Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nỗi lòng nghệ nhân H’Săn Êban

Lê Hường - 07:09, 25/11/2022

Nghệ nhân Ưu tú H’Săn Êban ở Buôn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana là nữ nghệ nhân duy nhất đánh trống dẫn nhịp chiêng của tỉnh Đắk Lắk. Cả đời gắn bó với chiếc trống dẫn nhịp cho cả đội chiêng hợp tấu, ở tuổi ngoài 80, nghệ nhân H'Săn đau đáu nỗi niềm người kế tục, trăn trở việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa chiêng nữ Ê Đê Bih.

Linh hồn của chiêng Jho

Căn nhà 2 gian cũ kỹ của gia đình Nghệ nhân Ưu tú H’Săn Êban nằm tĩnh lặng giữa khoảng đất trống rộng thênh thang, cách nhà văn hóa cộng đồng buôn Trấp chỉ vài chục mét.

Nghệ nhân H’Săn cùng đội chiêng nữ buôn Trấp biểu diễn tại Liên hoan văn hóa cồng chiêng tỉnh Đắk Lắk
Nghệ nhân H’Săn cùng đội chiêng nữ buôn Trấp biểu diễn tại Liên hoan văn hóa cồng chiêng tỉnh Đắk Lắk

Ngày xưa, cồng chiêng xuất hiện trong tất cả các sinh hoạt, lễ hội và các nghi lễ vòng đời của người Ê Đê. Cồng chiêng không chỉ mang giá trị vật chất là tài sản quý giá của gia đình, dòng họ mà còn mang giá trị tinh thần rất lớn. Đối với người Ê Đê vui cũng có cồng chiêng mà buồn cũng có cồng chiêng.

Nghệ nhân H’Săn kể: Từ khi còn nhỏ bà đã theo bà, theo mẹ đi lễ hội xem các bà, các cô trong đội chiêng của buôn hợp tấu cồng chiêng, múa xoang. Chiêng Jho, bộ chiêng chỉ có 3 cặp và 1 chiếc trống da trâu, mỗi lần diễn tấu trống phải đánh trước để chiêng hòa đúng nhịp. Theo mẹ đi xem biểu diễn mình chỉ chú ý đến chiếc trống, cứ như vậy âm thanh, nhịp điệu của trống ngấm vào người. Khi tham gia đội chiêng mình đã được xếp ngay vào vị trí đánh trống.

Với đội chiêng Jho, trống đóng vai trò chủ đạo, dẫn dắt nhịp điệu cho toàn bộ dàn chiêng. Khi biểu diễn, trống cố định ở một vị trí, còn các nghệ nhân đánh chiêng và múa xoang di chuyển theo vòng tròn từ phải qua trái theo hướng ngược chiều kim đồng hồ, nghĩa là ngược về nguồn cội. Suốt bao nhiêu năm qua, nghệ nhân H’Săn gắn bó với chiếc trống, cùng đội chiêng tham gia các ngày hội lớn, liên hoan văn hóa cồng chiêng trong và ngoài tỉnh.

Nghệ nhân Ưu tú H’Săn Êban
Nghệ nhân Ưu tú H’Săn Êban

Ông Trần Viết Dụ, cán bộ văn hóa thông tin thị trấn Buôn Trấp cho biết: Cả huyện Krông Ana này nghệ nhân H’Săn là người phụ nữ duy nhất đánh trống trong đội chiêng. Vì thế, trong tất cả các bài chiêng của người Ê Đê Bih, trống vang lên thì chiêng mới đánh theo. Trống chính là linh hồn của đội chiêng nữ, vai trò của người đánh trống vô cùng quan trọng, một nhịp trống không đúng, cả đội chiêng loạn nhịp. Nếu không có trống thì bộ chiêng Jho cũng không còn ý nghĩa. 

Đánh trống đúng nhịp là cả một hành trình luyện tập và khả năng thẩm thấu. Người đánh trống phải có thần thái “thủ lĩnh” thì mới dẫn dắt được cả đội chiêng trong quá trình biểu diễn. Cho đến bây giờ, nếu vắng bà H’Săn thì đội chiêng không thể biểu diễn vì không ai thay thế để đánh trống được”, ông Trần Viết Dụ nói.

Mòn mỏi tìm người kế thừa

Mặc dù là nghệ nhân đánh trống giỏi, nhưng cả 4 người con gái của bà H’Săn lại không ai nối nghiệp. Ở tuổi ngoài 80, điều khiến nghệ nhân H’Săn trăn trở nhất là tìm người kế tục. Vì thế mà nhiều năm qua, nghệ nhân H’Săn mải miết đi tìm kiếm người kế nhiệm. Bà tham gia tất cả các lớp truyền dạy đánh cồng chiêng cho các thế hệ trẻ người Ê Đê Bih để tìm truyền nhân.

Nghệ nhân H’Săn tham gia các lố truyền dạy đánh cồng chiêng cho thế hệ trẻ người Ê đê Bih
Nghệ nhân H’Săn tham gia các lớp truyền dạy đánh cồng chiêng cho thế hệ trẻ người Ê đê Bih

Nghệ nhân H’Săn trải lòng: Hầu như trong các lớp truyền dạy đánh cồng chiêng, người học đánh trống chỉ học được vài ngày đã bỏ cuộc. Nếu mai này già về với bến nước của ông bà mà không có người đánh trống thay thế thì cũng đồng nghĩa với việc đội chiêng Jhô ở Buôn Trấp sẽ dần đi vào dĩ vãng. 

“Truyền dạy đánh cồng chiêng nhiều người có thể học được, nhưng truyền dạy đánh trống thì khó vô cùng bởi đánh trống phải có niềm đam mê, phải thẩm thấu, cảm nhận được từng nhịp. Người đánh trống phải làm sao để cả dàn chiêng hòa nhịp được. Đó chính là cái khó nhất, đòi hỏi cao nhất đối với người đánh trống”, nghệ nhân H’Săn nói.

Mới đây nhất, nghệ nhân H’Săn tham gia lớp truyền dạy cho 19 bé gái độ tuổi từ 6-13 do Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk mở. Sau 2 tháng kiên trì truyền dạy, nghệ nhân H’Săn đã tìm thấy một bé gái có khả năng đánh trống để bà tiếp tục đào tạo thay thế vị trí của mình. “Thời gian quá ngắn, cháu bé chưa thể đánh trống giỏi, nhưng về cơ bản cháu đánh đúng nhịp, dẫn dắt được đội chiêng nhỏ tuổi trình diễn coi như đã thành công. Già cũng yên tâm phần nào vì thế hệ trẻ đã tiếp nối giá trị truyền thống cha ông để lại”.

“Hậu duệ” đánh trống dẫn dịp dàn chiêng nữ trẻ chính là cháu ngoại của Nghệ nhân H’Săn
“Hậu duệ” đánh trống dẫn dịp dàn chiêng nữ trẻ chính là cháu ngoại của Nghệ nhân H’Săn

Điều khiến nghệ nhân H’Săn vui vì người kế nhiệm chính là một trong số các cháu ngoại của bà, bà có điều kiện hơn trong việc tiếp tục bồi dưỡng người đánh trống. Từ đây, nghệ nhân H’Săn mong rằng giá trị văn hóa đặc trưng của người Ê Đê Bih sẽ được bảo tồn, phát huy.

Với những cống hiến trong công tác bảo tồn văn hóa truyền thống, thời gian qua nghệ nhân H’Săn đã nhận được nhiều giấy khen, bằng khen của nhiều cơ quan, ban ngành từ trung ương đến địa phương. Đặc biệt, vào tháng 9/2019, bà H’Săn đã vinh dự được Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vì đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc.

Hy vọng, với những chính sách hỗ trợ từ dự án 6 của Chương trình MTQG phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi đang được triển khai, sẽ góp phần thêm cơ hội cho các nghệ nhân dân gian, cho địa phương làm tốt hơn nữa việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống nói chung, cồng chiêng trong đời sống cộng đồng nói riêng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.