Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người giữ hồn lễ Bok Chu Bur ở vùng Loan

Ngọc Ngà - 11:17, 01/05/2021

Hơn 20 năm làm chủ Lễ hội Bok Chu Bur, Ya Thung chưa từng nghĩ đến việc mình làm để được gì. Bởi với ông đó là sứ mệnh mà thần linh chọn, người già tin và bà con gửi gắm. Nhưng nay ông vui. Niềm vui ấy không chỉ bởi ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú mà hơn hết vì Lễ hội Bok Chu Bur của dân tộc Chu Ru được nhiều người biết đến.

Nghệ nhân Ya Thung thổi một điệu kèn saranai cho cháu thưởng thức.Ảnh: Ngọc Ngà
Nghệ nhân Ya Thung thổi một điệu kèn saranai cho cháu thưởng thức.Ảnh: Ngọc Ngà

Duyên nợ với văn hóa dân gian

Sinh năm 1959, cư ngụ tại thôn Ma Am, xã Ninh Loan (thuộc vùng Loan), huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng, Ya Thung hiện là một trong số ít những người Chu Ru nơi này biết đánh cồng, thổi kèn bầu từ nhỏ. Bởi thế các âm thanh, giai điệu ấy đã ăn sâu vào trong ông như một phần cơ thể. Nhiều người già ở Ma Am khi nhắc tới chuyện ngày xưa vẫn nhớ cậu bé Ya Thung 13 tuổi đã chơi thuần thục các loại nhạc cụ. Đặc biệt còn biết cách cảm âm, chỉnh âm và phối âm để các nhạc cụ đó hòa quyện vào nhau trong những đêm lễ hội. Cũng như bao đứa trẻ khác ở nơi này, Ya Thung lớn lên trong tình yêu tiếng cồng, tiếng kèn bầu, tiếng trống và những lễ hội truyền thống của người Chu Ru. Tình yêu ấy bắt nguồn từ sự truyền cảm hứng của bố mẹ và lớn dần theo năm tháng khi biết cảm nhận và yêu.

“Người già khắt khe lắm. Họ không chủ động hướng dẫn cho một ai. Chỉ khi nào nhìn thấy đứa trẻ say mê, tự mày mò bên cồng, bên kèn, bên trống thì người già mới chỉ dạy,” ông Ya Thung nhớ lại. Đó là hành trình mà ông học đánh cồng, đánh trống ghi năng và thổi kèn bầu. Dường như năng khiếu chơi các loại nhạc cụ đã có sẵn trong máu nên Ya Thung sớm trở thành người “lão luyện” trong sử dụng các nhạc cụ của người Chu Ru.

Riêng về lễ Bok Chu Bur, Ya Thung đã sớm được người chủ lễ trước nhìn thấy khi tự mình có thể học được các nghi thức tế cũng như các bài cúng mỗi khi ông tham gia đoàn người phụ việc trong ngày hội đến. Theo học ông Ya Tang - người chủ lễ trước - từ năm gần 30 tuổi mãi cho đến khi 38 tuổi, Ya Thung mới thuần thục các nghi lễ cúng. Ban đầu, các chủ lễ cho ông phụ trách những lễ nhỏ. Tới năm gần bước vào tuổi 40, Ya Thung chính thức là chủ lễ. Hiện, Ya Kiết (46 tuổi) và Ya Ngang (32 tuổi) đang là thế hệ tiếp nối. Họ hiện đang phụ việc trong các nghi thức tổ chức lễ Bok Chu Bur.

Trong căn nhà sàn của vợ chồng ông Ya Thung nằm sâu trong ngõ nhỏ ở thôn Ma Am, ở gian nhà chính giữa, ông cẩn thận đặt ở nơi trang trọng chiếc kèn bầu và trống ghi năng. Đây là những nhạc cụ ông đặt làm từ đầu những năm 2000 ở tỉnh Ninh Thuận. “Ngày ấy nghèo lắm, có mùa ăn chẳng đủ no nhưng ông ấy vẫn đi bộ xuống tận Ninh Thuận đặt người ta làm các loại nhạc cụ này giá cả chỉ vàng. Đã hơn 20 năm làm việc này, mỗi lần có ai đến nhà hỏi han, hay các nhà nghiên cứu văn hóa đến tìm hiểu về lễ hội này là ông nhà tôi đều thắp hương xin, báo cáo, mang trống, kèn ra thổi vài bài, sau đó thì mải mê nói. Nói về Lễ hội Bok Chu Bur, ông ấy có thể say sưa từ lúc mặt trời mọc cho tới lúc lặn”, bà Ma Vinh - vợ ông Ya Thung bộc bạch. Một nhiệm kỳ làm chủ lễ Bok Chu Bur kéo dài suốt 35 năm và Ya Thung bao năm qua vẫn miệt mài với trọng trách ấy.

Không chỉ là chủ lễ Bok Chu Bur, Ya Thung còn là Người uy tín của bon làng. Ông chính là người khơi dậy tình yêu những nét văn hóa truyền thống đã có sẵn những chưa thức dậy trong những người trẻ. Ông đã từng tham gia đứng lớp giảng dạy bộ môn này cho gần 30 học viên. Cả 5 đứa con trai gái của ông cũng là học viên của lớp học.

Nghệ nhân Ya Thung say sưa truyền tình yêu âm nhạc dân gian cho cháu nội.
Nghệ nhân Ya Thung say sưa truyền tình yêu âm nhạc dân gian cho cháu nội.

Năm 2019, Ya Thung vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú ở lĩnh vực nghệ thuật trình diễn dân gian: Tập quán xã hội và tín ngưỡng. Vì ông đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Đây không chỉ là niềm vui, niềm tự hào của riêng ông mà còn là niềm vui chung khi một loại hình nghệ thuật, một trong những lễ hội, nét truyền thống tốt đẹp của người Chu Ru bao đời nay được ghi nhận. Đây là động lực để ông tiếp tục theo đuổi công việc thiêng liêng mà cộng đồng đã giao phó hàng chục năm nay. Và tiếp tục tận tâm trong việc tìm, chọn và đào tạo người kế nhiệm làm chủ lễ Bok Chu Bur.

Chủ Lễ Bok Chu Bur - đảm nhiệm sứ mệnh thần linh giao phó

Theo nghệ nhân Ya Thung, người Chu Ru sống chủ yếu bằng nông nghiệp, bởi vậy trong mùa vụ hằng năm, bà con thường tổ chức nhiều nghi lễ như: Mừng lúa mới, cắm cây nêu trong lễ mừng lúa chín, những lễ hội tạ ơn các vị thần đã giúp họ biết gieo trồng, cho mùa màng bội thu, lúa bắp đầy bồ…

Trong tâm thức tín ngưỡng của người Chu Ru, thần Pô Dăm là người có công lớn khai khẩn đất đai, lập làng, đuổi thú dữ, dạy cho dân làng biết trồng lúa nước, nuôi trâu cày ruộng, dệt vải, tạo dựng cuộc sống ấm no, thanh bình. Lễ Bok Chu Bur là hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, tâm linh đặc trưng của người Chu Ru nhằm tạ ơn thần Pô Dăm, được tổ chức hằng năm vào ngày 18 - 19/12 âm lịch-khi mùa màng đã thu hoạch xong, mùa mưa chấm dứt, mùa khô đến dần.

Trong không khí trang nghiêm, thành kính, lễ được diễn ra với nhiều nghi thức cúng ngưỡng vọng với nhiều vật hiến tế được bài trí trang trọng cầu thần Pô Dăm cho dân làng được bình an, sức khỏe dồi dào, làm ra nhiều của cải, đời sống ấm no, mọi người đều gặp may mắn. Sau phần lễ, dân làng cùng tham gia phần hội trình diễn các nhạc cụ truyền thống: cồng chiêng, trống ghi năng, kèn bầu (rơkèl), cùng hòa vào điệu dân vũ Aya, T’rumpô, Đămtơra, Păhgơnăng, cùng hát các làn điệu dân ca...

Lễ Bok Chu Bur là dịp để đồng bào Chu Ru được sống lại trong không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng, từ đó đoàn kết xây dựng cuộc sống ấm no, thêm yêu quý, trân trọng bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Làm chủ lễ Bok Chu Bur mấy chục năm nay, nghệ nhân Ya Thung chính là người đảm nhiệm sứ mệnh thần linh giao phó và luôn nhận được sự sự tin tưởng, nể trọng của cả cộng đồng người Chu Ru.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.