Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Nhà rông của dân tộc Brâu ở Pờ Y

PV - 14:48, 11/08/2020

Cũng như cộng đồng các DTTS tại chỗ ở Kon Tum, nhà rông chiếm một vị trí khá quan trọng trong đời sống văn hóa, sinh hoạt cộng đồng của dân tộc Brâu. Từ khi chọn vùng đất Đăk Mế (xã Pờ Y, huyện Ngọc Hồi) định cư đến nay, người Brâu đã 3 lần xây dựng nhà rông truyền thống. Với người Brâu, nhà rông gắn liền với những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, là nơi sinh hoạt cộng đồng, là biểu tượng cho sức mạnh, sự che chở của thần linh đối với dân làng.

Nhà rông của người Brâu ở làng Đăk Mế, xã Pờ Y, huyện Ngọc Hồi. Ảnh: Nguyễn Hưng
Nhà rông của người Brâu ở làng Đăk Mế, xã Pờ Y, huyện Ngọc Hồi. Ảnh: Nguyễn Hưng

Là người gắn bó với nhiều thăng trầm của cuộc sống và sự phát triển của ngôi làng, bà Y Pan (90 tuổi) già làng Đăk Mế nhớ rõ về lịch sử nhà rông văn hóa của dân tộc bà, từ khi dân làng còn sinh sống trong rừng sâu. Bà Y Pan kể, lúc bấy giờ ngôi làng chỉ có hơn 60 hộ dân. Nhà rông nằm ở vị trí chính giữa làng. Nhà của các hộ dân nằm ở vị trí xung quanh theo hình tròn, cửa chính đều hướng về nhà rông, thể hiện sự đoàn kết và hội tụ sức mạnh cho ngôi làng.

Nhà rông hay nhà ở của các hộ dân đều có sàn nhà cao hơn mặt đất 1 tong pa do (đơn vị đo chiều cao của người Brâu, 1 tong pa do bằng chiều cao của 1 người đàn ông trưởng thành đứng dơ tay). Nhà rông hình vuông nên có 4 phần mái hình tam giác chụm vào nhau hướng lên trên. Nhà ở của các hộ dân hình chữ nhật nên phần mái hình chữ A, có 2 mái chính và phụ (mái chính nằm bên dưới, mái phụ nằm bên trên và có kích thước nhỏ hơn mái chính).

Bà Y Pan chia sẻ, với người Brâu phần mái của ngôi nhà gắn liền hình ảnh cây giáo (vũ khí của người Brâu dùng để tự vệ). Còn mái chính và mái phụ gắn liền với hình ảnh của “Cha na can tơ nac” (lớp da sừng sau gáy của con Rồng). Từ thời tổ tiên cho đến các thế hệ người Brâu hiện tại, kiến trúc của nhà rông và nhà ở vẫn được giữ gìn và truyền lại cho cháu con. Làng có nhiều ngôi nhà, có nhiều phần mái cao vút lên trời thì càng có sức mạnh để bảo vệ và che chở cho mọi người.

Năm 1976, từ nơi định cư trong rừng sâu, làng của bà Y Pan được bộ đội đưa về định cư bên dòng suối Đăk Hnêng (thôn Đăk Mế hiện nay). Lúc đó, làng chỉ có 70 hộ dân. Vài năm sau, khi cuộc sống dần ổn định, bà con trong làng bàn với nhau lên rừng kiếm vật liệu về dựng nhà rông cho làng.

Lồ ô là loại cây người Brâu dùng nhiều nhất khi dựng nhà rông. Để lợp mái, bà con dùng thân cây lô ô nhiều tuổi, chẻ thành từng miếng có chiều rộng 1 gang tay, chiều dài 2 gang tay, xếp chồng và so le với nhau. Bà con dùng cây lồ ô chẻ ra, đan thành những tấm lớn làm phên vách và sàn nhà.

Sau 2 tháng thi công, nhà rông mới của người Brâu tại thôn tái định cư Đăk Mế (được dựng giống với nhà rông trong rừng) được khánh thành trong niềm vui phấn khởi của bà con trong làng. Dù cuộc sống lúc bấy giờ còn nhiều khó khăn, nhưng từ khi có nhà rông mới, bà Y Pan và dân làng rất phấn khởi, họ như được tiếp thêm tinh thần và có niềm tin hơn vào chính quyền, bởi sự quan tâm hỗ trợ họ giữ gìn truyền thống của dân tộc Brâu.

Đến năm 1986, chẳng may nhà rông thôn Đăk Mế bị cháy khiến người dân trong thôn u buồn nuối tiếc. Theo bà Y Pan kể lại: Bà con ai nấy đều ủ rũ vì không có nhà rông, các lễ hội như: Pi mươk (lễ phát rẫy), cha mu chẻ (tỉa lúa), pa tốt nơat (thu hoạch lúa)… không thể tổ chức được.

Được sự hỗ trợ từ Nhà nước, vài năm sau nhà rông Đăk Mế được xây mới. Nhà rông này to hơn nhà rông bị cháy. Mọi người sinh hoạt cộng đồng và tổ chức các lễ hội ở đây đến năm 2010 (thời điểm nhà rông bị hư hỏng, xuống cấp trầm trọng).

Khuôn viên nhà rông văn hóa của người Brâu. Ảnh: ĐT
Khuôn viên nhà rông văn hóa của người Brâu. Ảnh: ĐT

Ông Thao Lợi - Thôn trưởng thôn Đăk Mế nhớ lại, sau khi thấy nhà rông không đảm bảo an toàn cho bà con sinh hoạt, Nhà nước tiếp tục hỗ trợ kinh phí để làng xây dựng nhà rông mới. Với chủ trương nhà rông được xây dựng mới phải đúng với thiết kế nhà rông của người Brâu nên ông Thao Lợi và cán bộ của Ban Dân tộc tỉnh sang làng Mạc Kêng, làng có người Brâu sống lâu đời ở huyện Phu Vông, tỉnh Attapư (Lào) - nơi tổ tiên người Brâu sinh sống để tham khảo nguyên mẫu, sau đó về họp với những người lớn tuổi trong làng để thống nhất phương án thiết kế và xây dựng. Sau 2 năm thi công, bà con Brâu ở thôn Đăk Mế có 1 nhà rông mới và 2 nhà truyền thống trong khuôn viên rộng gần 2.000m2.

Nhà rông nằm chính diện với cổng vào của khuôn viên, thiết kế theo hình chữ nhật, diện tích hơn 120m2. Nhà rông được làm bằng gỗ. Phần mái theo kiểu “Cha na can tơ nac” gồm mái chính và mái phụ, được lợp bằng ngói. Phên vách theo kiểu hình thang. Nhà rông có 2 cửa chính ở 2 cửa bên hông, sau mỗi cửa là phần hiên rộng 1,2mx2,5m. Nối 2 phần hiên là lối đi chính trong nhà, lối đi này cao hơn 2 phần hiên 30cm và có diện tích gần 11m2. Lối đi này chia ngôi nhà thành 2 phần. Phông nền, sao, búa liềm, bục phát biểu và tượng Bác Hồ được đặt trang trọng chính giữa ngôi nhà.

Trong khuôn viên, bên phải và bên trái của nhà rông là 2 nhà truyền thống được thiết kế theo nhà ở của người Lào. Hai ngôi nhà được xây dựng giống nhau, có 2 bậc thang dẫn lối lên nhà. Nhà được chia làm 4 phần, ở giữa là phòng ngủ, nơi cất những đồ giá trị; hiên bên trái là nơi chủ nhà tiếp khách; hiên bên phải là nơi gia đình tổ chức các việc quan trọng như: đám cưới, đám ma và hiên đằng trước là khu bếp nấu.

Ông Thao Lợi chia sẻ, khi làng tổ chức lễ hội, nhà truyền thống bên trái là nơi phụ nữ tổ chức nấu nướng, nhà truyền thống bên phải là nơi đàn ông chuẩn bị các lễ vật. Khi chuẩn bị xong, phụ nữ dâng thức ăn đi theo cửa bên trái vào nhà rông, đàn ông dâng lễ vật đi theo cửa bên phải vào nhà rông. Lửa được đốt ở chính giữa ngôi nhà, phụ nữ ngồi 1 bên, đàn ông ngồi 1 bên, dân làng cùng nhau làm lễ.

Hiện nay, khuôn viên nhà rông được đổ bê tông khang trang, sạch sẽ. Ngoài tổ chức các lễ hội, các buổi họp quan trọng, nơi đây còn là địa điểm các nghệ nhân trong làng truyền dạy lại nghề dệt, nghề đan, nhạc cụ truyền thống cho lớp trẻ; nơi chơi thể thao của các thanh niên và vui chơi của các em nhỏ. Thỉnh thoảng, tại bậc thang của 2 ngôi nhà truyền thống, nam thanh nữ tú của làng cũng về đây tìm hiểu, từ đó “kết tóc, se duyên”.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Trong khi có nhiều cách đón Trung thu hiện đại, một số gia đình trẻ miền Tây Nam Bộ lại chọn dành nhiều ngày để tái hiện mùa trăng xưa, để gợi nhớ những ký ức đẹp.
Tin nổi bật trang chủ
Người giúp đồng bào Gia Rai "khai sáng" với cây cà phê

Người giúp đồng bào Gia Rai "khai sáng" với cây cà phê

Hơn 15 năm trước, những cây cà phê đầu tiên đã được ông Rơ Châm Ker (SN 1953, làng Mun, xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) đưa về trồng trên vùng đất khó của 2 làng đặc biệt khó khăn Doch 1 và Doch 2, xã Ia Ly. Đến nay, loại cây trồng này đã không ngừng được mở rộng diện tích và đang mở ra hướng làm giàu mới cho đồng bào Gia Rai trên địa bàn.
Trưởng thôn trẻ tạo uy tín bằng hành động

Trưởng thôn trẻ tạo uy tín bằng hành động

Người có uy tín - Phạm Thuỳ Trang - 4 phút trước
Ở thôn Cả, xã Thái Bình (Tuyên Quang), bà con ai cũng quý mến Trưởng thôn Vũ Văn Linh. Anh không chỉ là đảng viên trẻ gương mẫu mà còn là trưởng thôn năng động, nhiệt tình, đi đầu trong công tác vận động, tuyên truyền đồng bào dân tộc thiểu số thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và phát triển kinh tế địa phương.
Hà Nội: Đồ chơi truyền thống

Hà Nội: Đồ chơi truyền thống "hồi sinh" trên phố Hàng Mã

Photo - Tuấn Ninh - 5 phút trước
Dù còn gần 1 tháng nữa mới đến Rằm tháng Tám, nhưng không khí Trung Thu đã rộn ràng khắp các con phố Hàng Mã, Hàng Lược và Lương Văn Can ở Hà Nội. Giữa muôn vàn đồ chơi hiện đại, những món đồ chơi truyền thống như đèn ông sao, trống ếch, mặt nạ giấy và đầu lân... vẫn nổi bật và thu hút khách hàng.
Ninh Bình: Phạt hơn 170 triệu đồng đối tượng khai thác cát trái phép

Ninh Bình: Phạt hơn 170 triệu đồng đối tượng khai thác cát trái phép

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 9 phút trước
Công an tỉnh Ninh Bình vừa ra quyết định xử phạt hành chính Trần Đình Thắng (SN 1987, trú tại phường Nam Định) 175 triệu đồng vì hành vi khai thác cát lòng sông không có giấy phép.
Tottenham khởi đầu thuận lợi tại Champions League sau chiến thắng trước Villarreal

Tottenham khởi đầu thuận lợi tại Champions League sau chiến thắng trước Villarreal

Thể thao - Hoàng Minh - 9 phút trước
Tottenham Hotspur có màn ra quân tại vòng bảng UEFA Champions League 2025 - 2026 trên sân nhà trước Villarreal. Bằng lối chơi chặt chẽ và sự may mắn trong những phút đầu trận, “Gà trống” đã giành chiến thắng tối thiểu 1-0, qua đó có được 3 điểm trọn vẹn.
Real Madrid ngược dòng đánh bại Marseille, chạm mốc 200 chiến thắng tại Champions League

Real Madrid ngược dòng đánh bại Marseille, chạm mốc 200 chiến thắng tại Champions League

Thể thao - Hoàng Minh - 11 phút trước
Rạng sáng nay (giờ Việt Nam), Real Madrid đã có màn ra quân đầy kịch tính tại vòng bảng UEFA Champions League 2025 - 2026, khi đánh bại Olympique Marseille với tỷ số 2-1, qua đó trở thành đội bóng đầu tiên trong lịch sử giải đấu cán mốc 200 trận thắng.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Gia Lai: Đề xuất hỗ trợ 35,8 tỷ đồng để lo bữa trưa cho học sinh biên giới

Gia Lai: Đề xuất hỗ trợ 35,8 tỷ đồng để lo bữa trưa cho học sinh biên giới

Giáo dục dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 13 phút trước
Sau khi Chính phủ có dự thảo Nghị định quy định chính sách hỗ trợ bữa ăn trưa cho học sinh tiểu học và THCS ở các xã biên giới, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai đã khẩn trương rà soát, tổng hợp số liệu báo cáo UBND tỉnh đề xuất Chính phủ hỗ trợ.
Hiệu quả giảm nghèo vùng đồng bào DTTS ở Lào Cai từ Chương trình MTQG 1719

Hiệu quả giảm nghèo vùng đồng bào DTTS ở Lào Cai từ Chương trình MTQG 1719

Chính sách Dân tộc - Trọng Bảo - 15 phút trước
Là một trong những tỉnh vùng cao còn nhiều khó khăn, trong gần 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), tỉnh Lào Cai đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, trong đó có nội dung giảm nghèo vùng đồng bào DTTS.
Quảng Trị: Xe tải mất lái lao vào chợ chuối, 6 người thương vong

Quảng Trị: Xe tải mất lái lao vào chợ chuối, 6 người thương vong

Tin tức - Tuấn Ninh - 16 phút trước
Một chiếc xe tải chở hàng điện máy đã bất ngờ mất lái, đâm thẳng vào khu vực chợ chuối Tân Long (xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị), khiến 3 người tử vong và 3 người bị thương.
Việt Nam đứng Top 1 toàn cầu ở 3 chỉ số đổi mới sáng tạo

Việt Nam đứng Top 1 toàn cầu ở 3 chỉ số đổi mới sáng tạo

Kinh tế - Minh Nhật - 2 giờ trước
Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới WIPO đã tổ chức Lễ công bố Báo cáo GII 2025 tại Geneva. Theo đó, Việt Nam được xếp hạng 44/139 quốc gia, nền kinh tế, duy trì thứ hạng năm 2024 và đứng Top 1 toàn cầu ở 3 chỉ số đổi mới sáng tạo.
Juventus và Dortmund cống hiến “bữa tiệc bàn thắng” 8 bàn tại Champions League

Juventus và Dortmund cống hiến “bữa tiệc bàn thắng” 8 bàn tại Champions League

Thể thao - Hoàng Minh - 2 giờ trước
Juventus và Borussia Dortmund đã tạo nên một trong những trận đấu kịch tính nhất loạt trận mở màn vòng bảng UEFA Champions League 2025 - 2026. Cuộc rượt đuổi nghẹt thở trên sân Allianz Stadium (Turin) khép lại với tỷ số hòa 4-4, mang đến cho người hâm mộ một “bữa tiệc bóng đá” hiếm có.