Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giấc mơ biến di sản thành tài sản của Đinh A Ngưi

Tiêu Dao - 01:39, 16/10/2022

Tôi muốn đưa văn hóa của người Ba Na đến gần hơn với bạn bè bốn phương. Vì muốn giữ văn hóa nguyên bản, sự mộc mạc của con người Tây Nguyên, tôi chọn du lịch cộng đồng để vừa quảng bá, vừa bảo tồn theo kiểu " lấy di sản nuôi di sản". Đinh A Ngưi - ông chủ của homestay ở làng Kgiang đã bộc bạch như vậy.

Đinh A Ngưi - Người đàn ông Ba Na mang nghĩa tình của mình cho bà con xứ núi.
Đinh A Ngưi với giấc mơ biến di sản thành tài sản.

Người đàn ông nghĩ khác, làm khác

Nhìn thăm thẳm vào núi rừng Kbang (Gia Lai) trong chiều muộn, khi tiếng ching chiêng của dân làng đang ngân lên khúc giao tấu đón khách giữa bập bùng lửa, người đàn ông Ba Na (40 tuổi) Đinh A Ngưi trầm ngâm. Tiếng chiêng này, tiếng trống này, tiếng người đàn ông người đàn bà đang hát dân ca này vốn đã sẵn trong máu A Ngưi, như muôn nghìn người Ba Na khác ở Tây Nguyên. Khi tiếng nhạc cụ vang lên, là cái tay phải gõ, cái chân phải bước theo nhịp điệu, cái tâm hồn phải hòa vào với văn hóa cha ông. A Ngưi bảo thế, không phải chỉ bởi anh là người con của vùng đất cách mạng này, mà cũng bởi anh là cử nhân ngành Quản lý văn hóa.

Nước da đen giòn rắn rỏi, giọng nói trầm và vang, A Ngưi hòa vào đội cồng chiêng của làng mình, cùng diễn tấu để phục vụ du khách trong chính homestay anh dày công xây dựng. Điền trang này của anh, nhưng thực ra cũng là của tất cả người làng. Bao năm trời, dòng máu Ba Na Kon Kđeh chảy rần rật trong người A Ngưi cùng những đăm đắm huyền thoại; của những giai điệu dân ca Hơ Amon, Hơ Achoi đang dần phai nhạt rồi bị lãng quên khi chẳng còn ai hát; chẳng còn mấy ai biết chơi đàn gong. Khi cây nứa, dây buộc dàn cho đàn T’rưng nước đêm ngày rỉ rả cất tiếng cũng dần vắng bên suối. Cõi Mang Lung cũng mang đi nhiều người già biết nhiều các bài ching chiêng. Trái tim A Ngưi đau thắt như ai đó bóp nghẹt hằng đêm. A Ngưi làm văn hóa, muốn bảo tồn văn hóa, muốn sống được bằng văn hóa, không chỉ cho mình, mà muốn cho cả lũ làng nữa.

Đinh A Ngưi chơi đàn t' rưng
Đinh A Ngưi chơi đàn t' rưng

Nhiều năm trước, khi còn công tác tại Trung tâm Văn hóa, Thể thao huyện Kbang, tỉnh Gia Lai, trong những lần dẫn tour cho khách du lịch ghé thăm Kbang, thấy nhu cầu của khách muốn được trải nghiệm và khám phá thêm về Tây Nguyên, A Ngưi chợt nhận ra phải làm gì đó để níu giữ du khách, đồng thời quảng bá được những nét đẹp văn hóa truyền thống của người Ba Na. A Ngưi nhìn cách làm của nhiều người khác, nhìn cách bảo tồn văn hóa và sống được nhờ di sản của nhiều nơi khác, mà cứ đau đáu cho làng mình.

Làm! Phải làm cái gì đó! A Ngưi quyết tâm thế. Người nhà, và cả dân làng tròn mắt khi A Ngưi quyết tâm xây dựng làng du lịch. Những đôi bàn tay Ba Na  nghìn đời qua vốn chỉ quen trỉa lúa trồng ngô, quen chặt cây đốt củi, những cái tay ấy đâu có biết làm du lịch. Dân làng nghi hoặc, nhìn lên đỉnh núi Kông Lơng Khơng mà than thở. Nhưng, A Ngưi đã quyết. Quyết không chỉ cho mình, mà quyết cho cả làng.

Thế là A Ngưi thuyết phục gia đình, gom góp tiền dựng lên những ngôi nhà sàn theo đúng truyền thống của người Ba Na, dựng thêm nhiều lều trại bằng tranh tre dân dã, thiết kế những tour khám phá văn hóa địa phương, các tour trải nghiệm thiên nhiên. Một mình A Ngưi lần mò khảo sát các tuyến đường đi thác Hang Dơi, thác Hang Én hay suối Đăk Lôp, thác Kon Lok… đều là những ngọn thác đồ sộ bên cạnh rừng nguyên sinh rậm rạp những cây cổ thụ thẳng tắp, di tích huyền thoại cánh đồng Cô hầu (người vợ Ba Na) của Vua Tây Sơn, làng kháng chiến Stơr của Anh hùng Núp danh tiếng lẫy lừng, hay làng Chiêng đậm chất Ba Na... Khảo sát xong rồi, A Ngưi lên lịch trình tour tuyến. Và chính anh cũng là hoa tiêu, hướng dẫn viên dẫn đường cho những đoàn du khách khám phá những điều kì bí và vẻ đẹp tự nhiên nơi đây.

Phụ nữ và thiếu nữ Ba Na ở làng Kgiang hôm nay ai cũng hát hay, múa dẻo
Phụ nữ Ba Na ở làng Kgiang hôm nay ai cũng hát hay, múa dẻo

Cái xem đã có rồi, còn cái ăn, cái chơi, cái mang về... phải làm sao cho du khách ai cũng hào hứng và thích thú, ai cũng muốn đến và lúc về phải vấn vương, lưu luyến. A Ngưi nghĩ mãi, lũ làng vẫn còn nhiều người biết đến những bài ching chiêng cổ, những bài dân ca Hơ Amon, Hơ Achoi, thổ cẩm vẫn còn nhiều người dệt, đan lát vẫn còn nhiều người quen tay. Làng có nhiều gà, nhiều heo, nhiều trâu bò, mớ lá mì, ngọn rau đắng, trái cà gai, ghè rượu... đến cả căn nhà rông tre nứa nhỏ đẹp, với những đường lượn hoa văn như sóng nước ở làng, hay những chiếc bẫy săn thú thuở xưa phục dựng ở vườn đổ gãy. A Ngưi chép miệng: Những cái đó đều là di sản. Đã được học, là người có chữ, A Ngưi biết di sản không phải chỉ là cái vô hình, mà còn có cả những vật chất dù nhỏ, nhưng gom góp lại sẽ tạo thành một tổng thể cho di sản và có thể khai thác được.

Thế là A Ngưi đứng ra vận động dân làng, văn hóa đó, gà vườn, rau rừng, cá suối... cùng dân làng xây dựng lên làng du lịch cộng đồng. Một người theo, rồi nhiều người theo. Những người đàn ông, người đàn bà, ngay cả trẻ nhỏ cũng hào hứng theo cách A Ngưi dẫn bước. Một tay A Ngưi cắt đặt công việc, từ xây dựng những khu nghỉ ngơi cho khách, tới dựng lại khuôn viên làng cho đậm chất Ba Na, tới việc tìm tòi và tập những bản chiêng chinh, những bài dân ca, cắt đặt người nào ra việc đó, sắp xếp thời gian, lên lịch tour tuyến để du khách có thể trải nghiệm tốt nhất văn hóa và cả thiên nhiên của vùng đất này. Đồng bào Ba Na thủa trước theo Bok Núp chống Pháp đuổi Mỹ giành được thắng lợi, bây giờ lại theo A Ngưi làm kinh tế, chiến thắng đói nghèo, vượt lên số phận và bảo tồn văn hóa của mình. Ai cũng tấm tắc.

A Ngưi và người làng phục dựng lại nhiều lễ hội văn hóa của người Ba Na để phục vụ du khách.
A Ngưi và người làng phục dựng lại nhiều lễ hội văn hóa của người Ba Na để phục vụ du khách.

Trả nghĩa với buôn làng

Từ năm 2019 khi bắt đầu làm du lịch, đôi chân của người đàn ông Ba Na ấy dường như không biết mỏi, in hằn khắp núi rừng Kbang. Dưới chân ngọn núi Kông Lơng Khơng bây giờ đã có một ngôi làng du lịch, đó là làng Kgiang  (xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang). Ngày đón những lượt khách đầu tiên, những gia đình tham gia phục vụ, từ bán con gà, mớ lá mì, ngọn rau đắng, trái cà gai, ghè rượu, hay mặc trang phục dân tộc diễn tấu ching chêng đều có thù lao bằng hoặc hơn hẳn một ngày đi làm rẫy thuê. Rồi những người phụ nữ trong nhà giữ nghề dệt thổ cẩm, chế ra những chiếc túi lớn nhỏ, giải băng quấn đầu, những bộ trang phục để khách đến thích thì mặc chụp hình hay mua về làm quà. Cũng có khi gom góp mấy đồ mây tre đan của người già mang đến trưng bày để giới thiệu với du khách. Rồi tập hợp người làng bàn cách làm những món ăn dân giã từ heo, gà nhà, cá suối, rau vườn. Điều quan trọng nhất, là kéo được cả cộng đồng cùng làm để ai cũng có thu nhập, ai cũng có niềm tin vào công việc.

Trên diện tích 1 ha, homestay của A Ngưi được xây dựng bây giờ có 6 khu ngủ nghỉ và 1 nhà sinh hoạt cộng đồng. Tại nhà sinh hoạt chung, A Ngưi bày trí những món đồ gần gũi, đặc trưng của đồng bào Ba Na: Cồng chiêng, đàn T’rưng, nhiều trang phục, vật dụng được làm từ thổ cẩm đẹp và tinh xảo do chính tay mẹ anh trồng bông, xe sợi, nhuộm màu và dệt… Du khách được trải nghiệm nấu các món ăn truyền thống như cơm lam, gà nướng, cà đắng, cùng các nghệ nhân đan gùi, dệt váy, áo; xem biểu diễn cồng chiêng, múa xoang, nghe hát kể sử thi… hay được được trải nghiệm thực tế vào rừng khai thác mật ong, hái rau, bắt cá suối cũng như các tour du lịch sinh thái.

Đội chiêng nữ phục vụ du lịch của làng Kgiang.
Đội chiêng nữ phục vụ du lịch của làng Kgiang.

Du khách khắp nơi nghe tiếng dần tìm đến ngày một đông và vô cùng thích thú. Trung bình mỗi tuần homestay đón từ 30 - 100 khách. Nhiều khi, lượng khách đi theo đoàn tăng đột biến, lên đến 4 - 5 đoàn trong dịp cuối tuần. Tính đến cuối năm 2019, lượng khách trong nước và quốc tế đến đây đã lên đến gần 2.000 lượt.

Tuy nhiên, hai năm dịch bệnh vừa qua cũng khiến điểm du lịch của A Ngưi chật vật vì phải tạm đóng cửa. Trong thời gian ấy, anh đã hoàn thành Đề án xây dựng Làng văn hóa du lịch cộng đồng Kgiang . Đề án được UBND tỉnh phê duyệt mở ra bức tranh Chương trình quốc gia về xây dựng nông thôn mới trên quê hương Anh hùng Núp. Bây giờ, làng của A Ngưi đã có thể đón 200 khách cùng lúc. Đây không những là điểm nhấn du lịch cộng đồng của huyện Kbang mà còn là mô hình kiểu mẫu về tổ chức sản xuất; giúp đồng bào địa phương phát triển kinh tế ổn định, bền vững, phù hợp với phát triển du lịch cộng đồng thân thiện với môi trường và bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Ba Na trên địa bàn tỉnh Gia Lai.

Từ ngày có A Ngưi làm du lịch mà cả làng được nhờ. Người làng ngoài việc lo chuyện đồng áng, về nhà lại biết trồng thêm vườn rau, nuôi thêm con gà, con heo. Khi rảnh rỗi, họ lại tụ về nhà rông để tập luyện cồng chiêng phục vụ du khách ghé thăm nhà A Ngưi. Già làng Đinh Plich phấn khởi: “Mới đầu, người làng không tin A Ngưi làm được, nhưng sau này thấy khách đến đông nên ai cũng hào hứng, chỉ cần A Ngưi gọi là có mặt. Nhờ A Ngưi mà dân làng có thể phục dựng nhiều nét văn hóa quảng bá đến khách du lịch, lại có thêm thu nhập lo cho gia đình”.

Làng Kgiang của A Ngưi bây giờ làm rất tốt du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa dân tộc.
Làng Kgiang của A Ngưi bây giờ làm rất tốt du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa dân tộc.

“Người Ba Na mình có âm thanh ching chiêng, đàn T’rưng… hay thế, giàu có thế. Đẹp cả từ căn nhà rông đến bộ váy áo nữ. Ngon và sạch không chỉ món gà nướng, con cá suối , cơm ống nứa, mà còn thơm cả mùi vị cả những trái bí, trái bầu, nắm rau rừng… làm sao để gìn giữ? Tôi muốn đưa văn hóa của người Ba Na đến gần hơn với bạn bè bốn phương. Vì muốn giữ văn hóa nguyên bản, sự mộc mạc của con người Tây Nguyên, tôi chọn du lịch cộng đồng để vừa quảng bá vừa bảo tồn theo kiểu “lấy di sản nuôi di sản”. Phát triển du lịch cộng đồng là tạo ra câu chuyện để bán, là cách bảo tồn lâu dài và bền vững để người dân trong làng cùng làm giàu trên chính quê hương, biến giấc mơ làng Kgiang ấm no, giàu bản sắc văn hóa trở thành sự thật”, A Ngưi bộc bạch như thế trong tiếng trầm hùng của điệu chiêng bên ngọn lửa dưới chân núi thiên đường.

Trong thời điểm này, A Ngưi chú trọng xây dựng và đào tạo nâng cao sự chuyên nghiệp cho người dân trong phục vụ du lịch. Đồng thời, thu hút khách du lịch nội địa, kèm theo các gói kích cầu du lịch, kết hợp các biện pháp bảo đảm an toàn cho du khách. Du khách đến đây, người ta say với men rượu cần lá rừng, say với những câu chuyện văn hóa thấm đẫm nghìn đời, say với cả tâm huyết và tiếng cười sảng khoái đậm “chất rừng” của anh. Người đàn ông Ba Na Đinh A Ngưi trở về với núi rừng, buôn làng mình và mang theo giấc mơ khởi nghiệp từ chính những di sản mà ông bà để lại. Homestay A Ngưi Kbang bây giờ không chỉ là điểm hẹn yêu thích của du khách khi đến với Tây Nguyên, mà còn là nguồn cảm hứng để dân làng Ba Na nơi đây bắt tay làm du lịch từ chính di sản cha ông để lại và bảo tồn văn hóa của mình. Đồng thời, A Ngưi cũng đang ấp ủ dự định sẽ kết hợp với một số bạn có cùng đam mê, tạo nên những chuỗi liên kết mô hình du lịch cộng đồng tại nhiều vùng miền khác nhau trên cả nước. Đó cũng là cách để người đàn ông Ba Na này “trả nghĩa” với buôn làng Tây Nguyên.

Ông Trần Văn Nhơn, Chủ tịch UBND xã Kông Lơng Khơng cho biết: “Mô hình làm du lịch này đã tạo việc làm cho gần 200 người dân trong làng với mức thu nhập trung bình 200 - 300 nghìn đồng/người/ngày. Ngoài việc biểu diễn cồng chiêng, đan lát…, mỗi người dân đều có thể trở thành “hướng dẫn viên” thân thiện, nhiệt tình giới thiệu và quảng bá văn hóa địa phương. Hiện làng Kgiang có khoảng 30 người có kỹ năng thường xuyên dẫn khách trải nghiệm thực tế vào rừng”.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
30 cán bộ, công nhân Điện lực Lào Cai lên đường hỗ trợ khắc phục hậu quả bão số 5 tại Nghệ An

30 cán bộ, công nhân Điện lực Lào Cai lên đường hỗ trợ khắc phục hậu quả bão số 5 tại Nghệ An

Xã hội - Trọng Bảo - 2 giờ trước
Chiều 26/8, Công ty Điện lực Lào Cai (PC Lào Cai) đã tổ chức lễ xuất quân đội xung kích gồm 30 cán bộ, công nhân viên lên đường hỗ trợ Công ty Điện lực Nghệ An khắc phục hậu quả do bão số 5 gây ra.
Thủ tướng: Khẩn trương trình Quốc hội cơ chế, chính sách đặc biệt, đột phá thực hiện hội nhập quốc tế

Thủ tướng: Khẩn trương trình Quốc hội cơ chế, chính sách đặc biệt, đột phá thực hiện hội nhập quốc tế

Thời sự - PV - 2 giờ trước
Chiều 26/8, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về hội nhập quốc tế đã chủ trì cuộc họp của Ban Chỉ đạo, nhằm tiếp tục triển khai, cụ thể hóa Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới.
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Đó là chủ đề của cuộc Hội thảo khoa học được Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Gia Lai phối hợp với Hội Triết học Việt Nam tổ chức ngày 26/8.
Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Lực lượng cứu hộ tại Đà Nẵng xác định hai công nhân tử vong dưới cống sâu khoảng 8m, tại khu vực thuộc phường Ngũ Hành Sơn.
Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Du lịch - Mỹ Dung - 4 giờ trước
Ngày 26/8, tại xã Bình Liêu (Quảng Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp với Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện tổ chức khai mạc lớp tập huấn xây dựng mô hình gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 4 giờ trước
Thông tin này được đưa ra tại Hội nghị tổng kết năm học 2024 - 2025 và triển khai nhiệm vụ năm học 2025 - 2026 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai tổ chức ngày 26/8.
Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Pháp luật - Tào Đạt - 4 giờ trước
Ngày 26/8, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh cho biết, đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam đối với Luo Shenghua, Vòng Quang Tuấn, Nguyễn Thành Phúc và Lê Văn Kiểu về tội “Giữ người trái pháp luật”. Giải cứu thành công 3 công dân Hàn Quốc bị bắt giữ trái pháp luật để tống tiền, tại một chung cư ở phường Lái Thiêu.
Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Xã hội - Thanh Hải - 6 giờ trước
Bão dứt, để lại hàng ngàn ha lúa Hè Thu sắp đến kỳ thu hoạch bị đổ rạp, ngâm chìm trong nước. Bát cơm đến tay của những “hai lúa”, phút chốc bị mưa bão đánh tan. Nông dân xứ Nghệ khóc trên đồng lúa.
Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Xã hội - Minh Anh - 6 giờ trước
Sau khi cơn bão số 5 đi qua, hoàn lưu bão gây mưa lớn tại các xã vùng biển của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh gây thiệt hại nặng nề. Lực lượng Bộ đội Biên phòng đã huy động tối đa lực lượng, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương khẩn trương khắc phục hậu quả cơn bão số 5.
Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 6 giờ trước
Chiều 26/8, UBND tỉnh Gia Lai tổ chức họp báo, cung cấp thông tin về chuỗi sự kiện Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025, với chủ đề “Khát vọng Biển xanh - Đại ngàn tỏa sáng”.