Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phòng dịch bệnh bằng luật tục ở buôn làng xưa

Tấn Vịnh - 20:09, 06/08/2021

Ngày xưa, đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng cao miền núi, đời sống còn nhiều khó khăn, việc tiếp cận các dịch vụ y tế hạn chế. Đi liền với đói nghèo, lạc hậu là dịch bệnh thường xuyên xảy ra. Từ đó đồng bào có nhiều cách để phòng chống, ngăn chặn dịch bệnh. Đặc biệt, luật tục (tập quán pháp) của đồng bào đều có những quy định xử phạt nghiêm khắc để ngăn ngừa, phòng chống dịch bệnh.

Hàng rào kiên cố của một ngôi làng của người Ba Na khi xưa (ảnh: Daniel Léger)
Hàng rào kiên cố ở một ngôi làng của người Ba Na khi xưa (ảnh: Daniel Léger)

Những quy định nghiêm ngặt để phòng dịch

Xưa kia, đồng bào các dân tộc ở vùng Trường Sơn- Tây Nguyên đều có những quy định nghiêm ngặt trong phòng chống dịch bệnh.  Khi trong làng có dịch bệnh, người trong làng không được sang làng khác. Đồng bào thường làm dấu hiệu trên các con đường vào làng bằng cách chăng dây buộc ngang đường, trồng cây chặn lối đi lại. Khách hoặc người lạ vào làng thấy “dấu cấm đi” là biết có chuyện bất ổn, tín hiệu “nội bất xuất ngoại bất nhập” và tự giác rút lui ngay lập tức mà không cần có “đội cưỡng chế ”.

Khi trong làng xảy ra dịch bệnh, bà con không được ở nhà, không được tập trung đông người mà phải phân tán vào rừng, tự cách ly để khỏi bị lây nhiễm. Nếu người trong làng đi đến buôn làng khác khi đang bị dịch bệnh thì không được về làng ngay mà ở ngoài rừng, cách ly một thời gian khá lâu sau mới được về nhà. Người nhà và bà con trong làng dựng một cái túp lều trong rừng cho người bị nghi dịch bệnh tạm trú ở đó. Gia đình cung cấp đầy đủ đồ ăn hàng ngày. Người bị cách ly không được vào các chòi rẫy, không được xuống suối uống nước, tắm ở đầu nguồn để hạn chế nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh ra môi trường nước. Thời gian ở trong rừng phải ít nhất từ 10-15 ngày.

Ngày xưa, mỗi làng đều có hàng rào bảo vệ. Hàng rào xung quanh làng không những để bảo vệ cuộc sống dân làng mà còn là dấu hiệu phân định giới mốc, địa vực cư trú, sở hữu đất đai, dấu hiệu thông báo điều kiêng cữ cấm tuyệt đối người ngoài vào làng khi dịch bệnh.

Những thời điểm xảy ra dịch bệnh nguy hiểm thì đồng bào gia cố, làm mới hàng rào thành nhiều lớp vòng trong, vòng ngoài rất chắc chắn. Các vị chủ làng, già làng có uy tín luôn khuyên bảo, nhắc nhở dân chúng thực hiện việc phòng chống dịch bệnh. Những người không tuân thủ sẽ bị bà con lên án. Đặc biệt, người nào vô tình làm lây lan dịch bệnh, gây ảnh hưởng đến cuộc sống, tính mạng của người dân trong làng thì bị xử phạt nghiêm khắc.

Luật tục quy định xử phạt nghiêm khắc

Luật tục của đồng bào có những quy định cụ thể về việc phân xử cho các đối tượng làm lây lan dịch bệnh. Nhiều điều luật đề cập khá rõ về việc phòng và chống dịch bệnh, việc xét xử, phạt vạ những “tội trạng”, “tội danh” như “Tội bị bệnh truyền nhiễm mà không khai báo”, “Tội không khai báo người bị chết vì dịch bệnh”, “Tội làm lây truyền dịch bệnh cho người khác”, “Tội phao tin không đúng về dịch bệnh làm dân làng sợ hãi”, “Tội xông vào làng bất chấp làng có cữ vì dịch bệnh”, ...

Bên cạnh xử tội làm lây lan dịch bệnh ở người, luật tục của đồng bào miền núi cũng có những điều luật quy định xử phạt đối với các tội làm lây dịch bệnh ở gia súc. Đó là “Tội không trình báo với người đầu làng về có dịch trâu bò”, “Tội không chăm sóc đàn gia súc của mình khi có dịch bệnh”...

Làng của người Cơ Tu ở miền núi Quảng Nam hôm nay (Ảnh A Lăng Ngước)
Làng của người Cơ Tu ở miền núi Quảng Nam hôm nay (Ảnh A Lăng Ngước)

Về “Tội bị bệnh truyền nhiễm mà không khai báo”, luật tục Ê Đê luận giải như sau: “Khi bệnh lan rộng, lây đến các làng khác, nếu không có một ai, là đàn bà hay đàn ông chạy đi báo cho cây đa đầu suối, cây sung đầu làng, báo cho những kẻ trông coi những người em, những người cháu, dân làng (như vậy thì khác nào) họ đem trăn, đem rắn bỏ vào nhà người ta, khác nào kẻ thấy dân làng khỏe mạnh sinh ra ganh ghét. Như vậy, hắn là kẻ có tội, có chuyện phải đưa ra xét xử giữa người ta với hắn”.

“Tội làm lây lây lan dịch bệnh cho người khác”, luật tục Ê Đê ghi rõ: “Những năm có thiên tai, hạn hán, thời tiết nóng nực, ông Đu, ông Điê (các vị thần tối cao trong hệ thống thần linh của người Ê Đê) thường gieo rắc tai họa. Hắn bị trời làm cho ốm đau, thế mà hắn không chịu kiêng cữ. Hắn như con voi của thần Cá Sấu đến cọ mình vào cây kcik, như con voi của thần Cá Sấu đến cọ mình vào cây kpang, hắn muốn truyền bệnh cho dân làng của tù trưởng nhà giàu. Vì hắn mà làm chết cả những tay cuốc, tay chà gạc giỏi giang, những người có tài tháo vát, khỏe mạnh. Vậy, có việc phải xét xử giữa người khác với hắn”.

Luật tục của dân tộc M’nông (phat duôih) có những quy định cụ thể về việc phân xử, xét xử cho các đối tượng làm lây lan dịch bệnh. Luật tục M’nông có hàng trăm “điều luật”, trong đó có đề cập khá rõ về việc phòng và chống dịch bệnh và xét xử, phạt vạ những trường vi phạm. Về “Tội gieo rắc, lây lan dịch bệnh cho người khác”, luật tục M’nông nói như sau: “Bon mình có bệnh lây truyền/Mình không được vào bon người khác/Nếu ta vào bon họ/Tức là truyền bệnh cho bon đó/Nếu bon họ có bệnh truyền nhiễm/Ta không được và bon của họ/Nếu ta vào bon họ/Tức là rước bệnh về làng mình/Mang bệnh về gây hại bon làng/Mang dây mây từ ngoài rừng xa/Làm cho bon làng bị gai đâm/Đổ nước tro làm cho giường mục”.

Đến nay, dù xã hội đã phát triển, song khi gặp dịch bệnh, việc đối phó với khủng hoảng này tùy theo điều kiện của từng vùng. Thực tế cho thấy, việc phòng ngừa dịch bằng cách ly, ngăn chặn từ xa trở nên hiệu quả trong việc đối phó với đại dịch Covid-19 đang bùng phát và diễn biến phức tạp trên toàn thế giới. Trong quá khứ, bằng nếp sống, cách ứng xử, luật tục...đồng bào các dân tộc ở vùng Trường Sơn - Tây Nguyên cũng đã tồn tại, vượt qua những cơn nguy nan và từ đó hình thành ý thức, kinh nghiệm trong việc phòng chống dịch bệnh, bảo vệ cuộc sống buôn làng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Chương trình MTQG 1719 nhân lên niềm vui an cư cho đồng bào DTTS khó khăn Nghệ An

Chương trình MTQG 1719 nhân lên niềm vui an cư cho đồng bào DTTS khó khăn Nghệ An

Cùng với các Chương trình khác, từ Chương trình MTQG phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã có thêm hàng trăm hộ dân được hỗ trợ nhà ở. Mỗi một căn nhà được dựng xây, là góp thêm một niềm vui, sự khát vọng về một cuộc sống ổn định và từng bước phát triển của đồng bào các DTTS ở những địa bàn khó khăn của tỉnh Nghệ An.
Tin nổi bật trang chủ
Dâng hương tưởng nhớ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực

Dâng hương tưởng nhớ Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực

Tin tức - Tào Đạt - 4 phút trước
Hàng triệu người dân và du khách đã đổ về thắp hương, nhân kỷ niệm 157 năm Anh hùng dân tộc Nguyễn Trung Trực hy sinh (1868 - 2025).
Quảng Ngãi: Đi lạc 2 ngày trong rừng, cụ bà 94 tuổi uống nước suối, ngủ trong bụi cây để sinh tồn

Quảng Ngãi: Đi lạc 2 ngày trong rừng, cụ bà 94 tuổi uống nước suối, ngủ trong bụi cây để sinh tồn

Pháp luật - Ngọc Chí - 9 phút trước
Đi lạc trong rừng 2 ngày, cụ bà Y Bẽ đã uống nước suối, ngủ trong bụi cây và dùng áo mưa nilon để giữ ấm. Sau đó, lực lượng Công an xã Kon Braih tìm thấy và đưa về nhà an toàn.
Hậu quả phải nhận của nhóm đối tượng chặn xe, hành hung tài xế xe

Hậu quả phải nhận của nhóm đối tượng chặn xe, hành hung tài xế xe

Pháp luật - Lê Hường - 1 giờ trước
Sáng 18/10, cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết, đã tống đạt quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam 4 đối tượng hành hung một tài xế xe dịch vụ để tranh giành khách.
Thấy gì từ cơn bão niềm tin “người nổi tiếng dùng gì, mình dùng nấy”

Thấy gì từ cơn bão niềm tin “người nổi tiếng dùng gì, mình dùng nấy”

Sự kiện - Bình luận - Minh Nhật - 1 giờ trước
Từ đầu năm 2025, những vụ việc liên quan đến “thực phẩm bẩn”, “thực phẩm giả” và “quảng cáo sai sự thật” liên tiếp được phanh phui...đã để lại dư chấn trong tâm lý xã hội.
Giữ bình yên bản làng từ phong trào học và làm theo Bác

Giữ bình yên bản làng từ phong trào học và làm theo Bác

Pháp luật - Quan Thái Hiển - 1 giờ trước
Những năm qua, xã Thái Bình, tỉnh Tuyên Quang đã triển khai nhiều mô hình học và làm theo Bác gắn với công tác vận động đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), giữ vững an ninh trật tự (ANTT) tại cơ sở. Từ tinh thần “4 cùng”, cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng dân tộc, cán bộ, chiến sĩ Công an xã đã trở thành điểm tựa tin cậy, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương.
Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và là quyền cao quý của công dân. Tiếp nối truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc, tuổi trẻ vùng biên giới, vùng đồng bào DTTS tỉnh Gia Lai đã hăng hái viết đơn tình nguyện thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng của tuổi trẻ với khát vọng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nữ đảng viên K'ho gieo chữ, chuyển đổi số ở buôn làng Tây Nguyên

Nữ đảng viên K'ho gieo chữ, chuyển đổi số ở buôn làng Tây Nguyên

Gương sáng - Tuấn Ninh - 1 giờ trước
Vượt qua sự rụt rè của cô bé người dân tộc K'ho ngày nào, chị K’Điệp (sinh năm 1993) đã trở thành một đảng viên trẻ đầy nhiệt huyết, một tấm gương sáng trong việc kết hợp hài hòa giữa lý tưởng và đức tin, tiên phong trong nhiều hoạt động vì cộng đồng từ dạy chữ miễn phí đến chuyển đổi số, trở thành cầu nối vững chắc giữa Đảng với đồng bào ở Lâm Đồng.
Chương trình MTQG 1719 nhân lên niềm vui an cư cho đồng bào DTTS khó khăn Nghệ An

Chương trình MTQG 1719 nhân lên niềm vui an cư cho đồng bào DTTS khó khăn Nghệ An

Xã hội - An Yên - 1 giờ trước
Cùng với các Chương trình khác, từ Chương trình MTQG phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã có thêm hàng trăm hộ dân được hỗ trợ nhà ở. Mỗi một căn nhà được dựng xây, là góp thêm một niềm vui, sự khát vọng về một cuộc sống ổn định và từng bước phát triển của đồng bào các DTTS ở những địa bàn khó khăn của tỉnh Nghệ An.
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đồng hành cùng nông dân khắc phục hậu quả thiên tai, ổn định sản xuất

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đồng hành cùng nông dân khắc phục hậu quả thiên tai, ổn định sản xuất

Khoa học - Công nghệ - Hoàng Quý - 1 giờ trước
Trong hai ngày 14 – 15/10, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Trung tâm Khuyến nông và Môi trường các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Ninh, Lạng Sơn triển khai chương trình hỗ trợ kỹ thuật, phục hồi sản xuất nông nghiệp cho người dân bị ảnh hưởng bởi hoàn lưu bão số 11. Đây là hoạt động thiết thực, giúp bà con sớm ổn định sản xuất, khôi phục sinh kế sau thiên tai.
Liên kết trồng rau ở Lâm Đồng: Hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp và nông dân

Liên kết trồng rau ở Lâm Đồng: Hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp và nông dân

Khoa học - Công nghệ - Hoàng Minh - 1 giờ trước
Bên cạnh thế mạnh cây công nghiệp, rau xanh cũng trở thành ngành hàng quan trọng, góp phần khẳng định thương hiệu nông nghiệp Lâm Đồng. Việc thúc đẩy liên kết trong trồng rau không chỉ giúp người nông dân thoát khỏi tình trạng sản xuất manh mún, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững, gắn kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ.
Quan tâm tăng cường chính sách đãi ngộ xứng đáng với cô đỡ thôn bản

Quan tâm tăng cường chính sách đãi ngộ xứng đáng với cô đỡ thôn bản

Sức khỏe - Trọng Bảo - 2 giờ trước
Thời gian qua, công tác chăm sóc sức khỏe trước, trong và sau sinh của phụ nữ trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, ở những địa bàn vùng sâu vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, tình trạng phụ nữ DTTS sinh con tại vẫn còn nhiều, do vậy hoạt động của đội ngũ cô đỡ thôn bản có ý nghĩa hết sức quan trọng.