Bảo vệ rừng từ chính sách cho người nhận khoán: Chờ nghị định mới (Bài cuối)

Khó khăn khi thực hiện chuyển tiếp

Chính sách hỗ trợ khoán bảo vệ rừng theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 9/9/2015 hết hiệu lực từ năm 2020, từ năm 2021 được tích hợp vào Tiểu dự án 1 – Dự án 3 thuộc Chương trình MTQG 1719. Do Chương trình MTQG 1719 đến tháng 10/2021 mới được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, không để “đứt gãy” chính sách nên nhiều địa phương tiếp tục thực hiện chính sách theo quy định tại Nghị định số 75/2015/NĐ-CP.

Tuy nhiên, điều này lại khiến một số địa phương lâm vào tình cảnh phải “nợ” người nhận khoán bảo vệ rừng, vì thiếu văn bản hướng dẫn chuyển tiếp của Trung ương. Đến khi có hướng dẫn thì không được tính khoảng thời gian ngắt quãng chính sách.

Đơn cử tại huyện Hàm Yên (Tuyên Quang), toàn huyện có 5 xã (Minh Khương, Minh Hương, Yên Phú, Yên Lâm, Yên Thuận) hiện đã được chi trả tiền khoán bảo vệ rừng năm 2022 từ nguồn vốn thực hiện Tiểu dự án 1 – Dực án 3 thuộc Chương trình MTQG 1719, với kinh phí gần 1,9 tỷ đồng. Nhưng trong năm 2021, các tổ tuần tra, bảo vệ rừng thuộc 5 xã trên vẫn tiếp tục thực hiện nhiệm vụ như trước đây, thì chưa được chi trả do Chương trình MTQG 1719 đến tháng 10/2021 mới ban hành, đến tháng 7/2022, UBND tỉnh Tuyên Quang mới có Quyết định số 428/QĐ-UBND giao kế hoạch vốn ngân sách nhà nước để thực hiện.

Tương tự, nhưng ở phạm vi rộng hơn là ở tỉnh Quảng Ngãi. Theo báo cáo số 2396/BC-SNNPTNT mới đây của Sở NN&PTNT, mặc dù Sở này đã có nhiều văn bản đề xuất nhưng hiện các cấp có thẩm quyền của tỉnh vẫn chưa bố trí nguồn kinh phí hơn 22 tỷ đồng để thanh toán cho các hộ dân tộc Kinh nghèo, hộ đồng bào DTTS tham gia nhận khoán bảo vệ rừng và khoanh nuôi có trồng rừng bổ sung trong năm 2021. Trong khi đó, việc giao khoán bảo vệ rừng và khoanh nuôi có trồng rừng bổ sung năm 2021 đã hoàn thành và được nghiệm thu theo đúng quy định.

Tỉnh Quảng Nam cũng lâm vào tình cảnh tương tự. Sau khi Bộ NN&PTNT ban hành Thông tư số 12/2022/TT-BNNPTNT ngày 20/9/2022 hướng dẫn thực hiện Tiểu dự án 1 - Dự án 3 thuộc Chương trình 1719, Quảng Nam vẫn chưa hết lúng túng trong thực hiện chuyển tiếp chính sách. 

Tỉnh này đã có kiến nghị gửi Bộ NN&PTNT, trong đó nêu rõ: Thông tư số 12/2022/TT-BNNPTNT chưa có hướng dẫn cụ thể đối với các hồ sơ chuyển tiếp bảo vệ rừng thuộc các chương trình, dự án trước như: khoán bảo vệ rừng theo Nghị định số 75/2015/NĐCP; giao khoán bảo vệ rừng theo Quyết định số 38/2016/QĐ-TTg;…

Ngày 23/3/2023, Bộ NN&PTNT đã có Công văn số 1755/BNN-TCLN trả lời kiến nghị của các địa phương liên quan đến hướng dẫn thực hiện Tiểu dự án 1. Đối với kiến nghị của tỉnh Quảng Nam, Bộ NN&PTNT cho biết: “Đối với các hồ sơ khoán bảo vệ rừng được hỗ trợ từ nguồn kinh phí thực hiện các chương trình, dự án giai đoạn trước, đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị chức năng rà soát các nội dung hồ sơ chuyển tiếp đảm bảo phù hợp với nguồn kinh phí hỗ trợ từ các chương trình, dự án thực hiện giai đoạn 2021 – 2025”.

Sớm ban hành nghị định mới

Những bất cập cũ và vướng mắc phát sinh trong việc thực hiện chính sách khoán bảo vệ rừng; cũng như chính sách phát triển lâm nghiệp được kỳ vọng sẽ được tháo gỡ từ nghị định mới đã được Bộ NN&PTNT xây dựng, hoàn thiện và trình Chính phủ từ năm 2021. Trong Tờ trình số 5144TTr-BNN-TCLN ngày 13/8/2021 gửi Chính phủ dự thảo Nghị định của Chính phủ về một số chính sách đầu tư trong lâm nghiệp, Bộ NN&PTNT khẳng định, hiện nay các chính sách trong lâm nghiệp được quy định tại nhiều văn bản pháp luật, trong đó tập trung tại Nghị định số 119/2016/NĐ-CP, Nghị định số 75/2015/NĐ-CP, Quyết định số 24/2012/QĐTTg, Quyết định số 38/2016/QĐ-TTg, Quyết định số 07/2012/QĐ-TTg.

“Về cơ bản đây là các chính sách phù hợp, tuy vậy nhiều nội dung cụ thể thiếu thống nhất, các quy định về đối tượng áp dụng, mức đầu tư, hỗ trợ đầu tư không còn phù hợp với thực tế đất nước trong giai đoạn tới, cần thiết phải được điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung đảm bảo tính thống nhất, toàn diện, khả thi”, Bộ NN&PTNT đánh giá.

Dự thảo Nghị định xây dựng nhiều chính sách mang tính dài hơi để thực hiện Chiến lược phát triển Lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050, tạo điều kiện để nâng cao đời sống cho người dân sống phụ thuộc vào rừng. Trong đó, Dự thảo Nghị định đề xuất nâng định mức hỗ trợ khoán bảo vệ rừng, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh rừng lên gấp 2 lần hoặc cao hơn (từ Điều 5 đến Điều 8 của Dự thảo) – là chính sách đang triển khai theo Tiểu dự án 1 – Dự án 3 thuộc Chương trình MTQG 1719.

“Về cơ bản, nội dung các chính sách này kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành, có điều chỉnh nâng mức kinh phí bảo vệ rừng, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh rừng. Lý do là pháp luật hiện hành quy định mức hỗ trợ quá thấp và đã thực hiện được 5 năm (từ năm 2016), trong khi chi phí vật tư, giống, công lao động đều tăng so với thời điểm ban hành chính sách này. Đồng thời, bảo đảm tiền công của người tham gia bảo vệ, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh rừng tương ứng với mức tiền công nếu tham gia sản xuất nông nghiệp trên cùng địa bàn”, Bộ NN&PTNT cho biết.

Nếu được thông qua, thì Nghị định này sẽ bãi bỏ Nghị định số 119/2016/NĐ-CP, Nghị định số 75/2015/NĐ-CP, Quyết định số 24/2012/QĐ-TTg, Quyết định số 38/2016/QĐTTg, Quyết định số 07/2012/QĐ-TTg. Từ đó, những hạn chế, vướng mắc trong thực hiện chính sách hỗ trợ khoán bảo vệ rừng thuộc Tiểu dự án 1 – Dự án 3 của Chương trình MTQG 1719 - dài hơn là Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi đến năm 2030 theo Nghị quyết số 88/2019/QH14, sẽ cơ bản được tháo gỡ. 

Việc sớm ban hành nghị định mới này, cũng góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến đồng bào DTTS, xây dựng chính sách phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh vùng đồng bào DTTS và miền núi toàn diện, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững và phát huy lợi thế, tiềm năng của vùng và tinh thần tự lực của đồng bào DTTS theo tinh thần chí đạo của Bộ Chính trị tại Kết luận số 65-KL/TW ngày 30/10/2019.