Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn chữ Nôm Tày trước nguy cơ mai một

PV - 16:58, 06/06/2022

Dân tộc Tày chiếm trên 40% dân số toàn tỉnh Cao Bằng với nền văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó, có chữ viết riêng Nôm Tày là di sản vô giá góp phần tạo nên nét độc đáo mang đậm bản sắc dân tộc Tày miền non nước. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, chữ viết của dân tộc Tày đang phải đối mặt với nguy cơ mai một, thất truyền.

Các nghệ nhân xã Đức Xuân (Thạch An) bảo tồn ngôn ngữ và chữ viết Nôm Tày thông qua các buổi sinh hoạt của nhóm liên thế hệ yêu dân ca Tày.
Các nghệ nhân xã Đức Xuân (Thạch An) bảo tồn ngôn ngữ và chữ viết Nôm Tày thông qua các buổi sinh hoạt của nhóm liên thế hệ yêu dân ca Tày.

Chữ Nôm Tày được xây dựng trên cơ sở các nét, các bộ thủ và các chữ Hán nguyên bản theo 3 yếu tố hình - âm - nghĩa, trong đó về ngữ âm là sử dụng âm Hán - Việt. Phần lớn, những văn bản chữ Nôm Tày còn lưu giữ thể hiện nét sinh hoạt trong đời sống, lao động, văn hóa phong phú của cộng đồng người Tày với những văn bản ghi chép lại các tác phẩm văn học khuyết danh, còn gọi là dân gian như truyện thơ, truyện kể, hát đối… Trong lĩnh vực văn hóa, xuất hiện nhiều văn bản Nôm Tày về đời sống tâm linh như các loại sách cúng, bói, địa lý, y học, giáo dục. Nhờ có chữ viết nên đến nay người Tày còn lưu giữ được nhiều thông tin về nguồn gốc tổ tiên, dòng họ, gia đình, tôn giáo, tín ngưỡng, tập quán, tộc người, lễ, Tết...

Để bảo tồn tiếng nói và chữ viết Tày, tỉnh Cao Bằng đã triển khai thực hiện nhiều hoạt động như: chỉ đạo ngành giáo dục và đào tạo tiếp tục tiến hành rà soát nhu cầu học tiếng Tày của học sinh tại các cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh; từng bước xây dựng phương án, chuẩn bị các điều kiện mở lớp dạy tiếng Tày cho học sinh; thực hiện dạy, học tiếng dân tộc thiểu số theo quy định tại Nghị định 82/2010/CP ngày 15/7/2010 của Chính phủ để đưa tiếng Tày vào giảng dạy trong môn học tự chọn theo chương trình giáo dục phổ thông mới ban hành kèm theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, người dân về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa về tiếng nói, chữ viết Nôm Tày; tổ chức các lớp bồi dưỡng tiếng nói, chữ viết của dân tộc Tày cho các cơ sở đào tạo của tỉnh… Từ năm 2013 đến nay, tỉnh tổ chức gần 100 lớp bồi dưỡng tiếng Tày cho cán bộ, công chức, viên chức với trên 8.000 lượt người tham gia. Ngoài ra, bằng các nguồn xã hội hóa, các huyện, Thành phố mở các lớp hát Then, đàn tính tiếng Tày hoặc thông qua các câu lạc bộ hát dân ca tại các xóm, xã để truyền dạy cho con em dân tộc Tày. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiến hành kiểm kê di sản, trong đó có di sản chữ viết Tày; Bảo tàng tỉnh hiện lưu giữ 39 đầu sách chữ Hán và Nôm Tày sử dụng trong nghi lễ của thầy Tào dân tộc Tày; phong tặng Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân ở các loại hình dân ca Tày; tổ chức các cuộc liên hoan, hội thi hát Then, đàn tính các cấp…

Tuy nhiên, trước sự giao thoa giữa văn hóa truyền thống và văn hóa hiện đại, chữ Nôm Tày hiện đang bị mai một với thực trạng đáng buồn "còn tiếng nhưng mất chữ". Chị Nông Thị Liên, dân tộc Tày, xã Đức Long (huyện Hòa An) chia sẻ: Trong gia đình tôi, từ ông bà, bố mẹ đến các con cháu đều sử dụng tiếng Tày trong giao tiếp hằng ngày với cộng đồng người Tày và biết tiếng Tày tại địa phương, sử dụng tiếng phổ thông khi giao tiếp với những người không biết tiếng Tày. Nhưng chữ Nôm Tày thì không ai trong gia đình biết viết, biết đọc.

Ông Hoàng Xuân Bảo, dân tộc Tày, tổ 2, phường Ngọc Xuân (TP. Cao Bằng) cho biết: Tôi là thế hệ thứ 2, quê gốc huyện Trùng Khánh, thoát ly theo bố mẹ ra sinh sống tại thành phố Cao Bằng từ những năm 1960. Tuy không biết đọc, biết viết chữ Nôm Tày nhưng tôi biết nói và sử dụng tiếng Tày thành thạo. Đến thế hệ con cháu tôi hiện nay không còn nói tiếng Tày trong sinh hoạt hằng ngày. Còn chữ Nôm Tày tôi chỉ thấy ở một số thầy Tào, bụt sử dụng khi tiến hành các nghi lễ.

Vấn đề "còn tiếng, mất chữ" đã được tỉnh quan tâm, bảo tồn, nghiên cứu từ nhiều năm. Đặc biệt, tại Báo cáo số 1950/BC-UBND ngày 29/7/2017 của UBND tỉnh Cao Bằng về kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng sử dụng tiếng nói, chữ viết các dân tộc thiểu số (Tày, Thái, Dao) trên địa bàn tỉnh đánh giá cụ thể người dân tộc Tày ở Cao Bằng cơ bản vẫn bảo tồn tốt tiếng nói riêng của dân tộc mình với khoảng 80% người Tày thường xuyên sử dụng tiếng Tày làm ngôn ngữ giao tiếp trong cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, đối với chữ viết Tày đang bị mai một và gặp nhiều khó khăn trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy.

 Một trích đoạn nghi lễ Tày theo sách cổ Nôm Tày ghi chép lại được nghệ nhân trình diễn trên sân khấu.
Một trích đoạn nghi lễ Tày theo sách cổ Nôm Tày ghi chép lại được nghệ nhân trình diễn trên sân khấu.

Lý giải nguyên nhân khiến chữ viết dân tộc Tày đang bị mai một, thất truyền, Nghệ nhân Ưu tú loại hình diễn xướng Then Tày Bế Sơn Trung - người đang nắm giữ hơn 30 cuốn sách chữ Nôm Tày với nhiều tư liệu quý và thành thạo đọc, viết chữ Nôm Tày cho rằng: Chữ Nôm Tày đến nay vẫn chưa hình thành bộ chữ thống nhất, những chữ cùng âm, cùng ngữ nghĩa lại có nhiều tự dạng khác nhau. Điều này là do trước đây chữ Nôm Tày được lưu hành thông qua truyền dạy truyền miệng và ghi chép thủ công nên có nhiều biến thể. Có nhiều chữ khi viết được người viết giản lược nét, viết tắt, viết thảo (lối viết nhanh, liền nét, chỉ giữ một số nét trọng tâm trong chữ) nên nếu không có một trình độ nhất định về chữ Hán thì không thể đọc được văn Nôm Tày. Hiện nay, còn rất ít người có thể đọc thông, viết thạo chữ Nôm Tày, phần lớn những người này đều đã cao tuổi, đặc biệt là những người làm nghề thầy cúng. Một số sách chữ Nôm Tày hiện vẫn đang được lưu giữ trong các gia đình làm nghề thầy cúng nhưng con cháu không theo nghề nên không quan tâm học tập, tìm hiểu về chữ viết Nôm Tày.

Mặt khác, một bộ phận thầy cúng và một số người hành nghề thầy cúng biết về chữ Nôm Tày nhưng trong các nghi lễ tang ma, giải hạn, thượng thọ, xem ngày giờ..., lại sử dụng chữ Hán, sách chữ Hán để thực hành các nghi lễ. Một số thầy cúng biết viết Nôm Tày, tuy nhiên chỉ học theo lối chép lại văn bản chứ không được truyền dạy bài bản. Trong ngữ văn dân gian, sinh hoạt văn hóa chỉ một số rất ít nghệ nhân cao tuổi biết đọc và viết chữ Nôm Tày đã mất hoặc đều "gần đất xa trời"; đọc và viết chữ Nôm Tày cần có thời gian học tập kiên trì nhưng thế hệ trẻ dân tộc Tày không mặn mà với việc biết và học chữ viết Nôm Tày…

Để giữ gìn tiếng nói và chữ viết dân tộc Tày, thời gian tới, tỉnh cần tăng cường chỉ đạo công tác giữ gìn tiếng nói, chữ viết dân tộc Tày và các dân tộc thiểu số; đẩy mạnh công tác sưu tầm, biên dịch các sách cổ của dân tộc Tày trên địa bàn tỉnh. Quan tâm công tác bảo tồn, sưu tầm và khai thác, phát huy giá trị dân ca các dân tộc, khuyến khích sử dụng chữ viết dân tộc Tày trong sáng tác. Động viên, khích lệ nhân dân tích cực tham gia các chương trình văn nghệ, giao lưu văn hóa, quảng bá dân ca Tày tại địa phương.

Đa dạng hóa các hình thức phổ biến, tuyên truyền về bảo tồn, giữ gìn và phát triển văn hóa dân tộc Tày kết hợp các hình thức tuyên truyền thông qua tờ rơi, đội thông tin lưu động, các hoạt động văn hóa, thể thao, các hội thi... Thành lập mới các câu lạc bộ sử dụng tiếng dân tộc Tày để thu hút các thành viên, không chỉ là người dân tộc đó mà còn có cả thành viên dân tộc khác tham gia. Đề xuất các bộ, ngành Trung ương tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho tỉnh để chỉnh sửa, bổ sung bộ tài liệu tiếng dân tộc Tày phục vụ công tác bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh. Hỗ trợ kinh phí cho các nghệ nhân mở các lớp truyền dạy tiếng nói, chữ viết Tày trong cộng đồng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.