Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Quyền năng của nghệ nhân

PV - 19:17, 05/02/2018

Người Mông thổi khèn để biểu lộ tâm tư, tình cảm của mình. Nghe tiếng khèn, người Mông như quên đi bao vất vả, lo toan của cuộc sống. Có thể nói, nếu tiếng khèn có một sức mạnh tinh thần diệu kỳ thì nghệ nhân chế tác ra cây khèn Mông chính là những người có “quyền năng” huyền bí bởi họ là người đã tạo ra thứ âm thanh diệu kỳ đó.

Nghệ nhân dân gian Giàng A Sử năm nay đã bước vào tuổi 80, gần như cũng chừng ấy năm ông gắn với tiếng khèn. Ông bảo, với con trai người Mông, khi biết cầm con dao lên rẫy, biết cầm cái cày trên nương là phải biết cầm cái khèn để thổi. Khèn vì thế thân thuộc như mèn mén, rượu ngô, như không khí, nước uống hằng ngày.

Cụ Giàng A Sử thổi chiếc khèn Mông do chính tay mình làm ra. Cụ Giàng A Sử thổi chiếc khèn Mông do chính tay mình làm ra.

 

Ông Sử nói rằng: “Biết thổi không có nghĩa là chế tác được khèn. Từ nhỏ, tai tôi đã nghe tiếng khèn, lớn lên một chút đã thổi được. Đến năm 18 tuổi, tôi bắt đầu học nghề làm khèn, nhưng đền gần tuổi 30 tôi mới tự tay làm được một cái khèn chuẩn”, ông Sử cho biết.

Ông Sử bảo, để làm được cây khèn Mông không khó, nhưng để khèn có âm thanh hay, đạt chuẩn thì ngoài việc tỉ mỉ khi chế tác, bản thân người tạo ra cây khèn phải đặt cả tâm hồn mình vào các công đoạn làm khèn. Vì vậy, không phải ai cũng làm được khèn chứ chưa nói đến việc làm ra chiếc khèn đạt chuẩn về âm thanh.

Theo ông Sử, một chiếc khèn hoàn chỉnh được làm bằng các nguyên liệu ống trúc và ống vầu, trong ống có lưỡi gà bằng đồng, khi thổi trong bầu gỗ, ống bị nén hơi làm rung lưỡi gà gây nên sự chấn động trong không khí phát ra âm thanh ở đầu ống. Ống dài phát ra âm trầm, ống ngắn phát ra âm bổng, riêng ống ngắn nhất, to nhất có từ 2-3 lưỡi gà. Mỗi ống có một lỗ thoát hơi được định âm cao thấp khác nhau, mở lỗ thoát hơi ống nào, âm thanh của ống đấy thoát ra, các giai điệu nối kết với nhau thành bản nhạc.

“Để làm bầu khèn, người thợ phải tìm được loại gỗ không mối mọt như gỗ pơ mu hoặc cây gỗ thuộc họ thông, nhẹ và bền. Bộ phận phối khí của cây khèn là những ống trúc lấy ở rừng về, để khô lại. Một cây khèn thường có 6 ống được gộp chụm lại với nhau, sau đó người thợ sẽ khéo léo đục lỗ trên mỗi ống”, ông Sử vừa cầm chiếc khèn vừa giải thích.

Khó nhất trong các công đoạn làm khèn là rèn “lưỡi gà” và chỉnh âm. “Lưỡi gà” phải được làm từ đồng nguyên chất, được rèn cẩn thận, tán mỏng. Người thợ sẽ thử “lưỡi gà” bằng cách đập nhẹ vào tay rồi đưa lên tai nghe thử.

“Công đoạn chỉnh âm là một trong những thao tác quan trọng và cầu kỳ, có thể mất một đến hai ngày và để hoàn thiện một cây khèn, người giỏi nhất cũng phải mất đến ba ngày”, ông Sử cho biết thêm.

Khèn Mông là nhạc cụ không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng của dân tộc Mông. Khèn Mông là nhạc cụ không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng của dân tộc Mông.

 

Cũng bởi cái khó, sự khắt khe của nghề làm khèn nên trong 4 người con trai của ông Sử, chỉ có duy nhất anh Giàng A Khay học được và theo nghề của bố mình.

Giàng A Khay nhớ lại: “Em đến với nghề làm khèn từ khi mới 13 tuổi. Lúc đầu cũng gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình chế tác khèn, nhiều lúc em nản chí, định buông xuôi. Nhưng rồi tình yêu với cây khèn, sự động viên, giúp đỡ từ cha đã giúp em thành công”.

Hiện nay, công việc chế tác khèn cũng là công việc chính của gia đình Khay. Bình quân mỗi tháng Khay làm được khoảng 10 cây khèn, bán với giá trên hai triệu đồng/cây. Khay bảo: “Em cũng không có ý định mang xuống chợ bán. Ai biết thì lên mua thôi”.

Giàng A Khay cho biết: Người Mông thổi khèn để biểu lộ tâm tư, tình cảm của mình. Nghe tiếng khèn, người Mông như quên đi bao vất vả, lo toan của cuộc sống. Có thể nói, nếu tiếng khèn có một sức mạnh tinh thần diệu kỳ thì nghệ nhân chế tác ra cây khèn Mông chính là những người có “quyền năng” huyền bí bởi họ là người đã tạo ra thứ âm thanh diệu kỳ đó.

Nói rồi, Khay dạo một giai điệu khèn. Tiếng khèn trầm bổng len qua tầng sương mù dày đặc, khẽ lướt qua sắc đào cổ thụ đang hé nụ chào Xuân, vút lên khỏi những ngọn núi như mời gọi của những đôi tình nhân hẹn hò. Hòa trong tiết Xuân của núi rừng đại ngàn, ngọt ngào, thanh khiết, tiếng khèn như thay lời của người thổi: “Con gái Mông như bông hoa rừng/Con trai Mông như cây thông núi đá…”.

MINH THU

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
(BÁO IN) Khơi thông nguồn lực thắp sáng tương lai vùng đồng bào DTTS

(BÁO IN) Khơi thông nguồn lực thắp sáng tương lai vùng đồng bào DTTS

Công tác Dân tộc - PV - 6 giờ trước
6/9 nhóm mục tiêu cơ bản đã hoàn thành hoặc vượt kế hoạch, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 3,4% mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người DTTS đạt 43,4 triệu đồng, tăng 3,1 lần so với năm 2020…. là những con số ấn tượng khắc họa rõ nét bức tranh khởi sắc vùng đồng bào DTTS và miền núi sau gần 5 năm triển khai Chương trình MTQG 1719. Đây là nền tảng vững chắc phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi trong giai đoạn tiếp theo.
Quảng Ngãi - Âm vang ngày mới

Quảng Ngãi - Âm vang ngày mới

Trang địa phương - Ngọc Chí - 23:00, 31/08/2025
Tối ngày 31/8, tại Quảng trường 16/3, phường Kon Tum, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Uỷ ban MTTQ Việt Nam tỉnh Quảng Ngãi tổ chức Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Quảng Ngãi - Âm vang ngày mới” và bắn pháo hoa, chào mừng kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 - 02/9/2025).
Ngân hàng CSXH cho vay ưu đãi đối với HSSV, học viên thạc sĩ, nghiên cứu sinh ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán

Ngân hàng CSXH cho vay ưu đãi đối với HSSV, học viên thạc sĩ, nghiên cứu sinh ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán

Xã hội - Mai Hương - 21:53, 31/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc vừa ký Quyết định số 29/2025/QĐ-TTg ngày 28/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đối với học sinh, sinh viên (HSSV), học viên thạc sĩ và nghiên cứu sinh theo học các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán. Chính sách này nhằm hỗ trợ người học trang trải học phí, sinh hoạt phí và các chi phí học tập khác trong suốt quá trình học tập.
Kịch tính những màn rượt đuổi trong giải đua bò của đồng bào Khmer tại chùa Rô

Kịch tính những màn rượt đuổi trong giải đua bò của đồng bào Khmer tại chùa Rô

Bản sắc và hội nhập - Tào Đạt - 21:50, 31/08/2025
Qua các vòng tranh tài, đôi bò số 21 của ông Thái Bình Nguyên (phường Chi Lăng, tỉnh An Giang) đã xuất sắc đoạt giải Nhất tại Hội đua bò chùa Rô lần thứ 11 năm 2025.
Nhân đôi niềm vui trong ngày Quốc khánh

Nhân đôi niềm vui trong ngày Quốc khánh

Thời sự - Phạm Tiến - 21:34, 31/08/2025
Sau khi UBND tỉnh Quảng Trị có Quyết định trích gần 185 tỷ đồng để tặng quà cho Nhân dân trong dịp lễ Quốc Khánh 2/9, số tiền trên đã được phân bổ về địa phương cấp xã. Hiện các xã vùng DTTS ở Quảng Trị đang khẩn trương cấp phát quà để đồng bào đón niềm vui trọn vẹn trước Tết Độc lập.
Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Cơn mưa lớn kéo dài suốt hai ngày qua đã khiến nhiều khu vực tại Hà Nội chìm trong biển nước. Tính đến 15h ngày 27/8, các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 70 và Đại lộ Thăng Long đoạn qua phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm cũ) bị ngập sâu nghiêm trọng, gây tê liệt giao thông và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống người dân.
Tư tưởng Hồ Chí Minh và bài học đại đoàn kết dân tộc, tôn giáo

Tư tưởng Hồ Chí Minh và bài học đại đoàn kết dân tộc, tôn giáo

Thời sự - Nhật Minh - 20:05, 31/08/2025
Trong dòng chảy lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và tôn giáo là một nền tảng quan trọng, có ý nghĩa xuyên suốt, nhất quán và thực tiễn sâu sắc. Đó không chỉ là tư duy chính trị của một Nhà cách mạng vĩ đại, mà còn là kết tinh của trí tuệ, lòng nhân ái và tầm nhìn xa, trông rộng về sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc - một sức mạnh có thể vượt qua mọi thù trong giặc ngoài, đưa đất nước đi từ nô lệ đến độc lập, từ chiến tranh đến hòa bình, từ nghèo nàn đến phát triển.
Người có uy tín là tấm gương sáng lan tỏa cho đồng bào các DTTS noi theo

Người có uy tín là tấm gương sáng lan tỏa cho đồng bào các DTTS noi theo

Người có uy tín - Ngọc Chí - 18:17, 31/08/2025
“Người có uy tín là tấm gương sáng lan tỏa cho đồng bào các DTTS noi theo”, đó là nội dung được Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh tại Hội nghị gặp mặt già làng, trưởng thôn, Người có uy tín tiêu biểu trong vùng đồng bào DTTS tỉnh Quảng Ngãi năm 2025, diễn ra vào chiều 31/8, tại phường Kon Tum.
Nhiều xã miền núi Thanh Hóa trao quà Tết Độc lập cho Nhân dân

Nhiều xã miền núi Thanh Hóa trao quà Tết Độc lập cho Nhân dân

Xã hội - Quỳnh Trâm - 18:09, 31/08/2025
Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tặng quà Nhân dân nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, nhiều xã miền núi tỉnh Thanh Hóa đã đồng loạt tổ chức trao quà Tết Độc lập, tạo không khí đoàn kết, ấm áp.
Vẻ đẹp riêng có của vùng đất lảng bảng những áng mây bay

Vẻ đẹp riêng có của vùng đất lảng bảng những áng mây bay

Du lịch - Nguyễn Quang Vinh - 17:12, 31/08/2025
Phường Kon Tum, phía Tây tỉnh Quảng Ngãi với địa hình cao, mát mẻ, vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 10 hằng năm, là mùa mưa. Nơi đây, du khách từ xa thường xuyên được ngắm nhìn khung cảnh mây trôi lảng bảng, bềnh bồng làm xao xuyến tâm hồn. Chúng ta cùng trải nghiệm khám phá vẻ đẹp mộng mơ những áng mây bay nơi đây.
Người đàn ông Sán Dìu

Người đàn ông Sán Dìu "trả nợ" ân tình nơi vùng cao Đà Nẵng

Gương sáng - T.Nhân - H.Trường - 17:01, 31/08/2025
“Mảnh đất này đã cho tôi nhiều thứ, nên tôi như mang một món nợ ân tình với nơi đây. Ngày xưa mình cũng từng khó khăn, cũng từng được giúp đỡ. Bây giờ có điều kiện hơn, tôi chỉ mong được góp phần nhỏ bé để sẻ chia với bà con”, ông Lý Minh Tám (65 tuổi, dân tộc Sán Dìu, ngụ tại xã Khâm Đức, TP. Đà Nẵng) - một tấm gương sáng trong các phong trào hỗ trợ, giúp đỡ đồng bào vùng cao Đà Nẵng vượt khó vươn lên bộc bạch.