Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Cuộc viễn du về cội nguồn của nhà văn Lý A Kiều

Giang Lam - 19:51, 01/08/2022

Nghiệp viết đến với nhà văn trẻ Lý A Kiều một cách tự nhiên như những bông hoa mận ven đồi hễ xuân về lại nở. Học lên THPT, sau khi đọc những bài văn trong sách giáo khoa, Kiều tự viết truyện và đưa cho cô giáo, bạn học đọc, góp ý. Những câu chuyện diễn ra xung quanh trường lớp, bản làng được cô học trò đưa vào trang viết thật hồn nhiên, sinh động.

Chân dung nhà văn trẻ Lý A Kiều (bên phải)
Nhà văn trẻ Lý A Kiều trong trang phục truyền thống (bên phải)

Về bản làng...

Tại Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc năm 2011 diễn ra tại Tuyên Quang, cô gái Lý A Kiều khi đó 24 tuổi, xuất hiện trong trang phục người Dao Thanh Y tạo được cảm tình trong giới văn chương với vẻ bề ngoài xinh xắn cùng sự tự tin, thân thiện. Lý A Kiều sinh ra và lớn lên ở bản làng người Dao xã Công Đa, huyệnYên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Những truyện ngắn trong trẻo về cuộc sống, con người miền núi được miêu tả qua giọng văn đẹp, dung dị của chị có sức ám ảnh, lôi cuốn người đọc như truyện ngắn “Hòn đá vía”, “Cột cái”, “Cây vô thần”.. Cũng từ những truyện ngắn đó, cô gái lần đầu “chạm ngõ” làng văn trở thành cây bút triển vọng ngay từ thời còn ngồi trên ghế nhà trường.

Lý A Kiều sinh năm 1987, học xong tại quê nhà, cô gái trẻ thi đỗ vào Khoa Sáng tác Lý luận Phê bình văn học, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội. Hiện nay, tác giả trẻ sinh sống và làm việc tại một công ty truyền thông tại Hà Nội.

Mỗi “cây” viết thường có một vùng đất sáng tạo của riêng mình và Lý A Kiều đã đưa văn hóa miền núi xứ Tuyên vào tác phẩm như một lẽ tự nhiên vốn có. Kiều bảo, từ thơ bé chị thở bầu không khí ấy, uống mạch nguồn nước ấy, buồn vui trong không gian của bản làng thì văn chương của mình lẽ nào lại thuộc về một miền đất khác. Cho nên mỗi khi đặt bút, Kiều không bị quá nhiều tác động của ngoại cảnh mà mỗi ngọn núi, con suối, rặng cây… cứ thế tự hòa quyện rồi ngập tràn vào những trang văn.

Lý A Kiều dự Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc năm 2011
Lý A Kiều dự Hội nghị viết văn trẻ toàn quốc năm 2011

Đọc văn Lý A Kiều viết, độc giả thực sự cảm nhận được tâm hồn của một người “từ trong viết ra” chứ không phải “trông từ ngoài mà viết vào”. Với chị, sáng tác là cơ hội để cô gái người Dao bày tỏ tình yêu với quê mẹ; viết văn là trả một “món nợ” với quê và là cuộc viễn du về cội nguồn. Vì thế, những gì Kiều viết vẫn luôn quẩn quanh nơi bản làng với những phận người đa đoan. Dường như chị đã tự khoanh vùng đề tài để tĩnh tâm khám phá bề sâu vỉa tầng văn hóa dân tộc mình trong đó.

Chị tâm sự: “những trang văn viết về miền núi như đưa tôi quay về với ngôi nhà của mình, được uống nước trong cái ấm nước ám khói mẹ đun nơi căn bếp quen thuộc. Được ngồi cheo leo trên đỉnh núi nghe gió xào xạc gọi tên mình lẫn trong thanh âm của tiếng suối reo, tiếng con chim cu cườm xanh, con chim chích chòe lửa hót từng hồi dài tha thiết. Quả thực giữa phố thị, được viết và đắm chìm trong những khoảnh khắc đó, tôi thấy mình thật hạnh phúc khi được là một phần của núi rừng quê hương”.

Với quan niệm “viết văn nhất định phải có sự rung cảm, rung cảm đến “ám ảnh”. Không có sự ám ảnh sẽ không thể nào tạo ra được một tác phẩm, vì mọi cái đều trở nên hời hợt”, Lý A Kiều đã nỗ lực để tạo nên những tác phẩm mang đậm bản sắc miền rừng khiến độc giả khó rời mắt trước những trang viết thẫm đẫm dư vị cảm xúc. Ở đó có yêu thương, giận hờn, hạnh phúc và cũng ngập tràn hy vọng cho những phận người, phận đời ngang trái.

...để gặp những con người quen thuộc

Đến nay, Lý A Kiều sở hữu trong tay 4 tập sách khá dày dặn, trong đó có 3 tập truyện ngắn miền núi “Hòn đá vía”, “Từng hạt nước rơi xuống”, “Người thêu váy”. Ở đó là câu chuyện về những con người miền núi quẩn quanh cuộc sống nơi bản làng. Mỗi câu chuyện Lý A Kiều kể là một số phận, một cảnh đời ngang trái khác nhau.

Số phận khắc nghiệt của những người phụ nữ vùng cao cũng là một trong những chủ đề gây ám ảnh trong những trang văn của tác giả trẻ này. Từng ngày, họ lặng lẽ sống và tìm cách xoa dịu những tổn thương trong tâm hồn. Sống trên những triền núi cao, người phụ nữ DTTS trong văn của Kiều thường gắn với sự nghèo khổ. Nhưng cái đói và sự lam lũ không phải là bi kịch lớn nhất trong cuộc đời họ. Mà bi kịch cuộc đời họ chính là bị trói buộc bởi định kiến và những tập tục từ bao đời, những người phụ nữ tội nghiệp ấy đã phải lặng lẽ nhìn hạnh phúc cứ thế tuột khỏi tầm tay.

Đó là Phăng trong truyện “Hoa ban đen”, hay nhân vật Vực trong truyện “Cây vô thần”…Đến với truyện ngắn “Cột cái”, ta bắt gặp nhân vật Lún - người chị cả đã phải lo toan gánh vác việc nhà, nương đồi ngay từ khi lên 10 tuổi. Lún trở thành điểm tựa, là “cột cái” của cả gia đình. Lún lam lũ: “Sáng sớm khi người bản đến nhà xin lửa về nhóm thì đã không thấy mặt Lún đâu, tối mịt, thanh niên í ới gọi nhau đi chơi tối, cô mới từ trên nương về”. Lún đã phải hy sinh hạnh phúc, tình yêu đầu đời của mình để vun vén chuyện chồng con cho các em gái. Và khi phá (bố) ốm, Lún một mình tất tả ngược xuôi, khước từ mọi mối quan hệ yêu đương. Khi một mình trong đêm tối, cảm giác xót xa cho thân phận đàn bà. Và để rồi, Lún đã cố vùng vẫy thoát khỏi những luật tục trói buộc mình. Kết thúc truyện là hình ảnh cô gái trẻ vùng lên “tay cầm con dao đang chém từng nhát một lên giữa cây cột cũ ngâm dưới lòng suối…” Lún đã tự mình cởi trói để tìm đến bến bờ hạnh phúc riêng.

Một số tác phẩm tiêu biểu của nhà văn trẻ Lý A Kiều
Một số tác phẩm tiêu biểu của nhà văn trẻ Lý A Kiều

Trong bức tranh của những phận đời, phận người yếu thế, nghèo khổ, Lý A Kiều tập trung khai thác chiều sâu nội tâm của nhân vật. Với cách kể chuyện tự nhiên, gần gũi, chân thực, truyện ngắn “Hòn đá vía” đã đưa người đọc đến những cung bậc của sự xót xa, bi thương, khắc khoải và day dứt, đắng đót. Thế nhưng, tất cả những yếu tố ấy không làm nên sự bi lụy, đau thương mà dường như nó lại càng làm đầy đặn thêm tình yêu thương đan xen với sự thấu cảm, bao dung dấy lên mạnh mẽ trong lòng người. Cũng như Lún trong “Cột cái”, nhân vật Săn Lùng (trong tác phẩm “Hòn đá vía”) sinh ra trong gia đình người Mông nghèo khó, đông con, quanh năm lam lũ. Ngày ngày đói ăn, mặc rét, Lùng đã ước ao vượt qua ngọn núi bản Vìa để thấy tận mắt cái “ô tô” và “màn tuyn”, xem nó có ăn được, vị ngọt đến thế nào. Cậu bé nhỏ lầm lì ấy đã tìm mọi cách để được gia đình người Dao Tuyên Quang nhận về nuôi. Săn Lùng được đổi tên là Nhật Minh, được ăn ngon, mặc đẹp. Lớn lên Lùng trở lại bản thăm gia đình thì chỉ còn là những kỷ niệm.

Tác giả đã khắc họa nhân vật thông qua diễn biến nội tâm một cách tài tình. Hình ảnh “Hòn đá vía” của gia đình Săn Lùng cùng những dấu gạch trên đó để đếm số tuổi và để giữ vía những người con đi xa biết tìm đường trở về. Tất cả đã trở thành nỗi ám ảnh để những người như Săn Lùng không thể nào quên được nguồn cội.

Đọc văn Lý A Kiều, ta luôn thấy ở đó những cách tiếp cận riêng vào các giá trị nguồn cội, bản sắc văn hoá hiện tồn của dân tộc, thấy ở đó cả những phận người, bản làng trước sự biến động của xã hội đương đại. Lý A Kiều tâm đắc với một câu nói, "Người ta chỉ có thể tách con người ra khỏi quê hương chứ không thể tách quê hương ra khỏi con người". Quả vậy, sau bao năm, nữ nhà văn vẫn là người thủy chung với tình yêu bản làng, hướng ngòi bút đến phận người nhỏ bé nơi miền núi. Để từ đó dẫn dắt người đọc đến với những trang văn nhẹ nhàng mà sâu lắng, gieo những ý niệm về cái đẹp trong hồn người và tình quê sâu nặng.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Trắng đêm "đón bão"

Trắng đêm "đón bão"

Phía sau những khuôn mặt xạm đen, cháy nắng của những cư dân miền biển là bao nỗi phấp phỏng, âu lo. Họ đang có một đêm thức trắng như thế, để đón bão tại điểm tránh trú Trường tiểu học Diễn Bích (Diễn Châu, Nghệ An).
Tin nổi bật trang chủ
Hào khí Việt Nam

Hào khí Việt Nam

Có những khoảnh khắc với mỗi quốc gia, dân tộc là không thể nào quên. Cả dân tộc chúng ta đã trải qua thời khắc như thế, khi Lãnh tụ Hồ Chủ tịch đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vào ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình lịch sử. Hào khí ngày lập nước đến hôm nay vẫn còn nguyên vẹn trong tim mỗi người dân đất Việt và sẽ còn là hành trang quý báu cho mai sau trong quá trình hiện thực hóa đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Thủ tướng gặp mặt, tri ân lực lượng Công an chi viện chiến trường miền Nam

Thủ tướng gặp mặt, tri ân lực lượng Công an chi viện chiến trường miền Nam

Thời sự - PV - 22:12, 25/08/2025
Chiều ngày 25/8, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp mặt, tri ân Ban Liên lạc Công an chi viện chiến trường miền Nam. Thủ tướng khẳng định, các đồng chí Công an chi viện chiến trường miền Nam là những biểu tượng của sự kiên trung, bất khuất, mưu trí, dũng cảm, không ngại gian khổ, hiểm nguy, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do của đất nước, dân tộc Việt Nam.
Đà Nẵng triệt phá đường dây tín dụng đen công nghệ cao xuyên quốc gia

Đà Nẵng triệt phá đường dây tín dụng đen công nghệ cao xuyên quốc gia

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 21:55, 25/08/2025
Tối 25/8, Công an TP. Đà Nẵng cho biết, Phòng Cảnh sát hình sự (PC02) vừa triệt phá thành công một đường dây “tín dụng đen” xuyên quốc gia với thủ đoạn hoàn toàn mới: Lợi dụng tài khoản iCloud của iPhone để cho vay, siết nợ và trục lợi bất chính với lãi suất tới 600%/năm.
Hơn 71,5 tỷ đồng quà tri ân người có công tại Quảng Ninh

Hơn 71,5 tỷ đồng quà tri ân người có công tại Quảng Ninh

Tin tức - Mỹ Dung - 19:54, 25/08/2025
UBND tỉnh Quảng Ninh vừa ban hành Quyết định số 3267/QĐ-UBND về việc phân bổ 71,55 tỷ đồng cho các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện tặng quà cho người có công với cách mạng, thân nhân liệt sĩ, người thờ cúng liệt sĩ và một số đối tượng chính sách khác.
Triển khai cấp độ cao nhất, đảm bảo tuyệt đối an ninh, an toàn Lễ kỷ niệm A80

Triển khai cấp độ cao nhất, đảm bảo tuyệt đối an ninh, an toàn Lễ kỷ niệm A80

Thời sự - Minh Thu - 18:30, 25/08/2025
Trong những ngày này, cùng với các khối hợp luyện, lực lượng Công an Nhân dân đang nỗ lực, tập trung cao độ với quyết tâm bảo vệ sự kiện A80 tuyệt đối an toàn.
Hành trình “Ánh sáng xanh” thắp sáng mọi nẻo đường Việt Nam

Hành trình “Ánh sáng xanh” thắp sáng mọi nẻo đường Việt Nam

Khoa học - Công nghệ - PV - 18:11, 25/08/2025
Trong chiến dịch Mùa Hè xanh năm 2025, Quỹ Vì tương lai xanh (Tập đoàn Vingroup) cùng hàng nghìn sinh viên tình nguyện từ các trường đại học trên khắp cả nước đã lắp đặt thành công 830 cột đèn năng lượng mặt trời trên 33.600 mét đường, tại 17 xã vùng sâu, vùng xa thuộc 14 tỉnh, thành. Chiến dịch đã góp phần thay đổi diện mạo nông thôn và mở ra tương lai xanh bền vững cho cộng đồng.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
80 năm ngành Văn hóa Lào Cai: Nền tảng cho sự phát triển bền vững

80 năm ngành Văn hóa Lào Cai: Nền tảng cho sự phát triển bền vững

Tin tức - Tuấn Ninh - 17:25, 25/08/2025
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai vừa long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Ngành Văn hóa (28/8/1945 - 28/8/2025). Buổi lễ không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường phát triển đầy tự hào, mà còn đặt ra những định hướng quan trọng, để văn hóa thực sự trở thành động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh trong giai đoạn mới.
Bắt nhịp với Chuyển đổi số

Bắt nhịp với Chuyển đổi số

Khoa học - Công nghệ - Minh Thu - 16:43, 25/08/2025
Trong bối cảnh chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội, nhiều địa phương vùng đồng bào DTTS đã và đang đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trên các lĩnh vực, đặc biệt trong bối cảnh hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp.
60 tiết học giúp học sinh DTTS tăng cường Tiếng Việt trước khi vào lớp 1

60 tiết học giúp học sinh DTTS tăng cường Tiếng Việt trước khi vào lớp 1

Giáo dục - Trọng bảo - 16:14, 25/08/2025
Những ngày này, cùng với việc chuẩn bị cơ sở vật chất cho năm học mới, giáo viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học xã Trịnh Tường, tỉnh Lào Cai đang tập trung triển khai các lớp tăng cường Tiếng Việt cho học sinh DTTS trước khi các em vào lớp 1.
Gia Lai: Phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS 3 - 4%

Gia Lai: Phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS 3 - 4%

Công tác Dân tộc - Ngọc Thu - 16:06, 25/08/2025
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Dương Mah Tiệp vừa ký ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) năm 2025 trên địa bàn tỉnh cùng với những mục tiêu, giải pháp cụ thể.
Lào Cai tăng cường các biện pháp ứng phó cơn bão số 5

Lào Cai tăng cường các biện pháp ứng phó cơn bão số 5

Trang địa phương - Trọng Bảo - 16:01, 25/08/2025
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, cơn Bão số 5 (Kajiki) là cơn bão rất mạnh, di chuyển nhanh, phạm vi và cường độ ảnh hưởng trên biển và đất liền rất rộng và nguy hiểm. Để chủ động ứng phó ảnh hưởng của cơn bão số 5, tỉnh Lào Cai đã triển khai nhiều giải pháp tích cực.