để chấn chỉnh những lệch lạc.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sôi động giải bơi đua vỏ lãi ở vùng đồng bào Khmer, chào mừng 80 năm Quốc khánh

Sôi động giải bơi đua vỏ lãi ở vùng đồng bào Khmer, chào mừng 80 năm Quốc khánh

Ngày 2/9, UBND xã Mỹ Tú, TP. Cần Thơ đã tổ chức giải bơi đua vỏ lãi Composite. Đây là sự kiện gắn kết cộng đồng, tôn vinh nét đẹp truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ và chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh.
Tin nổi bật trang chủ
Nghị quyết 71-NQ/TW tiếp tục khẳng định Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư giáo dục

Nghị quyết 71-NQ/TW tiếp tục khẳng định Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong đầu tư giáo dục

Thời sự - Minh Thu - 2 giờ trước
Sau hơn mười năm triển khai Nghị quyết 29-NQ/TW (2013), đất nước ta bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu đột phá toàn diện trong giáo dục. Nghị quyết 71-NQ/TW (22/8/2025) ban hành tiếp nối tinh thần “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, nhưng đặt ra mục tiêu cụ thể, đặc biệt về thể chế, mô hình, đầu tư và năng lực hội nhập. Đáng chí ý là, chính sách nâng phụ cấp ưu đãi nghề lên tối thiểu 70% cho giáo viên mầm non và phổ thông, và 100% đối với giáo viên vùng khó khăn.
Xử phạt gần 90 tỷ đồng về vi phạm trật tự, an toàn giao thông trong dịp nghỉ Lễ 2/9

Xử phạt gần 90 tỷ đồng về vi phạm trật tự, an toàn giao thông trong dịp nghỉ Lễ 2/9

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Thông tin từ Ủy ban An toàn giao thông quốc gia (ATGT) cho biết, trong dịp nghỉ Lễ Quốc khánh vừa qua (từ ngày 30/8 - 2/9), tình hình trật tự ATGT trên cả nước cơ bản đảm bảo; tai nạn giao thông giảm sâu ở cả 3 tiêu chí và không xảy ra tai nạn đặc biệt nghiêm trọng.
U23 Việt Nam quyết tâm giành trọn 3 điểm trước U23 Bangladesh tại vòng loại U23 châu Á 2026

U23 Việt Nam quyết tâm giành trọn 3 điểm trước U23 Bangladesh tại vòng loại U23 châu Á 2026

Thể thao - Giải trí - Hoàng Minh - 2 giờ trước
Tối 3/9, trên sân vận động Việt Trì (Phú Thọ), đội tuyển U23 Việt Nam sẽ bước vào trận mở màn bảng C vòng loại Giải U23 châu Á 2026, gặp đối thủ U23 Bangladesh. Đây là cuộc đối đầu nhận được sự quan tâm lớn của người hâm mộ, bởi U23 Việt Nam đang đặt mục tiêu giành trọn 3 điểm để khởi đầu thuận lợi trong hành trình chinh phục tấm vé dự vòng chung kết.
Lào Cai ban hành thủ tục hành chính nội bộ lĩnh vực công tác dân tộc

Lào Cai ban hành thủ tục hành chính nội bộ lĩnh vực công tác dân tộc

Dân tộc - Tôn giáo - Trọng Bảo - 2 giờ trước
UBND tỉnh Lào Cai vừa ban hành Quyết định số 942/QĐ-UBND về việc công bố thủ tục hành chính nội bộ trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước lĩnh vực công tác dân tộc thuộc phạm vi chức năng quản lý của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Lào Cai.
Vượt sóng gió gieo “con chữ luật pháp” giữa biển khơi

Vượt sóng gió gieo “con chữ luật pháp” giữa biển khơi

Giáo dục - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Giữa biển khơi dữ dội, những “người lính áo xanh” lặng lẽ bám trụ, không chỉ giữ vững chủ quyền mà còn kiên trì mang luật pháp đến từng con tàu, từng ngư dân. Hành trình gieo chữ giữa sóng gió ấy đang âm thầm tạo nên “lá chắn mềm” vững chắc giữa trùng khơi Quảng Ninh.
Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Cơn mưa lớn kéo dài suốt hai ngày qua đã khiến nhiều khu vực tại Hà Nội chìm trong biển nước. Tính đến 15h ngày 27/8, các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 70 và Đại lộ Thăng Long đoạn qua phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm cũ) bị ngập sâu nghiêm trọng, gây tê liệt giao thông và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống người dân.
Quảng Ngãi: Đến từng thôn, làm việc đến tối, trao tận tay quà Quốc khánh 2/9 cho đồng bào DTTS

Quảng Ngãi: Đến từng thôn, làm việc đến tối, trao tận tay quà Quốc khánh 2/9 cho đồng bào DTTS

Thời sự - Ngọc Chí - 2 giờ trước
Tỉnh Quảng Ngãi có dân số hơn 2.161.700 người; trong đó, đồng bào DTTS hơn 540.000 người, chiếm 24,98% tổng dân số tỉnh. Với đặc thù đồng bào DTTS sinh sống ở vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn, chính quyền các xã ở khu vực phía Tây tỉnh Quảng Ngãi đã thành lập các tổ, cử cán bộ về từng thôn, làm việc đến tối để đồng bào DTTS sớm nhận được quà Quốc khánh 2/9 của Đảng, Nhà nước.
Người dân đội mưa xem bắn pháo hoa tầm cao tại Gia Lai

Người dân đội mưa xem bắn pháo hoa tầm cao tại Gia Lai

Tin tức - Ngọc Thu - 3 giờ trước
Tối 2/9, mặc cho cơn mưa rào nặng hạt, hàng ngàn người dân Gia Lai vẫn háo hức đến Quảng trường Đại đoàn kết (phường Pleiku) để xem màn bắn pháo hoa tầm cao trong chương trình nghệ thuật đặc biệt Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
Hồ Thác Bà - Hướng tới trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng, văn hóa tầm cỡ Quốc tế vào năm 2040

Hồ Thác Bà - Hướng tới trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng, văn hóa tầm cỡ Quốc tế vào năm 2040

Du lịch - Tuấn Ninh - Hoàng Yên - 3 giờ trước
Hồ Thác Bà, tỉnh Lào Cai đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch Quốc gia hồ Thác Bà đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 và Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch Quốc gia hồ Thác Bà đến năm 2040. Theo đó, xác định hồ Thác Bà là Khu du lịch Quốc gia trọng tâm của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ, với các sản phẩm du lịch đặc trưng gắn với giá trị văn hóa dân tộc và hệ sinh thái hồ.
Cà Mau đón hơn 120.000 lượt khách du lịch dịp lễ Quốc khánh 2/9

Cà Mau đón hơn 120.000 lượt khách du lịch dịp lễ Quốc khánh 2/9

Du lịch - Tào Đạt - 4 giờ trước
Theo thông tin từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, dịp nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 năm nay, lượng khách tham quan và lưu trú tại các điểm du lịch trên địa bàn tăng vọt so với cùng kỳ.
Kéo dài thời gian Triển lãm thành tựu Đất nước đến hết ngày 15/9/2025

Kéo dài thời gian Triển lãm thành tựu Đất nước đến hết ngày 15/9/2025

Tin tức - PV - 4 giờ trước
Ngày 2/9/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính đã ký Công điện số 155/CĐ-TTg về việc kéo dài thời gian Triển lãm thành tựu Đất nước nhân dịp Kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.