Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nét văn hóa tâm linh trong Lễ Đám Chay của người Vân Kiều

PV - 10:49, 09/09/2020

Đồng bào dân tộc Vân Kiều cư trú rải dọc ở vùng núi 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, tập trung đông nhất ở 2 tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Qua tiến trình phát triển, nhiều nét văn hóa truyền thống, thuần phong mỹ tục luôn được người dân giữ gìn, phát huy qua từng thế hệ. Điển hình là Lễ Đám Chay, một nét văn hóa truyền thống độc đáo lâu đời, được lưu giữ trọn vẹn cho đến ngày hôm nay.

Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú
Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú

Ông A Vỗ Phúc, năm nay 84 tuổi, ở bản Khe Cát, xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình là người rất am hiểu về Lễ Đám Chay của đồng bào mình. Theo lời ông Phúc, đồng bào Vân Kiều duy trì tập tục gia đình có người thân qua đời từ 3 năm trở lên sẽ làm lễ rước linh hồn người đã khuất về sum họp cùng ông bà, tổ tiên, con cháu, gọi là Lễ Đám Chay. Người Vân Kiều quan niệm có chết lành và chết dữ. Chết lành là những người chết do tuổi già hoặc bị ốm đau bệnh tật, còn chết dữ là những trường hợp chết bất đắc kỳ tử, bị thú dữ vồ, cây đè, nước cuốn, sản phụ chết cả mẹ lẫn con, tự vẫn... Vì vậy, khi tổ chức việc tang ma cũng có sự phân biệt trong nghi lễ cúng bái. Tuy nhiên, khi làm Lễ Đám Chay thì chết lành hay chết dữ không còn mang ý nghĩa như trong đám tang của người đã khuất.

Theo quan niệm của đồng bào dân tộc Vân Kiều, mỗi con người đều có hai phần: Phần xác và phần hồn. Phần xác là toàn bộ thân thể con người, nơi để linh hồn trú ngụ, song con người sống và hoạt động, đi lại, làm việc được là nhờ có linh hồn; khi con người chết đi, linh hồn biến thành ma. Vì thế, khi mất đi chỉ mất phần thể xác, người đó vẫn sống trong ký ức của người thân hay cộng đồng dân bản. Chính vì vậy, Lễ Đám Chay nhằm thể hiện sự thương tiếc của người sống với người đã khuất nhằm răn dạy con cháu nhớ về công ơn, nguồn cội tốt đẹp của dân tộc.

Lễ Đám Chay thường kéo dài trong 3 ngày, 2 đêm. Để tổ chức lễ này phải có sự chuẩn bị trước thật kỹ càng, đặc biệt việc làm chòi miếu tế và đồ cúng tế. Trước khi làm lễ, người đứng đầu dòng họ phải họp con cháu lại, bàn việc chọn ngày tốt để tiến hành làm lễ. Ngày đầu tiên, từ sáng sớm, tất cả các thành viên trong họ tụ họp đông đủ về địa điểm làm Lễ Đám Chay mang theo đầy đủ các vật phẩm dùng làm lễ cúng tế và lễ này được gọi là lễ “Gọi hồn”. Mọi người sắp xếp chòi cúng, đặt những chiếc hòm nhỏ làm bằng gỗ cây rừng, tượng trưng cho linh hồn người đã khuất theo đúng vị trí, thứ tự trong dòng họ.

Lễ vật dâng lên linh hồn người đã khuất gồm các vật dụng cá nhân thường ngày, lương thực, thực phẩm do chính con người làm ra như gùi, A đư dùng để đi nương rẫy, gạo, rượu, các loại thịt và một con lợn có đầy đủ các bộ phận để đặt lên mâm chính. Khi việc chuẩn bị đã xong, đến giờ tốt thì thầy cúng tiến hành làm lễ “gọi hồn”, ai chết trước thì được xướng trước, ai chết sau thì gọi sau bằng những lời đơn sơ “Hồn ơi! Ơi hồn về đi... Hồn về nhà sẽ được ăn no, mặc ấm; hồn đi lang thang sẽ bị đói khát, lạnh lẽo... hồn ơi! Ơi hồn về đi... Ông bà, cha mẹ, anh em ngày đêm đang chờ hồn về...”.

Tờ mờ sáng ngày thứ 3, cả họ tiếp tục làm lễ cúng, khấn vái để tiễn đưa linh hồn đã khuất về lại với núi rừng, gọi là đưa ma về rừng mà tiếng Vân Kiều gọi là “Tả ra mớp”. Khi nghi lễ thực hiện xong thì các thanh niên trong làng tiến hành khiêng chòi miếu và những cái hòm nhỏ làm bằng gỗ, bên trong bỏ một miếng sắt hoặc nhôm hay những thứ kim loại khác tượng trưng cho thân người nhưng không có đầu để đem đến địa điểm đã chọn trước đó. Đến nơi, sau khi hoàn tất thủ tục lễ tế, mọi người cùng trở về nơi diễn ra lễ ban đầu và dùng hết số lượng trâu, bò, lợn, gà... đã cúng rồi vui vẻ chia tay ra về. Ông A Vỗ Phúc cho biết: “Mỗi lần tổ chức Lễ Đám Chay, dù là lễ to hay nhỏ thì mọi nghi lễ, thủ tục đều phải luôn theo đúng nghi thức, phong tục tập quán mà cha ông ngày xưa truyền lại chứ tuyệt đối không được bỏ đi bất kỳ một khâu hay một lễ cúng nào”.

Lễ Đám Chay mang đậm bản sắc riêng, giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Vân Kiều và đã trở thành biểu tượng của sự kết nối cộng đồng. Trong lễ Đám Chay, bất kể ai, người trong bản hay các vùng khác đến đều được chủ nhà xem là khách quý và đón tiếp hết sức chu đáo, nồng hậu.

Những ngày diễn ra Lễ Đám Chay, mọi người không ai lên rẫy, họ tạm gác công việc của gia đình mình để quây quầy bên nhau, uống rượu, cùng với gia chủ ôn lại những kỷ niệm gắn với người đã khuất trong nỗi niềm tiếc thương sâu nặng. Rồi sẻ chia cùng nhau câu chuyện gia đình, về vạt nương, tấm rẫy cho hạt lúa, củ sắn mùa vụ và cùng động viên nhau phấn đấu học tập, lao động sản xuất. Cũng từ những Lễ Đám Chay như thế mà nhiều chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương được bà con đưa ra tuyên truyền và thấm vào suy nghĩ của mỗi người. Nhiều phong tục, tập quán, quan niệm lạc hậu được người già, trưởng họ bàn bạc, thống nhất loại bỏ ra khỏi cuộc sống của cộng đồng, đồng thời, tình cảm giữa những người trong gia đình, dòng tộc và bản làng luôn không ngừng được củng cố, vun đắp, góp phần thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng các dân tộc cùng làm ăn, sinh sống trên địa bàn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.