Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên: Ngày càng thu hẹp

PV - 14:43, 25/01/2018

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được tổ chức UNESCO công nhận là “Kiệt tác Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại” năm 2005 và trở thành “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại” năm 2009.

Tiếng chiêng-lời thiêng

Tháng Ba -mùa con ong đi lấy mật, mùa lễ hội của Tây Nguyên. Làng Văn hóa -Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) theo đó cũng trở nên rộn rã, trầm hùng bởi âm hưởng cồng chiêng vang lên gọi mùa lễ hội.

Già làng Ay Lê, dân tộc Ê-đê đến từ buôn Akô Dhông, TP. Buôn Ma Thuột (tỉnh Đăk Lăk) cho biết: Mỗi khi tiếng chiêng vang lên cũng là lúc con người đã khuấy động vào thế giới của các thần (Yang) và linh hồn tổ tiên (Atâu) của dân tộc mình.

Tiếng cồng chiêng của mỗi dân tộc, thậm chí mỗi nhóm địa phương, mỗi buôn làng có ngôn ngữ riêng. Nghe âm thanh vang lên từ loại cồng chiêng nào, bài chiêng nào là dân làng, các cộng đồng láng giềng đều hiểu có việc gì đang diễn ra ở nơi tiếng chiêng đang vang lên.

Tiếng chiêng chỉ thực sự có ý nghĩa khi được vang lên trong không gian đặc trưng của nó. Tiếng chiêng chỉ thực sự có ý nghĩa khi được vang lên trong không gian đặc trưng của nó.

 

Trong văn hóa truyền thống của đồng bào Tây Nguyên, cồng chiêng có môi trường tâm linh của nó. Tiếng chiêng chỉ vang lên khi có một nghi lễ cụ thể. Nghi lễ ấy gắn với quá trình sinh- tử của một con người (ở gia đình), gieo- thu của một mùa vụ (ở nhà kho, trên nương rẫy), với bến nước (khi cúng bến nước), với nhà rông (khi đón năm mới, mừng chiến thắng, tạ ơn…), với nhà mồ (tang ma, bỏ mả)…

Trong môi trường ấy, cồng chiêng là một linh khí, âm thanh của cồng chiêng như khói hương trong nghi lễ giúp con người giao tiếp với thần linh và thế giới tổ tiên.

Nguy cơ mai một

Do tính chất thiêng liêng đặc thù của “ngôn ngữ” cồng chiêng Tây Nguyên nên di sản văn hóa này chỉ thực sự “tỏa sáng” khi đặt trong không gian, môi trường tâm linh truyền thống thực sự của nó. Tuy nhiên, Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đang ngày càng bị thu hẹp và mai một dần.

Tiến sỹ Nguyễn Thị Kim Vân, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Gia Lai cho rằng, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ cây lúa rẫy sang các loại cây công nghiệp như cà phê, cao su, ca cao… đã dẫn đến sự suy giảm những sinh hoạt cồng chiêng gắn với hoạt động sản xuất truyền thống. Không gian buôn làng, khu nhà mồ, bến nước..., là không gian văn hóa cồng chiêng đã bị thu hẹp hoặc thay thế bằng nhà xây kiên cố, giếng khoan. Đời sống và sinh hoạt hiện đại làm thay đổi nhận thức về tính thiêng và tính cộng đồng của văn hóa cồng chiêng. Nhiều hộ gia đình đã bán đi những bộ chiêng, ché, kpan quý.

Bên cạnh đó, tình trạng di cư ồ ạt các lớp cư dân mới vào Tây Nguyên làm thu hẹp dần các làng Bahnar, Jrai, Ê-đê cổ truyền. Những điều kiện “cần” trong một không gian để văn hóa cồng chiêng “sống” đúng nghĩa như: canh tác lúa rẫy, bến nước, nhà rông, nhà mồ... cứ khuyết dần.

Già làng dân tộc Mnông diễn tấu chiêng tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam. Già làng dân tộc Mnông diễn tấu chiêng tại Làng Văn hóa- Du lịch các dân tộc Việt Nam.

 

Phong trào cải tiến cồng chiêng làm cho cồng chiêng được sử dụng phổ biến hơn, người ta có thể dùng chiêng cải tiến để đánh những ca khúc hiện đại, tiếng chiêng có thể vang lên ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào… nhưng nó đã không còn là âm thanh được phát đi từ môi trường linh thiêng tồn tại đã bao đời.

Đẩy mạnh các giải pháp bảo tồn

Dưới sự chỉ đạo của Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch, khoảng 10 năm trở lại đây, các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Đăk Nông đã phối hợp với Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam xây dựng các đề án, dự án bảo tồn Không gian văn hóa cồng chiêng của địa phương mình. Các đề án, dự án tập trung vào việc khôi phục các lễ hội của dân tộc, tổ chức truyền dạy cồng chiêng, thành lập các Câu lạc bộ, đội văn hóa các cấp, cũng như khảo sát, kiểm kê và lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa cồng chiêng trên địa bàn.

Theo đó, các kỳ Festival quốc tế Cồng chiêng, Lễ hội Văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên ở cấp khu vực và cấp tỉnh đã được tổ chức định kỳ hàng năm tại các tỉnh Tây Nguyên. Tỉnh Đăk Lăk cũng được Bộ VHTT&DL chỉ đạo xây dựng Đề án tổng thể Bảo tồn không gian văn hóa cồng chiêng toàn vùng Tây Nguyên để trình Bộ phê duyệt trong thời gian tới.

Ngoài ra, hàng năm, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cũng đã tổ chức nhiều chương trình, hoạt động nhằm trình diễn, giới thiệu các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Đây là những giải pháp cấp thiết trước mắt để bảo tồn Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trước nguy cơ mai một. Tuy nhiên, về lâu dài, công tác bảo tồn “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại” này còn gặp không ít khó khăn, thách thức khi xu hướng làng nông thôn mới với những ngôi nhà bê tông đang “lấn lướt” làng cổ, nhà cổ.

Những khu nhà mồ, bến nước, rẫy lúa… đang mất dần. Lễ hội truyền thống của các dân tộc Tây Nguyên đang được các địa phương tái hiện, phục dựng lại, tuy nhiên vẫn nặng về sân khấu hóa và mang tính biểu trưng chứ không được nguyên bản như cổ truyền.

Do đó, làm thế nào để bảo tồn nguyên vẹn “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” vẫn là một bài toán khó đối với các nhà quản lý văn hóa ở cả Trung ương lẫn địa phương.

NGỌC ÁNH

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội kiến Tổng thống Bulgaria Rumen Radev

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội kiến Tổng thống Bulgaria Rumen Radev

Thời sự - PV - 21:45, 25/09/2023
Sáng 25/9, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Bulgaria, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã hội kiến Tổng thống Bulgaria Rumen Radev.
Quản Bạ (Hà Giang): Đẩy mạnh phát triển chăn nuôi gia súc hàng hoá

Quản Bạ (Hà Giang): Đẩy mạnh phát triển chăn nuôi gia súc hàng hoá

Kinh tế - Phạm Văn Phú - 21:38, 25/09/2023
Những năm gần đây, chính quyền huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã đẩy mạnh hỗ trợ người dân phát triển chăn nuôi gia súc hàng hóa gắn với mở rộng diện tích trồng cỏ. Hiệu quả từ chăn nuôi gia súc đã góp phần thúc đẩy quá trình xóa đói giảm nghèo cho địa phương.
Đắk Lắk: Tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho Người có uy tín

Đắk Lắk: Tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho Người có uy tín

Người có uy tín - Lê Hường - 21:33, 25/09/2023
Ngày 25/9, Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk tổ chức Hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức đối với Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Đắk Lắk đợt 2, năm 2023. Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk Hà Huy Quang tham dự Hội nghị.
Nghệ An: Tặng quà cho học sinh DTTS vùng tái định cư

Nghệ An: Tặng quà cho học sinh DTTS vùng tái định cư

Nhịp cầu nhân ái - Khánh Ngân - 21:29, 25/09/2023
Ngày 25/9, các thành viên Câu lạc bộ Tennis báo chí Nghệ An tổ chức thăm, tặng quà cho các em học sinh người DTTS ở xã tái định cư Thanh Sơn (Thanh Chương, Nghệ An) và các cháu tại Trung tâm mồ côi khuyết tật mẹ Terexa, xã Nghi Vạn (Nghi Lộc, Nghệ An).
Dông lốc tại Huế khiến nhiều ngôi nhà bị tốc mái, 6 người bị thương

Dông lốc tại Huế khiến nhiều ngôi nhà bị tốc mái, 6 người bị thương

Trang địa phương - Tào Đạt - 21:27, 25/09/2023
Chiều 25/9, Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết, trận mưa lớn kèm lốc xoáy xảy ra trên địa bàn Tp. Huế sáng cùng ngày đã khiến 46 nhà bị tốc mái và 6 người bị thương.
Bí quyết vàng để có giấc ngủ sâu

Bí quyết vàng để có giấc ngủ sâu

Giấc ngủ có vai trò quan trọng đối với sức khỏe của con người. Một giấc ngủ sâu sẽ mang lại một tinh thần phấn chấn, thư giãn, thoải mái, đồng thời giúp tái tạo và phục hồi sức lực cho cơ thể. Nếu bạn đang thường xuyên phải đối mặt với tình trạng ngủ không ngon giấc, ngủ không sâu mỗi tối thì sau đây là bí quyết vàng giúp bạn có giấc ngủ sâu.
Cà Mau: Mang Tết Trung thu cho học sinh khó khăn khu vực biên giới

Cà Mau: Mang Tết Trung thu cho học sinh khó khăn khu vực biên giới

Trang địa phương - H. Tá - M. Triết - 21:26, 25/09/2023
Ngày 25/9, tại 02 điểm trường Tiểu học 2 Đông Hưng (xã Đông Hưng, huyện Cái Nước) và trường Tiểu học 2 Tam Giang Tây (xã Tam Giang Tây, huyện Ngọc Hiển), Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) tỉnh Cà Mau tổ chức tặng quà Tết Trung thu cho các cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn.
Hòa Bình: Nhân rộng những điển hình tiên tiến vùng đồng bào DTTS

Hòa Bình: Nhân rộng những điển hình tiên tiến vùng đồng bào DTTS

Công tác Dân tộc - Văn Hoa - 21:20, 25/09/2023
Trong những năm qua, đời sống của đồng bào DTTS và miền núi tại tỉnh Hòa Bình có nhiều khởi sắc, tỉ lệ hộ nghèo giảm nhanh, bền vững, an sinh xã hội được đảm bảo… Kết quả đó một phần nhờ sự đóng góp tích cực của các điển hình tiên tiến người DTTS, là những cán bộ cốt cán, nhân sĩ tri thức, doanh nhân, học sinh, sinh viên, thanh niên tiêu biểu… trên các lĩnh vực đời sống xã hội.
Ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận: Tập trung tháo gỡ vướng mắc trong triển khai Dự án 1 thuộc Chương trình MTQG 1719

Ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận: Tập trung tháo gỡ vướng mắc trong triển khai Dự án 1 thuộc Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - Lê Vũ - 20:53, 25/09/2023
Tánh Linh là huyện đi đầu của Bình Thuận trong việc thực hiện Dự án 1 về xây dựng nhà ở cho đồng bào dân tộc thiểu số thuộc Chương trình MTQG 1719. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là nguồn kinh phí xây dựng nhà ở vẫn chưa được giải ngân, hoặc giải ngân chậm do vướng các quy định, thủ tục hành chính..
Trao sinh kế cho đồng bào khu vực biên giới

Trao sinh kế cho đồng bào khu vực biên giới

Kinh tế - Hoàng Trung - 20:31, 25/09/2023
Những ngày này, đến sân vận động UBND các xã Lâm Đớt, A Roàng, Đông Sơn, Hương Phong trong Khu Kinh tế Quốc phòng A So, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, chúng tôi được hoà vào niềm vui của bà con nơi đây. Bởi những ngày này, bà con Nhân dân nơi biên cương xứ Huế phấn khởi được Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 92 (Đoàn 92), Quân khu 4 hỗ trợ trâu, bò sinh sản.
Thực hiện Chương trình MTQG 1719 ở Thanh Hóa: Triển khai nhiều hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý đến vùng DTTS và miền núi

Thực hiện Chương trình MTQG 1719 ở Thanh Hóa: Triển khai nhiều hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý đến vùng DTTS và miền núi

Công tác Dân tộc - Quỳnh Trâm - 20:27, 25/09/2023
Nâng cao hiệu quả tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật và khả năng tiếp cận và thụ hưởng trợ giúp pháp lý (TGPL), là một mục tiêu của Tiểu dự án 1, Dự án 10 trong Chương trình MTQG 1719. Theo đó, từ nguồn kinh phí của Chương trình, tỉnh Thanh Hóa đã triển khai được nhiều hoạt động, với nhiều hình thức, nhằm góp phần nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật của các tầng lớp Nhân dân ở các địa bàn vùng DTTS và miền núi.