Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người giữ hồn lễ Bok Chu Bur ở vùng Loan

Ngọc Ngà - 11:17, 01/05/2021

Hơn 20 năm làm chủ Lễ hội Bok Chu Bur, Ya Thung chưa từng nghĩ đến việc mình làm để được gì. Bởi với ông đó là sứ mệnh mà thần linh chọn, người già tin và bà con gửi gắm. Nhưng nay ông vui. Niềm vui ấy không chỉ bởi ông được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú mà hơn hết vì Lễ hội Bok Chu Bur của dân tộc Chu Ru được nhiều người biết đến.

Nghệ nhân Ya Thung thổi một điệu kèn saranai cho cháu thưởng thức.Ảnh: Ngọc Ngà
Nghệ nhân Ya Thung thổi một điệu kèn saranai cho cháu thưởng thức.Ảnh: Ngọc Ngà

Duyên nợ với văn hóa dân gian

Sinh năm 1959, cư ngụ tại thôn Ma Am, xã Ninh Loan (thuộc vùng Loan), huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng, Ya Thung hiện là một trong số ít những người Chu Ru nơi này biết đánh cồng, thổi kèn bầu từ nhỏ. Bởi thế các âm thanh, giai điệu ấy đã ăn sâu vào trong ông như một phần cơ thể. Nhiều người già ở Ma Am khi nhắc tới chuyện ngày xưa vẫn nhớ cậu bé Ya Thung 13 tuổi đã chơi thuần thục các loại nhạc cụ. Đặc biệt còn biết cách cảm âm, chỉnh âm và phối âm để các nhạc cụ đó hòa quyện vào nhau trong những đêm lễ hội. Cũng như bao đứa trẻ khác ở nơi này, Ya Thung lớn lên trong tình yêu tiếng cồng, tiếng kèn bầu, tiếng trống và những lễ hội truyền thống của người Chu Ru. Tình yêu ấy bắt nguồn từ sự truyền cảm hứng của bố mẹ và lớn dần theo năm tháng khi biết cảm nhận và yêu.

“Người già khắt khe lắm. Họ không chủ động hướng dẫn cho một ai. Chỉ khi nào nhìn thấy đứa trẻ say mê, tự mày mò bên cồng, bên kèn, bên trống thì người già mới chỉ dạy,” ông Ya Thung nhớ lại. Đó là hành trình mà ông học đánh cồng, đánh trống ghi năng và thổi kèn bầu. Dường như năng khiếu chơi các loại nhạc cụ đã có sẵn trong máu nên Ya Thung sớm trở thành người “lão luyện” trong sử dụng các nhạc cụ của người Chu Ru.

Riêng về lễ Bok Chu Bur, Ya Thung đã sớm được người chủ lễ trước nhìn thấy khi tự mình có thể học được các nghi thức tế cũng như các bài cúng mỗi khi ông tham gia đoàn người phụ việc trong ngày hội đến. Theo học ông Ya Tang - người chủ lễ trước - từ năm gần 30 tuổi mãi cho đến khi 38 tuổi, Ya Thung mới thuần thục các nghi lễ cúng. Ban đầu, các chủ lễ cho ông phụ trách những lễ nhỏ. Tới năm gần bước vào tuổi 40, Ya Thung chính thức là chủ lễ. Hiện, Ya Kiết (46 tuổi) và Ya Ngang (32 tuổi) đang là thế hệ tiếp nối. Họ hiện đang phụ việc trong các nghi thức tổ chức lễ Bok Chu Bur.

Trong căn nhà sàn của vợ chồng ông Ya Thung nằm sâu trong ngõ nhỏ ở thôn Ma Am, ở gian nhà chính giữa, ông cẩn thận đặt ở nơi trang trọng chiếc kèn bầu và trống ghi năng. Đây là những nhạc cụ ông đặt làm từ đầu những năm 2000 ở tỉnh Ninh Thuận. “Ngày ấy nghèo lắm, có mùa ăn chẳng đủ no nhưng ông ấy vẫn đi bộ xuống tận Ninh Thuận đặt người ta làm các loại nhạc cụ này giá cả chỉ vàng. Đã hơn 20 năm làm việc này, mỗi lần có ai đến nhà hỏi han, hay các nhà nghiên cứu văn hóa đến tìm hiểu về lễ hội này là ông nhà tôi đều thắp hương xin, báo cáo, mang trống, kèn ra thổi vài bài, sau đó thì mải mê nói. Nói về Lễ hội Bok Chu Bur, ông ấy có thể say sưa từ lúc mặt trời mọc cho tới lúc lặn”, bà Ma Vinh - vợ ông Ya Thung bộc bạch. Một nhiệm kỳ làm chủ lễ Bok Chu Bur kéo dài suốt 35 năm và Ya Thung bao năm qua vẫn miệt mài với trọng trách ấy.

Không chỉ là chủ lễ Bok Chu Bur, Ya Thung còn là Người uy tín của bon làng. Ông chính là người khơi dậy tình yêu những nét văn hóa truyền thống đã có sẵn những chưa thức dậy trong những người trẻ. Ông đã từng tham gia đứng lớp giảng dạy bộ môn này cho gần 30 học viên. Cả 5 đứa con trai gái của ông cũng là học viên của lớp học.

Nghệ nhân Ya Thung say sưa truyền tình yêu âm nhạc dân gian cho cháu nội.
Nghệ nhân Ya Thung say sưa truyền tình yêu âm nhạc dân gian cho cháu nội.

Năm 2019, Ya Thung vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú ở lĩnh vực nghệ thuật trình diễn dân gian: Tập quán xã hội và tín ngưỡng. Vì ông đã có cống hiến xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc. Đây không chỉ là niềm vui, niềm tự hào của riêng ông mà còn là niềm vui chung khi một loại hình nghệ thuật, một trong những lễ hội, nét truyền thống tốt đẹp của người Chu Ru bao đời nay được ghi nhận. Đây là động lực để ông tiếp tục theo đuổi công việc thiêng liêng mà cộng đồng đã giao phó hàng chục năm nay. Và tiếp tục tận tâm trong việc tìm, chọn và đào tạo người kế nhiệm làm chủ lễ Bok Chu Bur.

Chủ Lễ Bok Chu Bur - đảm nhiệm sứ mệnh thần linh giao phó

Theo nghệ nhân Ya Thung, người Chu Ru sống chủ yếu bằng nông nghiệp, bởi vậy trong mùa vụ hằng năm, bà con thường tổ chức nhiều nghi lễ như: Mừng lúa mới, cắm cây nêu trong lễ mừng lúa chín, những lễ hội tạ ơn các vị thần đã giúp họ biết gieo trồng, cho mùa màng bội thu, lúa bắp đầy bồ…

Trong tâm thức tín ngưỡng của người Chu Ru, thần Pô Dăm là người có công lớn khai khẩn đất đai, lập làng, đuổi thú dữ, dạy cho dân làng biết trồng lúa nước, nuôi trâu cày ruộng, dệt vải, tạo dựng cuộc sống ấm no, thanh bình. Lễ Bok Chu Bur là hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, tâm linh đặc trưng của người Chu Ru nhằm tạ ơn thần Pô Dăm, được tổ chức hằng năm vào ngày 18 - 19/12 âm lịch-khi mùa màng đã thu hoạch xong, mùa mưa chấm dứt, mùa khô đến dần.

Trong không khí trang nghiêm, thành kính, lễ được diễn ra với nhiều nghi thức cúng ngưỡng vọng với nhiều vật hiến tế được bài trí trang trọng cầu thần Pô Dăm cho dân làng được bình an, sức khỏe dồi dào, làm ra nhiều của cải, đời sống ấm no, mọi người đều gặp may mắn. Sau phần lễ, dân làng cùng tham gia phần hội trình diễn các nhạc cụ truyền thống: cồng chiêng, trống ghi năng, kèn bầu (rơkèl), cùng hòa vào điệu dân vũ Aya, T’rumpô, Đămtơra, Păhgơnăng, cùng hát các làn điệu dân ca...

Lễ Bok Chu Bur là dịp để đồng bào Chu Ru được sống lại trong không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng, từ đó đoàn kết xây dựng cuộc sống ấm no, thêm yêu quý, trân trọng bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Làm chủ lễ Bok Chu Bur mấy chục năm nay, nghệ nhân Ya Thung chính là người đảm nhiệm sứ mệnh thần linh giao phó và luôn nhận được sự sự tin tưởng, nể trọng của cả cộng đồng người Chu Ru.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Lốc xoáy trên biển làm 2 người tử vong ở Quảng Ninh

Lốc xoáy trên biển làm 2 người tử vong ở Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Vào khoảng 18 giờ 30 phút ngày 17/8, một cơn lốc xoáy bất ngờ quét qua khu vực Ba Hòn, xã Đầm Hà (Quảng Ninh) khiến một bè chở 17 người đi làm bãi nuôi ngao, hầu bị lật. Vụ việc xảy ra quá nhanh, nhiều người không kịp trở tay.
Arsenal giành chiến thắng tối thiểu trước Manchester United trong ngày ra quân Ngoại hạng Anh

Arsenal giành chiến thắng tối thiểu trước Manchester United trong ngày ra quân Ngoại hạng Anh

Thể thao - Hoàng Minh - 1 giờ trước
Tối 17/8, sân Old Trafford chứng kiến màn khởi đầu mùa giải Ngoại hạng Anh 2025/26 đầy kịch tính, khi Manchester United tiếp đón Arsenal. Dù nắm thế chủ động và tạo ra hàng loạt cơ hội, “Quỷ đỏ” vẫn phải chấp nhận thất bại 0-1 trước đối thủ đến từ London, với bàn thắng duy nhất được ghi bởi hậu vệ Riccardo Calafiori.
Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Trang địa phương - Tào Đạt - 20:13, 17/08/2025
Ngày 17/8, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh An Giang cho biết, 2 du khách đi tham quan, chèo sup tại bãi tắm thuộc xã Tiên Hải bị sóng đánh lật phương tiện và tử vong.
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 17:13, 17/08/2025
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Thời sự - PV - 15:15, 17/08/2025
Sáng 17/8, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Đảng ủy Công an Trung ương - Bộ Công an tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005-19/8/2025) và trao tặng Huân chương Sao Vàng lần thứ 5 cho lực lượng Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và đọc diễn văn kỷ niệm.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 13:29, 17/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 12:04, 17/08/2025
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 12:01, 17/08/2025
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
80 năm - Vinh quang Công an nhân dân Việt Nam

80 năm - Vinh quang Công an nhân dân Việt Nam

Thời sự - PV - 12:01, 17/08/2025
Bài viết của đồng chí Đại tướng Tô Lâm, Tổng Bí thư BCH Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam với nhan đề: " 80 năm - Vinh quang Công an nhân dân Việt Nam”.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:36, 17/08/2025
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.