Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nét văn hóa tâm linh trong Lễ Đám Chay của người Vân Kiều

PV - 10:49, 09/09/2020

Đồng bào dân tộc Vân Kiều cư trú rải dọc ở vùng núi 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, tập trung đông nhất ở 2 tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị. Qua tiến trình phát triển, nhiều nét văn hóa truyền thống, thuần phong mỹ tục luôn được người dân giữ gìn, phát huy qua từng thế hệ. Điển hình là Lễ Đám Chay, một nét văn hóa truyền thống độc đáo lâu đời, được lưu giữ trọn vẹn cho đến ngày hôm nay.

Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú
Ông A Vỗ Phúc giới thiệu về chòi miếu để các lễ vật trong Lễ Đám Chay. Ảnh: Thành Phú

Ông A Vỗ Phúc, năm nay 84 tuổi, ở bản Khe Cát, xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình là người rất am hiểu về Lễ Đám Chay của đồng bào mình. Theo lời ông Phúc, đồng bào Vân Kiều duy trì tập tục gia đình có người thân qua đời từ 3 năm trở lên sẽ làm lễ rước linh hồn người đã khuất về sum họp cùng ông bà, tổ tiên, con cháu, gọi là Lễ Đám Chay. Người Vân Kiều quan niệm có chết lành và chết dữ. Chết lành là những người chết do tuổi già hoặc bị ốm đau bệnh tật, còn chết dữ là những trường hợp chết bất đắc kỳ tử, bị thú dữ vồ, cây đè, nước cuốn, sản phụ chết cả mẹ lẫn con, tự vẫn... Vì vậy, khi tổ chức việc tang ma cũng có sự phân biệt trong nghi lễ cúng bái. Tuy nhiên, khi làm Lễ Đám Chay thì chết lành hay chết dữ không còn mang ý nghĩa như trong đám tang của người đã khuất.

Theo quan niệm của đồng bào dân tộc Vân Kiều, mỗi con người đều có hai phần: Phần xác và phần hồn. Phần xác là toàn bộ thân thể con người, nơi để linh hồn trú ngụ, song con người sống và hoạt động, đi lại, làm việc được là nhờ có linh hồn; khi con người chết đi, linh hồn biến thành ma. Vì thế, khi mất đi chỉ mất phần thể xác, người đó vẫn sống trong ký ức của người thân hay cộng đồng dân bản. Chính vì vậy, Lễ Đám Chay nhằm thể hiện sự thương tiếc của người sống với người đã khuất nhằm răn dạy con cháu nhớ về công ơn, nguồn cội tốt đẹp của dân tộc.

Lễ Đám Chay thường kéo dài trong 3 ngày, 2 đêm. Để tổ chức lễ này phải có sự chuẩn bị trước thật kỹ càng, đặc biệt việc làm chòi miếu tế và đồ cúng tế. Trước khi làm lễ, người đứng đầu dòng họ phải họp con cháu lại, bàn việc chọn ngày tốt để tiến hành làm lễ. Ngày đầu tiên, từ sáng sớm, tất cả các thành viên trong họ tụ họp đông đủ về địa điểm làm Lễ Đám Chay mang theo đầy đủ các vật phẩm dùng làm lễ cúng tế và lễ này được gọi là lễ “Gọi hồn”. Mọi người sắp xếp chòi cúng, đặt những chiếc hòm nhỏ làm bằng gỗ cây rừng, tượng trưng cho linh hồn người đã khuất theo đúng vị trí, thứ tự trong dòng họ.

Lễ vật dâng lên linh hồn người đã khuất gồm các vật dụng cá nhân thường ngày, lương thực, thực phẩm do chính con người làm ra như gùi, A đư dùng để đi nương rẫy, gạo, rượu, các loại thịt và một con lợn có đầy đủ các bộ phận để đặt lên mâm chính. Khi việc chuẩn bị đã xong, đến giờ tốt thì thầy cúng tiến hành làm lễ “gọi hồn”, ai chết trước thì được xướng trước, ai chết sau thì gọi sau bằng những lời đơn sơ “Hồn ơi! Ơi hồn về đi... Hồn về nhà sẽ được ăn no, mặc ấm; hồn đi lang thang sẽ bị đói khát, lạnh lẽo... hồn ơi! Ơi hồn về đi... Ông bà, cha mẹ, anh em ngày đêm đang chờ hồn về...”.

Tờ mờ sáng ngày thứ 3, cả họ tiếp tục làm lễ cúng, khấn vái để tiễn đưa linh hồn đã khuất về lại với núi rừng, gọi là đưa ma về rừng mà tiếng Vân Kiều gọi là “Tả ra mớp”. Khi nghi lễ thực hiện xong thì các thanh niên trong làng tiến hành khiêng chòi miếu và những cái hòm nhỏ làm bằng gỗ, bên trong bỏ một miếng sắt hoặc nhôm hay những thứ kim loại khác tượng trưng cho thân người nhưng không có đầu để đem đến địa điểm đã chọn trước đó. Đến nơi, sau khi hoàn tất thủ tục lễ tế, mọi người cùng trở về nơi diễn ra lễ ban đầu và dùng hết số lượng trâu, bò, lợn, gà... đã cúng rồi vui vẻ chia tay ra về. Ông A Vỗ Phúc cho biết: “Mỗi lần tổ chức Lễ Đám Chay, dù là lễ to hay nhỏ thì mọi nghi lễ, thủ tục đều phải luôn theo đúng nghi thức, phong tục tập quán mà cha ông ngày xưa truyền lại chứ tuyệt đối không được bỏ đi bất kỳ một khâu hay một lễ cúng nào”.

Lễ Đám Chay mang đậm bản sắc riêng, giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Vân Kiều và đã trở thành biểu tượng của sự kết nối cộng đồng. Trong lễ Đám Chay, bất kể ai, người trong bản hay các vùng khác đến đều được chủ nhà xem là khách quý và đón tiếp hết sức chu đáo, nồng hậu.

Những ngày diễn ra Lễ Đám Chay, mọi người không ai lên rẫy, họ tạm gác công việc của gia đình mình để quây quầy bên nhau, uống rượu, cùng với gia chủ ôn lại những kỷ niệm gắn với người đã khuất trong nỗi niềm tiếc thương sâu nặng. Rồi sẻ chia cùng nhau câu chuyện gia đình, về vạt nương, tấm rẫy cho hạt lúa, củ sắn mùa vụ và cùng động viên nhau phấn đấu học tập, lao động sản xuất. Cũng từ những Lễ Đám Chay như thế mà nhiều chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương được bà con đưa ra tuyên truyền và thấm vào suy nghĩ của mỗi người. Nhiều phong tục, tập quán, quan niệm lạc hậu được người già, trưởng họ bàn bạc, thống nhất loại bỏ ra khỏi cuộc sống của cộng đồng, đồng thời, tình cảm giữa những người trong gia đình, dòng tộc và bản làng luôn không ngừng được củng cố, vun đắp, góp phần thắt chặt thêm tình đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng các dân tộc cùng làm ăn, sinh sống trên địa bàn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Tin nổi bật trang chủ
Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Pháp luật - Minh Nhật - 9 giờ trước
Thời gian qua, lực lượng chức năng các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Cao Bằng, Điện Biên, Sơn La....liên tục phát hiện nhiều trường hợp người dân trồng trái phép hàng chục nghìn cây thuốc phiện trên địa bàn. Có đối tượng còn bất chấp pháp luật ngang nhiên trồng cây thuốc phiện trong vườn nhà ở ngay khu phố thị.
Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường (Thực hiện) - 9 giờ trước
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719) là một Chương trình ý nghĩa, là động lực để vùng đồng bào DTTS và miền núi phát triển đi lên. Trong thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi đã tích cực triển khai nhiều dự án, tiểu dự án từ Chương trình. Nhờ đó, diện mạo vùng miền núi có nhiều khởi sắc, đời sống của đồng bào có những thay đổi tích cực. Phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc trò chuyện với ông Hồ Ngọc Thịnh, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi về việc triển khai Chương trình tại địa phương.
Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Giải trí - Minh Nhật - 9 giờ trước
Sèn Hoàng Mỹ Lam là cô gái dân tộc Nùng ở Lào Cai. Mỹ Lam từng đăng quang ngôi vị Quán quân dòng nhạc dân gian trong cuộc thi Sao Mai - Điểm hẹn 2017 và đoạt giải Quán quân của cuộc thi Người hát tình ca năm 2018.
Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Xã hội - Minh Nhật - 9 giờ trước
Sở Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội vừa có văn bản yêu cầu 40 doanh nghiệp trông xe trên địa bàn thành phố báo cáo về kế hoạch thực hiện công nghệ trong việc thu phí đỗ xe trước ngày 30/3.
Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Sức khỏe - Thúy Hồng - 9 giờ trước
Ngày 27/3, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024”, với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và Lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Pháp luật - Ngọc Thu - 9 giờ trước
Ngày 27/3, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai mở phiên tòa xét xử lưu động, đồng thời tuyên phạt bị cáo Rơ Mah Pil (38 tuổi, xã Ia Lâu) 24 tháng tù treo về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”.
Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Kinh tế - Minh Thu - 9 giờ trước
Theo thống kê từ ngành nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng, trong 3 tháng đầu năm 2024, lượng mưa trung bình trên địa bàn toàn tỉnh đạt thấp, chỉ bằng khoảng 20% so với cùng kỳ năm trước. Cùng với đó, số ngày nắng nóng tiếp tục tăng, biên độ nhiệt thay đổi giữa ngày và đêm lớn. Mực nước trên các sông suối đang giảm dần, nhất là các suối nhỏ đang giảm mạnh. Gây khó khăn cho tưới tiêu và sản xuất nông nghiệp.
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sắc màu 54 - Nguyệt Anh - 9 giờ trước
Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Media - Ngọc Chí - 10 giờ trước
Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Công tác Dân tộc - T.Nhân - 10 giờ trước
Không chỉ hỗ trợ cây, con giống để người dân nghèo có tư liệu sản xuất, huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) còn phân công cơ quan, đơn vị giúp đỡ hộ nghèo, hộ cận nghèo tại các xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 30%. Đây là giải pháp nhằm huy động mọi nguồn lực giúp người dân vươn lên thoát nghèo bền vững của huyện Trà Bồng giai đoạn 2022 – 2025.