Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Văn học đề tài Thương binh-Liệt sĩ: Thách thức giữa thời bình

PV - 10:23, 12/08/2019

Những sáng tác văn học về đề tài người thương binh-liệt sĩ (TBLS) đóng góp không nhỏ vào sự thành công của văn học cách mạng Việt Nam. Dù chiến tranh đã lùi vào quá khứ nhưng đề tài về TBLS vẫn còn nhiều hấp dẫn với người viết cũng như người đọc. Tuy nhiên, để viết về đề tài này trong thời bình lại là một thách thức, khó khăn cho người cầm bút.

Luôn có một sức sống bền bỉ

Nhìn lại kho tàng văn học Việt Nam trong quá khứ, có lẽ đề tài văn học TBLS đã ghi dấu với nhiều tác phẩm xuất sắc nhất. Những tác phẩm đó phải kể đến như: “Sống mãi với Thủ đô” (Nguyễn Huy Tưởng); “Hòn Đất” (Anh Đức); “Người mẹ cầm súng” (Nguyễn Thi)… Về thơ, khó có thể quên những câu thơ trong: “Viếng bạn” (Hoàng Lộc); “Tây Tiến” (Quang Dũng); “Dáng đứng Việt Nam” (Lê Anh Xuân)… Tất cả đã đi vào lòng độc giả qua nhiều thế hệ.

Những tác phẩm văn học về đề tài TBLS mãi là nơi lưu giữ hình ảnh những người lính bất tử. (Ảnh TL) Những tác phẩm văn học về đề tài TBLS mãi là nơi lưu giữ hình ảnh những người lính bất tử. (Ảnh TL)

Với mỗi tác giả khi viết về đề tài văn học TBLS, từ cảm hứng ban đầu đến khi hoàn thành tác phẩm là một quá trình dày công sáng tác. Để hoàn thành cuốn tiểu thuyết “Máu và tội ác”, tác giả Nguyễn Tam Mỹ (quê ở xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam) đã mất gần 25 năm đi tìm tư liệu về vụ thảm sát Sơn Cẩm Hà, huyện Tiên Phước (tỉnh Quảng Nam) trong giai đoạn 1954-1955. Tác phẩm được ông viết không đơn thuần theo lối lịch sử, mà được sử dụng ngôn ngữ văn chương nhuần nhuyễn, cách dựng truyện và xây dựng cấu trúc khéo léo, đẩy nhịp độ, kịch tính lên cao trào như “tiểu thuyết hành động” khiến người đọc càng đọc càng hấp dẫn, không khô khan như đọc sử thuần túy.

Tác phẩm “Máu và tội ác” đã gây được tiếng vang lớn, nhưng với nhà văn Nguyễn Tam Mỹ, điều khiến ông hạnh phúc nhất có lẽ là “khi tác phẩm đến tay những học sinh vùng quê Tiên Phước, các em mới biết mảnh đất nơi mình sinh ra thấm đẫm máu xương của những con người; từ đó, các em tự nhủ phải cố gắng phấn đấu để xứng đáng với thế hệ cha anh”, nhà văn Nguyễn Tam Mỹ chia sẻ.

Hay với những tác giả trẻ sinh ra trong thời bình, hình ảnh những người lính đã ngã xuống vẫn thôi thúc họ cầm bút. Là một nhà văn trẻ có cảm hứng viết về đề tài TBLS, nhà văn Nguyễn Đình Tú đã từng chia sẻ: “Tôi đi công tác nhiều, có khi đi cùng các nhà văn Lê Lựu, Chu Lai, Khuất Quang Thụy, chứng kiến họ rớt nước mắt trên nghĩa trang liệt sĩ-nơi đồng đội nằm xuống trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Thế hệ mình may mắn không gặp chiến tranh nhưng cũng cần phải hiểu về nó”.

Thách thách giữa thời bình

Tuy nhiên, trên thực tế, hiện nay những tác phẩm văn học về đề tài TBLS, khắc họa những người lính bị thương, hy sinh trong chiến tranh đang dần hiếm thấy. Có lẽ, một phần chúng ta đang sống trong thời bình, vì thế những tác giả trẻ thiếu những trải nghiệm trực tiếp về chiến tranh, về những hy sinh mất mát là thử thách đầu tiên và lớn nhất đối với người viết. Họ buộc phải tiếp cận đề tài, đối tượng thông qua sử liệu, tư liệu, qua chuyện kể, các hồi ức, nhân chứng... ảnh hưởng không nhỏ đến cảm hứng và sự bày tỏ của người viết.

Các văn nghệ sĩ giao lưu trình diễn thơ ca về đề tài người lính tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội). Ảnh Ngọc Ánh Các văn nghệ sĩ giao lưu trình diễn thơ ca về đề tài người lính tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội). Ảnh Ngọc Ánh

Nhà văn Nguyễn Đình Tú kể về quá trình sáng tác tác phẩm “Xác phàm” một tiểu thuyết lấy đề tài về cuộc chiến biên giới phía Bắc năm 1979 rằng “Tôi tìm đọc sách về chiến tranh biên giới, nhưng có rất ít tài liệu về sự kiện này. Tôi có đọc cuốn sách của một người Mỹ viết, nhưng ở góc độ lịch sử về tương quan lực lượng, tình hình quân sự chiến trường hai bên lúc bấy giờ. Về mặt thực tế, tôi đã đi lại đường biên từ vùng Đông Bắc, Tây Bắc nhiều lần, tiếp xúc với nhiều người và có những quan sát nhất định. Sau khi viết xong, tôi quyết định quay lại tuyến đường biên giới một lần nữa để cảm nhận vùng núi rừng; đó là cách kiểm tra lại những cái mình viết ra có đúng hay không, có gì trật không... Sau chuyến đi, tôi thấy yên tâm về những gì mình viết, dù đó là tác phẩm hư cấu”.

Điều đó đặt những người viết hôm nay vào tình thế phải đối mặt, phải viết khác, phải đem đến những giá trị mới mà thế hệ đi trước chưa làm được...

Vì vậy, để tìm lại chỗ đứng cho mảng đề tài TBLS, đòi hỏi mỗi nhà văn phải tìm cho mình một góc nhìn mới, mở rộng phạm vi khám phá, thể hiện, không chỉ trong kháng chiến chống thực dân Pháp hay đế quốc Mỹ mà cần cả chiến tranh bảo vệ biên giới, hải đảo và những hy sinh, mất mát của người lính thời bình.

Để khích lệ, phát hiện đội ngũ nhà văn sáng tác về đề tài văn học TBLS, năm 2017, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Cuộc phát động sáng tác văn học về đề tài TBLS và người có công với cách mạng nhân Kỷ niệm 70 năm Ngày TBLS (27/7/1947-27/7/2017).

Từ Cuộc phát động, mảng đề tài văn học TBLS có thêm 41 tác phẩm xuất sắc, cảm động về hình tượng những người lính bất tử. Với kết quả đó, rõ ràng đề tài chiến tranh cách mạng nói chung và về TBLS nói riêng vẫn đầy hấp dẫn đối với công chúng văn học.

HỒNG MINH

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.