30/4 trong dòng chảy ký ức: Cảm xúc về ngày thống nhất vẫn nguyên vẹn qua từng thế hệ người Việt

Ký ức của người lính đặc công phất cờ giải phóng tại tầng 2 Dinh Độc Lập

50 năm đất nước thống nhất, đứng giữa Dinh Độc Lập vào một ngày tháng 4 lịch sử, thượng úy Phạm Duy Đô (75 tuổi - Quê Thái Bình) - người lính đặc công phất cờ chiến thắng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam - nói cảm xúc hồi hộp "như đón chờ một điều gì đó".

Ông xúc động kể lại: Sáng 30/4/1975, xe tăng của Lữ đoàn tăng thiết giáp 203 thuộc Quân đoàn 2 đã đến cầu Đồng Nai. Trong khi Bộ binh chưa theo kịp tốc độ hành tiến, Trung đoàn 116 quyết định để lại một tiểu đoàn đặc công nước giữ cầu, còn lại tổ chức lực lượng theo xe tăng tiến vào giải phóng miền Nam.

Lúc đó, cán bộ chỉ huy cánh đông hỏi: "Các đồng chí đặc công có ai biết đường vào Dinh Độc Lập không?". Trung đoàn Trưởng Võ Tấn Sỹ báo cáo có đồng chí Phạm Duy Đô - Đại đội trưởng đội 1 từng nhận nhiệm vụ bí mật nghiên cứu toàn bộ Dinh Độc Lập và tất cả mục tiêu lân cận ở Sài Gòn.

Chúng tôi nhận nhiệm vụ từ cán bộ chỉ huy “Đơn vị đặc công phối hợp với Lữ đoàn tăng thiết giáp 203, chiến sĩ Phạm Duy Đô ngồi cùng Đại đội trưởng xe tăng Bùi Quang Thận”... Hơn 11 giờ ngày 30/4/1975, đoàn xe tăng của Lữ đoàn 203 tiến vào Dinh Độc Lập.

Con đường xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập không hề thuận lợi, bởi lúc đó địch còn ngoan cố, tấn công đáp trả từ các lô cốt. Trên đường, kẻ thù xếp các bao cát theo hình chữ "Z" để cản bước tiến công của quân giải phóng.

Sau khi xe tăng húc đổ cổng Dinh Độc Lập, chiến sĩ Phạm Duy Đô cùng các đồng đội nhảy xuống, cầm súng AK đi lùng soát các phòng, phát hiện toàn bộ nội các ngụy quyền đang ngồi quanh chiếc bàn bầu dục trong phòng chính phủ.

Chiến sĩ Phạm Huy Đô chĩa súng AK hô to: "Các ông đã bị bao vây. Các ông bỏ súng, đứng dậy đầu hàng, không ai được nhúc nhích". Sau đó, ông giao cho chiến sĩ Phạm Huy Nghệ đứng bảo vệ: "Đồng chí đứng gác ở đây. Nội bất xuất, ngoại bất nhập", rồi chạy lên ban công tầng 2 của Dinh Độc Lập. Ông nhìn thấy một chiếc cán, nên lấy cờ trong túi ra, gài lên, phất cờ liên tục báo hiệu an toàn để quân ta tiếp tục tiến vào.

"Thời khắc đó, đứng trên tầng 2 Dinh Độc Lập phất cờ thông báo an toàn, lòng tôi phấn chấn, hào hứng, không thể diễn tả nổi cảm xúc", cựu chiến binh nhớ lại.

Xuống dưới, ông Đô gặp một đồng chí cán bộ, liền báo cáo thủ trưởng: "Tôi - Đại đội trưởng Phạm Duy Đô - đơn vị đặc công đã hoàn thành nhiệm vụ".

Đúng 11 giờ 30 ngày 30/4/1975, lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam tung bay trên nóc Dinh Độc Lập. Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng.

50 năm đất nước thống nhất, người lính đặc công từng cao tới 1,7 m, nay lưng đã gù, dáng người nhỏ in hằn những vết thương chiến tranh. Điều duy nhất không đổi là ánh mắt sắc bén và giọng nói đanh thép.

"May mắn nhất trong cuộc đời tôi, là được chứng kiến và trực tiếp tham gia chiến trường trong giờ khắc linh thiêng nhất của cả dân tộc. Để giờ đây gặp lại các đồng đội giữa Dinh Độc Lập, tôi như được sống lại những ngày tháng 4 lịch sử của 50 năm về trước", ông nói.

Ký ức của thế hệ ông bà: Ghi dấu lịch sử bằng âm thanh radio

Với thế hệ từng sống trong thời chiến, ký ức về ngày 30/4/1975 là một phần không thể nào quên. Họ không đọc tin trên điện thoại, cũng chẳng có video tua lại trên YouTube, họ nghe lịch sử bằng đôi tai đầy xúc động qua đài radio nhỏ, hay đơn giản là qua tiếng loa phường giữa làng.

Những năm tháng ấy, radio không chỉ là một thiết bị truyền thông, đó còn là nhịp cầu nối những con người xa quê, nơi người dân nín thở chờ từng bản tin chiến sự, nơi mà hy vọng được truyền đi qua từng làn sóng âm thanh. Những ai có được đài radio trong nhà thường trở thành điểm tập trung của cả xóm.

Cụ Hoà (78 tuổi, Hà Nội) kể lại: “Tôi còn nhớ rõ trưa hôm đó, loa phát thanh vang lên báo tin chiến thắng. Nghe tin “chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng”, cả xóm ai nấy đều ôm nhau mà khóc. Cái radio cũ nhà hàng xóm hôm ấy là báu vật. Chúng tôi không tin nổi vào tai mình, nhưng nước mắt thì cứ rơi.”

“Mỗi dịp 30/4, tôi vẫn thường kể cho cháu mình nghe. Ký ức về ngày đó sống động lắm, chỉ cần nhắm mắt lại, tôi có thể nghe tiếng reo mừng, tiếng loa thông báo, tiếng chân người chạy gọi nhau”, cụ bà Nguyễn Thị Tuyết, 70 tuổi, Đông Anh, Hà Nội xúc động chia sẻ.

Không có hình ảnh hay video để chứng kiến tận mắt, thế nhưng trong tâm trí của những người từng sống qua thời khắc ấy, mọi thứ đều sắc nét. Làn sóng radio chở theo bao khát khao đoàn tụ, nỗi mừng rơi lệ của những người đã chờ đợi quá lâu cho một ngày đất nước liền một dải.

Ký ức của thế hệ cha mẹ: Nhớ về ngày thống nhất qua từng dòng chữ và thước phim

Bước sang thời kỳ hòa bình, báo chí và truyền hình bắt đầu giữ vai trò trung tâm trong việc truyền tải thông tin, nuôi dưỡng tinh thần yêu nước của thế hệ sinh ra sau chiến tranh. Không còn cảnh cả làng tụ tập quanh radio, báo giấy giữ vai trò như “tư liệu sống” được nhiều người sưu tầm, đọc lại, kể cho con cháu của mình. Những đầu báo như báo Nhân Dân, báo Hà Nội Mới, báo Lao Động từng có số đặc biệt ngày 30/4/1975, với dòng tít lớn cùng những bài xã luận đầy xúc động.

Kể từ những năm 90, truyền hình ngày càng phổ biến, mang đến góc nhìn trực quan và sinh động hơn về lịch sử. Các bộ phim tài liệu, bản tin chuyên đề dịp 30/4 đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống truyền thông đại chúng.

Chị Thu Hà (54 tuổi, Hà Đông Hà Nội) chia sẻ: “30/4 năm nào tôi cũng bật tivi xem lại những thước phim tư liệu cũ. Tôi xem lại cảnh xe tăng tiến vào Dinh Độc Lập không biết bao nhiêu lần, nhưng lần nào cũng rưng rưng. Dù không trải qua chiến tranh, nhưng truyền hình đã giúp tôi cảm nhận được cái xúc động chân thật nhất.”

Những thước phim tư liệu ấy, dù cũ kỹ, không màu, vẫn luôn là cánh cửa mở ra ký ức lịch sử, nơi người xem không chỉ nhìn lại quá khứ mà còn lặng lẽ suy ngẫm về giá trị của độc lập và hòa bình. Truyền hình, báo chí với khả năng truyền tải cảm xúc mạnh mẽ, vẫn đang đóng vai trò là nhịp cầu kết nối các thế hệ với lịch sử dân tộc theo cách gần gũi và sâu lắng nhất.

Thế hệ con cháu: Kể chuyện lịch sử bằng ngôn ngữ của thời đại số

Hoà vào nhịp sống hiện đại ngày nay, mạng xã hội đóng vai trò là nền tảng kết nối và lan tỏa thông tin nhanh chóng, đặc biệt với giới trẻ. Dịp 30/4, không khó để bắt gặp nhiều hoạt động tri ân, việc làm truyền cảm hứng nhân kỷ niệm ngày thống nhất đất nước.

Từ “phiếu bài tập số đặc biệt” do cô giáo tiểu học thiết kế, hướng dẫn học sinh giải mã tranh, tô màu cờ đỏ sao vàng, vẽ chân dung Bác Hồ và ghi nhớ mốc son 30/4/1975, đến những buổi trò chuyện cùng nhân chứng lịch sử, nghe họ kể lại ký ức sống động của ngày đất nước thống nhất. 

Thậm chí, có nhiều bạn trẻ đã quyết định thực hiện hành trình đạp xe xuyên Việt, từ Hà Nội vào Thành phố Hồ Chí Minh như một cách chạm tay vào ký ức hào hùng, tái hiện lại chặng đường mà cha ông từng kiên cường vượt qua để mang lại độc lập cho dân tộc.

Ngoài ra, để kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, một trong những hoạt động đặc biệt năm nay là bộ phim "Địa đạo" – tác phẩm điện ảnh do đạo diễn Bùi Thạc Chuyên sản xuất, tái hiện lại cuộc chiến cam go và tinh thần bất khuất của quân dân ta trong lòng đất thép Củ Chi.

Ngay từ khi ra rạp, "Địa đạo" đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của đông đảo khán giả trẻ. Không chỉ đơn thuần là đến xem một bộ phim, nhiều bạn trẻ chia sẻ rằng họ muốn hiểu rõ hơn về lịch sử qua những hình ảnh chân thực và xúc động trên màn ảnh rộng. Rạp chiếu phim ở nhiều thành phố lớn, đã ghi nhận lượng khán giả trẻ tăng đáng kể trong những suất chiếu đầu tiên, tạo nên một làn sóng tích cực khi giới trẻ chủ động tìm về những ký ức lịch sử bằng chính cách tiếp cận gần gũi với họ ngày nay.

Nhiều bạn trẻ chia sẻ sau buổi chiếu phim: "Mình từng học về Địa đạo Củ Chi trong sách, nhưng xem phim rồi mới thấy rõ được sự khốc liệt và kiên cường đến mức nào. Có đoạn chiến sĩ phải ăn cơm trong bóng tối, ngủ giữa tiếng bom mà vẫn không lùi bước, mình thực sự nghẹn lại. Xem xong chỉ muốn đứng dậy vỗ tay cảm ơn những con người năm xưa – họ đã hy sinh để thế hệ hôm nay được sống trong hoà bình."

Theo dòng chảy thời gian, mỗi thế hệ đều có cách riêng để khắc ghi ngày 30/4. Dẫu phương thức có khác, điều không thay đổi vẫn luôn là lòng tự hào và sự biết ơn dành cho những người đã làm nên lịch sử.

Người trẻ hôm nay có thể khác ông bà, cha mẹ ở cách kể lại, nhưng điều đáng quý là họ vẫn tiếp tục nhớ. Nhớ để biết rằng những trang sách sử, bài giảng trong lớp hay từng nội dung sáng tạo trên mạng xã hội hôm nay – tất cả đều là cách mỗi người góp phần gìn giữ lịch sử, bằng chính tiếng nói và ngôn ngữ của thời đại mình đang sống.