Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người Co lưu giữ nghệ thuật đấu chiêng

Tấn Vịnh - 08:27, 09/04/2023

Thời xưa, một nhóm người Co di cư từ huyện Trà Bồng (tỉnh Quảng Ngãi) sang huyện Trà My (tỉnh Quảng Nam) sinh sống và chọn nơi đây là “quê hương thứ hai”. Bên này bên kia cách nhau bởi ngọn núi Răng Cưa huyền thoại. Là người đồng tộc cận cư với nhau nên bà con ở hai địa phương, thường qua lại thăm hỏi, hỗ trợ và gắn bó nhau trong cuộc sống sản xuất và sinh hoạt văn hóa, lễ hội cộng đồng.

Các nghệ nhân dân tộc Co huyện Trà Bồng thi tài đấu chiêng đôi trong Lễ hội văn hóa dân tộc Co tại huyện Bắc Trà My
Các nghệ nhân dân tộc Co huyện Trà Bồng thi tài đấu chiêng đôi trong Lễ hội văn hóa dân tộc Co tại huyện Bắc Trà My

Dân tộc Co có số dân khoảng dưới 30.000 người, phân bố chủ yếu ở 2 huyện Trà Bồng, Tây Trà (tỉnh Quảng Ngãi), với khoảng trên 24.500 người. Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam chỉ có khoảng trên 4.500 đồng bào Co cư trú tại huyện Bắc Trà My và số ít ở Tam Trà, huyện Núi Thành.

Trong di sản văn hóa tộc người, bà con người Co còn bảo lưu nhiều loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian độc đáo. Tuy nhiên, tại vùng đồng bào Co ở Bắc Trà My, một số loại hình nghệ thuật như diễn xướng, trang trí hoa văn, điêu khắc gỗ... đã bị thất truyền. Và chính các nghệ nhân ở Trà Bồng (Quảng Ngãi) đã truyền dạy cho những người đồng tộc ở xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My để một số loại hình nghệ thuật được sống lại trong cộng đồng.

Người Co hầu như ai cũng biết nhạc và múa. Thế giới của âm thanh dường như hiện diện ở nhiều nơi trong cộng đồng Co. Nhạc, múa, trò diễn của người Co có khi là sinh hoạt thường ngày, có khi gắn với mục đích như xua đuổi chim thú, bảo vệ mùa màng, có khi lại gắn với nghi lễ thiêng liêng. 

Trong nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, người Co đã sáng tạo ra cách diễn tấu đặc sắc, mang đậm dấu ấn tộc người. Mỗi dịp lễ hội thì tiết mục đấu chiêng luôn được đồng bào chờ đợi, người chơi luôn hào hứng, thể hiện tài năng của mình.

Những nghệ nhân trẻ dân tộc Co xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My ( Quảng Nam) diễn tấu bài chiêng được các nghệ nhân huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) truyền dạy
Những nghệ nhân trẻ dân tộc Co xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My ( Quảng Nam) diễn tấu bài chiêng được các nghệ nhân huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) truyền dạy

Người Co xem đấu chiêng như một nghệ thuật đặc sắc, chỉ dành cho thanh niên, trai tráng có đủ sức vóc và có tài diễn tấu. Bởi vì lối đánh chiêng như đấu võ, thể hiện sức mạnh, sự dẻo dai, nhanh trí của người tham gia thi đấu. Nhạc cụ dành cho tiết mục đấu chiêng gồm 2 chiêng (chếch) và 1 chiếc trống (a-gơl). Tham gia đấu chiêng chỉ gồm 3 người: Một người dùng chiêng vợ, một người dùng chiêng chồng để đấu với nhau. Người thứ ba tham gia đánh trống, đóng vai trò như trọng tài giữ nhịp, kích thích cho hai bên thi đấu.

Với tiết mục đấu chiêng đôi, âm sắc nhạc điệu càng thêm độc đáo. Người diễn xướng vừa chơi nhạc cụ giỏi, vừa có sức khỏe tốt để diễn tả những động tác mạnh mẽ giống như võ sĩ. Người diễn thể hiện tinh thần thượng võ, vừa mang dáng dấp của nghệ sĩ, làm cho người xem thán phục, cổ vũ để họ trổ tài diễn xuất hết mình.

Chiêng đối đáp chẳng những được các nghệ nhân dân tộc Co ở Quảng Ngãi, biểu diễn trong các lễ hội truyền thống ở làng, mà còn mang đi trình diễn trong các lễ hội giao lưu văn hóa ở huyện, tỉnh và cao hơn là tầm khu vực và quốc gia. Nhiều nghệ nhân đấu chiêng giỏi cũng được mời đến tham gia, giao lưu với đồng bào mình tại Bắc Trà Mi (tỉnh Quảng Nam).

Điệu múa ka đấu và diễn tấu chiêng đôi trong đêm hội ở xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My (Quảng Nam)
Điệu múa ka đấu và diễn tấu chiêng đôi trong đêm hội ở xã Trà Kót, huyện Bắc Trà My (Quảng Nam)

Còn nhớ, vào dịp Lễ hội Văn hóa Thể thao dân tộc Co của huyện Bắc Trà My, tổ chức vào năm 2013 tại xã Trà Kót, tiết mục hấp dẫn nhất là biểu diễn chiêng đối đáp với sự tham gia của các nghệ nhân dân tộc Co đến từ huyện Trà Bồng. Tại lễ hội Văn hóa Thể thao các dân tộc miền núi tỉnh Quảng Nam năm 2014, tổ chức tại huyện Bắc Trà My, tiết mục chiêng đối đáp được trình diễn trong lễ khai mạc, do các nghệ nhân dân tộc Co tại huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) và nhóm nghệ nhân xã Trà Kót múa ka đáu phù họa, là tiết mục hay nhất, gây ấn tượng nhất đối với du khách.

Chiêng đối đáp là một di sản văn hóa phi vật thể có giá trị nghệ thuật của dân tộc Co. Loại hình nghệ thuật này được đồng bào dân tộc Co ở Quảng Ngãi phát huy tốt, có nhiều nghệ nhân biểu diễn xuất sắc. Trong khi đó, ở Quảng Nam, đấu chiêng đồng bào Co không còn xuất hiện trong sinh hoạt lễ hội.

Gần đây, huyện Bắc Trà My đã mời một số nghệ nhân như Hồ Văn Biên, Hồ Văn Vương ở xã Trà Sơn, huyện Trà Bồng (tỉnh Quảng Ngãi) đến, trực tiếp truyền dạy cho 15 thanh niên dân tộc Co tại hai xã Trà Nú và Trà Kót về nghệ thuật diễn tấu chiêng đôi. Các nghệ nhân đã dạy các bài bản tấu chiêng, qua đó họ đã truyền ngọn lửa đam mê nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng cho chính bà con dân tộc của mình.

Điệu múa ka đấu của dân tộc Co huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) tại Lễ hội phục dựng cây nêu các dân tộc tại huyện Tây Giang (Quảng Nam)
Điệu múa ka đấu của dân tộc Co huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) tại Lễ hội phục dựng cây nêu các dân tộc tại huyện Tây Giang (Quảng Nam)

Mỗi lần tổ chức lễ hội như Lễ Giã rạ, Lễ Cầu mùa, bà con dân tộc Co hai bên đều mời đại diện gia đình, tộc họ qua dự. Các nghệ nhân am hiểu nghệ thuật múa, tấu chiêng, điêu khắc trao đổi lẫn nhau, cùng hòa mình trong nhịp trống chiêng, điệu dân vũ lôi cuốn, trong men say của hơi ấm cộng đồng.

Nhờ vậy, nghệ thuật đấu chiêng đôi và một số loại hình diễn xướng dân khác của đồng bào Co cư trú trên địa bàn Quảng Nam, đã được phục hồi, di sản quý báu đã được truyền lại cho thế hệ trẻ. Mỗi lần hội làng, các nghệ nhân trẻ ở Trà Kót tự mình biểu diễn và tiếp tục phổ biến cho những người khác trong làng. 

Trong các sự kiện giao lưu văn hóa, lễ hội quy mô cấp tỉnh, khu vực được tổ chức trong thời gian gần đây, điệu chiêng đối đáp của nghệ nhân dân tộc Co đến từ Bắc Trà My, Trà Bồng cùng cất lên âm điệu, cùng nhau giữ gìn, trao truyền nét tinh hoa trong văn hóa tộc người ở miền núi Quảng Nam và Quảng Ngãi.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Quảng Ngãi - Cội nguồn cách mạng, vững bước tương lai

Quảng Ngãi - Cội nguồn cách mạng, vững bước tương lai

Ngày 23/8, bà Bạch Thị Mân, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi cho biết, đến nay, không gian trưng bày của tỉnh Quảng Ngãi tại Triển lãm thành tựu đất nước 80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc đã xây dựng cơ bản hoàn thành, sẵn sàng cho khâu tổng duyệt, chờ đón người dân đến tham quan.
Tin nổi bật trang chủ
Trắng đêm

Trắng đêm "đón bão"

Phóng sự - Thanh Hải - 22:36, 24/08/2025
Phía sau những khuôn mặt xạm đen, cháy nắng của những cư dân miền biển là bao nỗi phấp phỏng, âu lo. Họ đang có một đêm thức trắng như thế, để đón bão tại điểm tránh trú Trường tiểu học Diễn Bích (Diễn Châu, Nghệ An).
Huy động xe máy, xe ba gác di tản người dân tránh bão số 5

Huy động xe máy, xe ba gác di tản người dân tránh bão số 5

Thời sự - Thanh Hải - 20:31, 24/08/2025
Trước khi bão số 5 đổ bộ, chiều tối 24/8, xã Diễn Châu (Nghệ An) đã huy động tổng lực nhân lực, phương tiện di tản hơn 2.000 người dân đến nơi an toàn.
Gấp rút chuẩn bị các hoạt động phục vụ Triển lãm thành tựu Đất nước

Gấp rút chuẩn bị các hoạt động phục vụ Triển lãm thành tựu Đất nước

Thời sự - Minh Thu - 20:05, 24/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính vừa ký Công điện số 142/CĐ-TTg ngày 23/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức khai mạc Triển lãm thành tựu Đất nước nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2025).
Bão số 5 đã áp sát đất liền, các địa phương chuẩn bị sẵn sàng ứng phó

Bão số 5 đã áp sát đất liền, các địa phương chuẩn bị sẵn sàng ứng phó

Thời sự - Phạm Tiến - 19:32, 24/08/2025
Theo đánh giá của cơ quan khí tượng thủy văn, bão số 5 là cơn bão có cường độ rất mạnh, phạm vi ảnh hưởng rộng. Các địa phương được dự báo tâm bão đổ bộ cần lên kịch bản chi tiết, chủ động ứng phó, sẵn sàng ứng cứu để hạn chế thiệt hại về người và tài sản.
Nghệ An di dời khẩn cấp 400 hộ dân ra khỏi chung cư xuống cấp để tránh trú bão số 5

Nghệ An di dời khẩn cấp 400 hộ dân ra khỏi chung cư xuống cấp để tránh trú bão số 5

Tin tức - Phạm Tiến - 19:09, 24/08/2025
Chiều nay, ông Nguyễn Sỹ Diệu - Chủ tịch UBND phường Thành Vinh (Nghệ An) cho biết: Đến 19h chiều 24/8, toàn bộ 400 hộ dân, với hơn 1.200 nhân khẩu, ở chung cư Quang Trung đã được di dời đến nơi an toàn để tránh trú bão số 5. Đây là chung cư cũ được xây dựng từ năm 1976.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Gia Lai: Nhiều khu vực có nguy cơ sạt lở

Gia Lai: Nhiều khu vực có nguy cơ sạt lở

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 15:25, 24/08/2025
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai, toàn tỉnh có 135 xã, phường có nguy cơ chịu ảnh hưởng của gió bão. Trong đó, 16 xã, phường nằm trong vùng nguy cơ ảnh hưởng do nước biển dâng do bão; 96 xã, phường trong vùng nguy cơ ảnh hưởng do lũ, ngập lụt.
Thanh Hóa: Triệt phá đường dây lừa đảo nghìn tỷ, điều hành từ Campuchia

Thanh Hóa: Triệt phá đường dây lừa đảo nghìn tỷ, điều hành từ Campuchia

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 15:07, 24/08/2025
Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an tỉnh Thanh Hóa vừa triệt phá thành công một chuyên án lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng với quy mô đặc biệt lớn, số tiền bị chiếm đoạt lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Đà Nẵng chủ động ứng phó bão số 5

Đà Nẵng chủ động ứng phó bão số 5

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 14:55, 24/08/2025
UBND TP. Đà Nẵng vừa ban hành công điện gửi đến các cơ quan, đơn vị liên quan để triển khai các biện pháp ứng phó bão số 5, có tên quốc tế là Kajiki.
Lần đầu tiên nữ Bí thư lên sóng trực tuyến cùng bà con bán sầu riêng

Lần đầu tiên nữ Bí thư lên sóng trực tuyến cùng bà con bán sầu riêng

Kinh tế - Lê Hường - 14:50, 24/08/2025
Lần đầu tiên một Bí thư Đảng ủy xã ở tỉnh Đắk Lắk lên sóng trực tuyến để giới thiệu, quảng bá và hỗ trợ tiêu thụ nông sản cho người dân. Buổi Livestream đã thu hút hàng nghìn lượt người theo dõi.
Quảng Ngãi: Tàu cá đang neo đậu bất ngờ bốc cháy

Quảng Ngãi: Tàu cá đang neo đậu bất ngờ bốc cháy

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 10:34, 24/08/2025
Tàu cá đang neo đậu ở cửa biển Sa Kỳ (Quảng Ngãi) bất ngờ bốc cháy trong đêm, ước tính thiệt hại hàng trăm triệu đồng.