Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Y Điêng - “cây đại thụ” về văn hóa Tây Nguyên

Đào Đức Tuấn - 09:38, 07/07/2020

“Mình như người con Ê Đê vắng nhà đi câu cá, nay đã có cá mang về. Mình chỉ kể lại những câu chuyện đáng nhớ để con cháu biết rằng, Tây Nguyên cần phải thẳm xanh chứ không nên bị xáo tung, cạn kiệt…”, nhà văn Y Điêng chia sẻ.

Những buổi sinh hoạt văn hóa cộng đồng của đồng bào Tây Nguyên là chất liệu để nhà văn Y Điêng đưa vào tác phẩm. (Ảnh TL)
Những buổi sinh hoạt văn hóa cộng đồng của đồng bào Tây Nguyên là chất liệu để nhà văn Y Điêng đưa vào tác phẩm. (Ảnh TL)

Nhà văn 92 mùa rẫy

Lâu lâu rồi tôi mới lên thăm ông. Thì ra Y Điêng đã chuyển nhà đi nơi khác, cũng ở thị trấn Hai Riêng, huyện Sông Hinh (tỉnh Phú Yên) nhưng không nằm cạnh con lộ. Vợ chồng ông chuyển vào ở gần buôn Hai K’lok, ngôi nhà một nửa làm bằng xi măng, một nửa nhà sàn Ê Đê. Bà vợ Nguyễn Thị Lưu cho hay, ngôi nhà sàn này cất theo ước muốn của ông, nhà có bề ngang 3,5m, dài 6m. Thế nhưng giá sách và nơi trưng bày các tác phẩm của ông vẫn chưa được hoàn thiện. Bà Lưu say sưa nói về chuyện chăm lo ông chồng nhà văn. Còn trưởng lão Y Điêng thì tỏ ra rất phấn khởi khi đang hoàn thiện dần ngôi nhà mong ước của bản thân mình. Ngôi nhà sàn thơm mùi gỗ, đơn sơ, đẹp đẽ. 

Gần đây, do tuổi đã cao (92 tuổi), không thể đi lại nhiều nên ngoài thời gian viết lách, Y Điêng xoay sang chơi với những viên đá cuội nhặt từ lòng suối quê hương. “Đây là mô hình những cô gái Ê Đê lên rẫy. Đây là hình ảnh người dũng sĩ Tây Nguyên. Đây là cảnh bà con buôn làng đang họp bàn xây dựng nông thôn mới…”, ông hồn nhiên giới thiệu mấy cái khay có nhiều viên đá gắn xi măng lớn nhỏ, đặt phía sau bàn viết. Khoảng sân trước là mấy chậu rau, hoa leo xanh mát. 

Nhà văn Y Điêng kéo tôi lên sàn để khoe mấy tập truyện sắp đem in, mấy tập truyện còn dang dở. Đó là tập “Truyện cổ Tây Nguyên”, “Những chuyện về hổ Sông Hinh”, tập truyện ngắn và ký “Người mẹ”,… Đặc biệt, bản thảo trên 600 trang tập tạp văn “Nghe, thấy, nghĩ và viết” với 3 phần kể theo thời gian của cuộc đời ông: “Thời thơ ấu”, “Năm tháng làm công tác cách mạng” và “Hoạt động sáng tác văn học”.

“Báo cho cháu cùng mừng, hai tác phẩm đoạt Giải thưởng Nhà nước của chú đang được NXB Đà Nẵng in lại. Đó là hai tiểu thuyết “Chuyện trên bờ sông Hinh” và “Hờ Giang”. Nay mình dùng bút lông cho chữ to, dễ nhìn. Nhưng tốn giấy lắm! Cứ túc tắc viết thôi, chẳng biết có còn kịp in…”, nhà văn Y Điêng phấn khởi chia sẻ.

Nhà văn Y Điêng bên bàn viết
Nhà văn Y Điêng bên bàn viết

“Cây đại thụ” về văn hóa của Tây Nguyên

Tại một hội nghị bàn về giải pháp bảo tồn văn hóa các DTTS tỉnh Phú Yên mới đây, Phó GS-TS Nguyễn Thị Thu Trang, Chủ tịch Hội Văn nghệ Dân gian tỉnh Phú Yên chia sẻ: “Trước 1954, Y Điêng là một trong số rất ít người Ê Đê được học hành căn bản, biết chữ Pháp nên ông có trình độ để tham gia nghiên cứu, bảo lưu các giá trị văn hóa truyền thống. Cuối thập niên 50, ông cùng với một số cán bộ Tây Nguyên tập kết ra miền Bắc như Y Yung, K’so Bơliêu và Ngọc Anh đã tập hợp, dịch và công bố tập sách “Trường ca Tây Nguyên” với 7 tác phẩm sử thi tiêu biểu. Tập sách này ra đời đã khiến nhiều người ngạc nhiên trước vẻ đẹp bất ngờ của sử thi Tây Nguyên”.

Còn theo nhà văn Linh Nga Niê Kdam, Y Điêng là người viết văn thuộc thế hệ thứ nhất ở miền Trung - Tây Nguyên. Ông là người Ê Đê đầu tiên vượt qua khỏi văn học dân gian truyền miệng để bước tới văn học viết, người đầu tiên viết truyện dài bằng song ngữ Ê Đê - Việt. Y Điêng cũng là người Ê Đê đầu tiên vào Hội Nhà văn Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Sức sáng tạo của cây bút tiêu biểu cho Tây Nguyên này, cả về số lượng lẫn chất lượng, hiện vẫn khó có tác giả nào ở khu vực này theo kịp.

Hơn hai mươi năm qua, Y Điêng có thêm niềm vui khi giúp Đài Truyền thanh - Truyền hình Sông Hinh, rồi Đài Phát thanh Truyền hình Phú Yên đào tạo biên dịch, dàn dựng lên sóng các chương trình thời sự - văn nghệ tiếng Ê Đê. Nhà báo Phan Xuân Luật, Giám đốc Đài PTTH Phú Yên nói: “Là người Ê Đê nhưng bác Y Điêng biết cả tiếng Pháp, tiếng Lào, nói giỏi tiếng đồng bào Ba Na, Gia Rai, Tày,… Không chỉ viết truyện bằng song ngữ Ê Đê - Việt, mà ông còn “muốn cái tiếng Ê Đê của mình vang xa”. Mỗi khi anh em nhờ cậy là ông nhiệt tình giúp đỡ. Y Điêng còn là hội viên Hội Nhà báo Việt Nam từ năm 1962, nay ông vẫn say sưa viết báo. Ông còn là người thầy dạy tiếng Ê Đê tại rất nhiều khóa học của các ngành; là một già làng uy tín của buôn làng”.

Nhà văn Y Điêng (tên thật là Y Điêng Kpă Hôp) Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III. Ông đã xuất bản trên 10 đầu sách văn xuôi và thơ, như: “Ông già Kơ Rao”, “Hơ Giang”, “Drai Hling đi về phía sáng”, “Như cánh chim Kway”, “Chuyện trên bờ Sông Hinh”, “Sông Hinh, con sông quê hương”, “Thơ tình Y Điêng”, “Trường ca Tây Nguyên”,… Ông đạt Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Dân tộc Mông ở Cao Bằng chiếm hơn 10% dân số toàn tỉnh, gồm 3 nhóm Mông trắng, Mông hoa và Mông đen. Hiện nay, đồng bào Mông ở Cao Bằng luôn có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc...
Tin nổi bật trang chủ
OCOP – nâng tầm sản phẩm nông nghiệp xứ Nghệ

OCOP – nâng tầm sản phẩm nông nghiệp xứ Nghệ

Kinh tế - An Yên - 4 giờ trước
Thành công sau 5 năm xây dựng Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) ở Nghệ An, không chỉ là 558 sản phẩm OCOP được công nhận (520 sản phẩm 3 sao, 37 sản phẩm 4 sao và 1 sản phẩm 5 sao); mà hơn hết là đã góp phần thay đổi tư duy, nhận thức của mỗi người dân, khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của mỗi vùng đất… để những sản phẩm nông nghiệp được nâng tầm.
Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu văn hóa dân tộc Mông ở Cao Bằng

Sắc màu 54 - Thúy Hồng-Thanh Thuận - 4 giờ trước
Dân tộc Mông ở Cao Bằng chiếm hơn 10% dân số toàn tỉnh, gồm 3 nhóm Mông trắng, Mông hoa và Mông đen. Hiện nay, đồng bào Mông ở Cao Bằng luôn có ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc...
Thành công từ nuôi lợn trong hang đá

Thành công từ nuôi lợn trong hang đá

Kinh tế - Hà Việt Lâm - 5 giờ trước
Học xong cấp 3, anh Đinh Văn Sơn ở xóm Sơn Lập, xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình từng đi làm thuê nhiều nơi để kiếm sống. Cuộc sống nay đây mai đó, luôn trong cảnh thiếu trước hụt sau. Sau khi bàn với vợ, Sơn quyết định về quê lập nghiệp bằng việc làm chuồng nuôi lợn rừng và lợn bản địa.
Sẻ chia khó khăn với trẻ em DTTS có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới

Sẻ chia khó khăn với trẻ em DTTS có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới

Nhịp cầu nhân ái - Trọng Bảo - 5 giờ trước
Bộ đội Biên phòng tỉnh Lào Cai vừa tổ chức ra mắt mô hình “Mẹ đỡ đầu” cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn, là con em đồng bào DTTS ở khu vực biên giới.
Bắc Giang tập huấn chính sách pháp luật về đất đai cho đồng bào DTTS

Bắc Giang tập huấn chính sách pháp luật về đất đai cho đồng bào DTTS

Tin tức - Mạnh Cường - 5 giờ trước
Thực hiện Tiểu dự án 4, Dự án 5, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 (Chương trình MTQG 1719), Ban Dân tộc tỉnh Bắc Giang đã phối hợp UBND huyện Lục Ngạn tổ chức 15 lớp tập huấn “Nội dung cơ bản, chính sách hỗ trợ trực tiếp cho hộ gia đình, cá nhân trong chính sách pháp luật về đất đai vùng đồng đồng bào DTTS và miền núi”.
Tin trong ngày - 18/3/2024

Tin trong ngày - 18/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 18/3, có những thông tin đáng chú ý sau: 50 triệu tin nhắn rác, 50.000 thuê bao lừa đảo bị chặn mỗi tháng. Số hóa gần 10.000 cây sầu riêng tại Đắk Lắk . Người truyền dạy tri thức dân gian dân tộc Dao cho lớp trẻ. Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lào Cai đã giải ngân được gần 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư công

Lào Cai đã giải ngân được gần 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư công

Thời sự - Trọng Bảo - 5 giờ trước
Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Lào Cai, tính đến ngày 15/3, giá trị giải ngân vốn đầu tư công của tỉnh đạt 910 tỷ đồng, bằng 18% kế hoạch giao năm 2024.
Thanh Hóa: Công bố Lễ hội “Sết Boóc Mạy” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Thanh Hóa: Công bố Lễ hội “Sết Boóc Mạy” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Sắc màu 54 - Hà Khải - 5 giờ trước
Ngày 17/3, UBND huyện Như Thanh (tỉnh Thanh Hoá) đã long trọng tổ chức Lễ công bố quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc công nhận Lễ hội “Sết Boóc Mạy” xã Cán Khê là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Hướng tới Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần thứ IV năm 2024: Tiếp tục khơi thông động lực phát triển vùng đồng bào DTTS

Hướng tới Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần thứ IV năm 2024: Tiếp tục khơi thông động lực phát triển vùng đồng bào DTTS

Trang địa phương - Như Tâm - 5 giờ trước
Cùng với các địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi trên cả nước, tỉnh Kiên Giang đang tích cực triển khai công tác chuẩn bị tổ chức Đại hội đại biểu các DTTS cấp huyện, cấp tỉnh lần thứ IV- năm 2024. Là tỉnh duy nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long có biên giới đất liền, biển và hải đảo, cũng là tỉnh có đông đồng bào DTTS sinh sống; tỉnh Kiên Giang xác định, đây là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, từ đó tiếp tục khơi dậy quyết tâm của cả hệ thống chính trị và ý chí của đồng bào các dân tộc, đóng góp vào sự phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS của tỉnh. Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Lưu Trung, Phó Chủ tịch UBND tỉnh - Trưởng Ban Chỉ đạo Đại hội đại biểu các DTTS tỉnh Kiên Giang lần IV năm 2024, xung quanh nội dung này.
Hậu Giang: Phá thành công một chuyên án làm tiền giả lớn

Hậu Giang: Phá thành công một chuyên án làm tiền giả lớn

Pháp luật - Tào Đạt - Thế Phong - 5 giờ trước
Tối 18/3, phòng An ninh điều tra Công an tỉnh Hậu Giang cho biết vừa phối hợp các phòng nghiệp vụ phá thành công chuyên án “Làm, tàng trữ, lưu hành tiền giả” liên tỉnh, thu giữ số lượng lớn tiền giả tương đương hơn 640 triệu đồng.
Quảng Ngãi: Đổi mới cách làm đối với sản phẩm OCOP

Quảng Ngãi: Đổi mới cách làm đối với sản phẩm OCOP

Kinh tế - T.Nhân-H.Trường - 5 giờ trước
Quảng Ngãi vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) năm 2024. Theo đó, tỉnh yêu cầu đổi mới cách làm đối với các sản phẩm OCOP như tập trung phát triển các sản phẩm chế biến, chế biến sâu, sản phẩm truyền thống gắn với lợi thế, tiềm năng của địa phương, các sản phẩm được thị trường ưa chuộng và đón nhận.