Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nét văn hóa tâm linh trong Lễ Đám Chay của người Vân Kiều

PV - 10:49, 09/09/2020

Đồng bào dân tộc Vân Kiều cư trú rải dọc ở vùng núi 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, tập trung đông nhất ở 2 tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Qua tiến trình phát triển, nhiều nét văn hóa truyền thống, thuần phong mỹ tục luôn được người dân giữ gìn, phát huy qua từng thế hệ. Điển hình là Lễ Đám Chay, một nét văn hóa truyền thống độc đáo lâu đời, được lưu giữ trọn vẹn cho đến ngày hôm nay.

Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú
Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú

Ông A Vỗ Phúc, năm nay 84 tuổi, ở bản Khe Cát, xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình là người rất am hiểu về Lễ Đám Chay của đồng bào mình. Theo lời ông Phúc, đồng bào Vân Kiều duy trì tập tục gia đình có người thân qua đời từ 3 năm trở lên sẽ làm lễ rước linh hồn người đã khuất về sum họp cùng ông bà, tổ tiên, con cháu, gọi là Lễ Đám Chay. Người Vân Kiều quan niệm có chết lành và chết dữ. Chết lành là những người chết do tuổi già hoặc bị ốm đau bệnh tật, còn chết dữ là những trường hợp chết bất đắc kỳ tử, bị thú dữ vồ, cây đè, nước cuốn, sản phụ chết cả mẹ lẫn con, tự vẫn... Vì vậy, khi tổ chức việc tang ma cũng có sự phân biệt trong nghi lễ cúng bái. Tuy nhiên, khi làm Lễ Đám Chay thì chết lành hay chết dữ không còn mang ý nghĩa như trong đám tang của người đã khuất.

Theo quan niệm của đồng bào dân tộc Vân Kiều, mỗi con người đều có hai phần: Phần xác và phần hồn. Phần xác là toàn bộ thân thể con người, nơi để linh hồn trú ngụ, song con người sống và hoạt động, đi lại, làm việc được là nhờ có linh hồn; khi con người chết đi, linh hồn biến thành ma. Vì thế, khi mất đi chỉ mất phần thể xác, người đó vẫn sống trong ký ức của người thân hay cộng đồng dân bản. Chính vì vậy, Lễ Đám Chay nhằm thể hiện sự thương tiếc của người sống với người đã khuất nhằm răn dạy con cháu nhớ về công ơn, nguồn cội tốt đẹp của dân tộc.

Lễ Đám Chay thường kéo dài trong 3 ngày, 2 đêm. Để tổ chức lễ này phải có sự chuẩn bị trước thật kỹ càng, đặc biệt việc làm chòi miếu tế và đồ cúng tế. Trước khi làm lễ, người đứng đầu dòng họ phải họp con cháu lại, bàn việc chọn ngày tốt để tiến hành làm lễ. Ngày đầu tiên, từ sáng sớm, tất cả các thành viên trong họ tụ họp đông đủ về địa điểm làm Lễ Đám Chay mang theo đầy đủ các vật phẩm dùng làm lễ cúng tế và lễ này được gọi là lễ “Gọi hồn”. Mọi người sắp xếp chòi cúng, đặt những chiếc hòm nhỏ làm bằng gỗ cây rừng, tượng trưng cho linh hồn người đã khuất theo đúng vị trí, thứ tự trong dòng họ.

Lễ vật dâng lên linh hồn người đã khuất gồm các vật dụng cá nhân thường ngày, lương thực, thực phẩm do chính con người làm ra như gùi, A đư dùng để đi nương rẫy, gạo, rượu, các loại thịt và một con lợn có đầy đủ các bộ phận để đặt lên mâm chính. Khi việc chuẩn bị đã xong, đến giờ tốt thì thầy cúng tiến hành làm lễ “gọi hồn”, ai chết trước thì được xướng trước, ai chết sau thì gọi sau bằng những lời đơn sơ “Hồn ơi! Ơi hồn về đi... Hồn về nhà sẽ được ăn no, mặc ấm; hồn đi lang thang sẽ bị đói khát, lạnh lẽo... hồn ơi! Ơi hồn về đi... Ông bà, cha mẹ, anh em ngày đêm đang chờ hồn về...”.

Tờ mờ sáng ngày thứ 3, cả họ tiếp tục làm lễ cúng, khấn vái để tiễn đưa linh hồn đã khuất về lại với núi rừng, gọi là đưa ma về rừng mà tiếng Vân Kiều gọi là “Tả ra mớp”. Khi nghi lễ thực hiện xong thì các thanh niên trong làng tiến hành khiêng chòi miếu và những cái hòm nhỏ làm bằng gỗ, bên trong bỏ một miếng sắt hoặc nhôm hay những thứ kim loại khác tượng trưng cho thân người nhưng không có đầu để đem đến địa điểm đã chọn trước đó. Đến nơi, sau khi hoàn tất thủ tục lễ tế, mọi người cùng trở về nơi diễn ra lễ ban đầu và dùng hết số lượng trâu, bò, lợn, gà... đã cúng rồi vui vẻ chia tay ra về. Ông A Vỗ Phúc cho biết: “Mỗi lần tổ chức Lễ Đám Chay, dù là lễ to hay nhỏ thì mọi nghi lễ, thủ tục đều phải luôn theo đúng nghi thức, phong tục tập quán mà cha ông ngày xưa truyền lại chứ tuyệt đối không được bỏ đi bất kỳ một khâu hay một lễ cúng nào”.

Lễ Đám Chay mang đậm bản sắc riêng, giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Vân Kiều và đã trở thành biểu tượng của sự kết nối cộng đồng. Trong lễ Đám Chay, bất kể ai, người trong bản hay các vùng khác đến đều được chủ nhà xem là khách quý và đón tiếp hết sức chu đáo, nồng hậu.

Những ngày diễn ra Lễ Đám Chay, mọi người không ai lên rẫy, họ tạm gác công việc của gia đình mình để quây quầy bên nhau, uống rượu, cùng với gia chủ ôn lại những kỷ niệm gắn với người đã khuất trong nỗi niềm tiếc thương sâu nặng. Rồi sẻ chia cùng nhau câu chuyện gia đình, về vạt nương, tấm rẫy cho hạt lúa, củ sắn mùa vụ và cùng động viên nhau phấn đấu học tập, lao động sản xuất. Cũng từ những Lễ Đám Chay như thế mà nhiều chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương được bà con đưa ra tuyên truyền và thấm vào suy nghĩ của mỗi người. Nhiều phong tục, tập quán, quan niệm lạc hậu được người già, trưởng họ bàn bạc, thống nhất loại bỏ ra khỏi cuộc sống của cộng đồng, đồng thời, tình cảm giữa những người trong gia đình, dòng tộc và bản làng luôn không ngừng được củng cố, vun đắp, góp phần thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng các dân tộc cùng làm ăn, sinh sống trên địa bàn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Phong tục “páy tai” - về quê ngoại ăn Rằm tháng Bảy của người Tày, Nùng

Phong tục “páy tai” - về quê ngoại ăn Rằm tháng Bảy của người Tày, Nùng

Giữa nhịp sống hiện đại, đồng bào các dân tộc Tày, Nùng vẫn gìn giữ tục lệ “páy tai” - về nhà ngoại ngày Rằm tháng Bảy. Đây không chỉ là dịp sum vầy gia đình, mà còn là nét văn hóa đặc sắc, nhắc nhớ đạo lý hiếu kính và sự gắn bó bền chặt của tình thân. Trên mâm cỗ páy tai không thể thiếu hai món: Thịt vịt - biểu tượng cho sự mát lành và bánh gai - thứ bánh dân dã gói hương núi rừng cùng tình nghĩa đậm sâu.
Tin nổi bật trang chủ
Lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Gia Lai thăm, chúc mừng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh nhân dịp Đại lễ Vu lan

Lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Gia Lai thăm, chúc mừng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh nhân dịp Đại lễ Vu lan

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân-H.Trường - 2 giờ trước
Ngày 5/9, Đoàn công tác do Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Gia Lai Phan Đỗ Minh Thanh Anh dẫn đầu đã đến thăm, chúc mừng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh nhân dịp Đại lễ Vu lan Phật lịch 2569 - Dương lịch 2025.
Thêm một “Phòng tin học cho em” được đưa vào điểm trường vùng cao Bình Liêu

Thêm một “Phòng tin học cho em” được đưa vào điểm trường vùng cao Bình Liêu

Xã hội - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Trong ngày khai giảng năm học mới, học sinh vùng cao xã Bình Liêu (Quảng Ninh) đón nhận món quà đặc biệt: “Phòng tin học cho em” trị giá hơn 130 triệu đồng. Phòng tin học được trang bị đầy đủ máy tính, Internet và thiết bị học tập hiện đại, mở ra “cánh cửa số” cho các em tiếp cận tri thức.
Chính quyền 2 cấp không chỉ phục vụ mà quan trọng là phải kiến tạo để phát triển

Chính quyền 2 cấp không chỉ phục vụ mà quan trọng là phải kiến tạo để phát triển

Thời sự - Sỹ Hào - Lê Anh Dũng - 3 giờ trước
Đây là đánh giá của Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung khi kiểm tra công tác vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo tại xã Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Chia sẻ khó khăn cùng học trò vùng cao

Chia sẻ khó khăn cùng học trò vùng cao

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 4 giờ trước
Nhân dịp khai giảng năm học mới, Thanh tra Công an tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp cùng Công ty Luật TNHH Khoa Bình và Quỹ NKK trao tặng nhiều phần quà tới các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Đản Ván, xã Hoàng Su Phì.
Những “ông bố, bà mẹ” mang quân hàm xanh cùng con trong ngày khai giảng

Những “ông bố, bà mẹ” mang quân hàm xanh cùng con trong ngày khai giảng

Giáo dục - Phạm Tiến - 4 giờ trước
Với các Chương trình “Nâng bước chân em đến trường - Con nuôi Biên phòng”, ước mơ cho nhiều học sinh DTTS đã từng bước được chắp cánh. Ngày khai giảng năm học mới, ở những mái trường vùng cao, những “ông bố, bà mẹ” mang quân hàm xanh đưa các con đi khai giảng đã để lại nhiều cảm xúc đặc biệt.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm và tham nhũng: Kết quả tích cực nhưng còn nhiều thách thức

Nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm và tham nhũng: Kết quả tích cực nhưng còn nhiều thách thức

Thời sự - Hoàng Quý - 4 giờ trước
Tại Phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng; công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án năm 2025.
Sửa đổi toàn diện, cắt giảm gần 100 điều của Luật Hàng không dân dụng Việt Nam

Sửa đổi toàn diện, cắt giảm gần 100 điều của Luật Hàng không dân dụng Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 4 giờ trước
Trong khuôn khổ Phiên họp thứ 49, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi). Đây là dự án luật quan trọng, nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn” pháp lý, tạo động lực thúc đẩy phát triển hàng không dân dụng, đồng thời bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.
Gia Lai: Ăn thịt cóc, 9 học sinh phải nhập viện cấp cứu

Gia Lai: Ăn thịt cóc, 9 học sinh phải nhập viện cấp cứu

Sức khỏe - Ngọc Thu - 4 giờ trước
Ngày 5/9, UBND xã Ia Dom (Gia Lai) cho biết, trên địa bàn vừa xảy ra vụ ngộ độc thịt cóc khiến 9 em học sinh phải nhập viện cấp cứu.
Hội Doanh nghiệp Nghệ Tĩnh ở TP. Hồ Chí Minh hỗ trợ xây dựng nhà ở bán trú cho học sinh vùng DTTS

Hội Doanh nghiệp Nghệ Tĩnh ở TP. Hồ Chí Minh hỗ trợ xây dựng nhà ở bán trú cho học sinh vùng DTTS

Nhịp cầu nhân ái - Khánh Ngân - 4 giờ trước
Sáng 5/9, Chính quyền xã Bắc Lý (Nghệ An) phối hợp với Hội Doanh nghiệp Nghệ Tĩnh làm Lễ khởi công xây dựng nhà ở bán trú cho học sinh DTTS ở Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Bắc Lý 2.
Sở Dân tộc và Tôn giáo Quảng Ngãi thăm các cơ sở Phật giáo nhân dịp Lễ Vu lan

Sở Dân tộc và Tôn giáo Quảng Ngãi thăm các cơ sở Phật giáo nhân dịp Lễ Vu lan

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Ngọc Chí - 5 giờ trước
Nhân dịp Đại lễ Vu lan Báo hiếu năm 2025 - Phật lịch 2569, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Ngãi đã tổ chức Đoàn đến thăm, chúc mừng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh, cùng một số ngôi chùa tiêu biểu trên địa bàn.