Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tiếp nối mạch nguồn Then...

Vũ Mừng - Trọng Toan - 06:22, 29/07/2024

Ông Nguyễn Văn Chự, thôn Chang, xã Phương Độ (TP. Hà Giang, tỉnh Hà Giang) là một trong những nghệ nhân thực hành Then có nghề lâu năm, uy tín trong vùng. Từ kinh nghiệm và niềm say mê với Then, nghệ nhân Nguyễn Văn Chự đang từng ngày lan tỏa những làn điệu dân ca cổ của dân tộc mình cho các thế hệ sau.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Chự giới thiệu nghệ thuật hát Then, đàn Tính tới du khách
Nghệ nhân Nguyễn Văn Chự giới thiệu nghệ thuật hát Then, đàn Tính tới du khách

Cùng với các làn điệu hát Cọi, Lượn, Then là một phần mạch nguồn văn hóa dân tộc Tày. Nghi thức Then mang tính cộng đồng lớn nhất trong năm của dân tộc Tày thường được tổ chức vào dịp đầu Xuân năm mới trong Lễ hội Lồng Tồng.

Ở Lễ hội này, thầy Then có uy tín sẽ đại diện dân bản dâng lễ vật, qua đó gửi gắm ước nguyện về cuộc sống ấm êm, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Bên cạnh đó, vào mùa xuân và mùa thu đồng bào khắp các thôn bản lại hân hoan mở Lễ Lẩu Then Bjóoc Mạ, Lẩu Then cốm, đây cũng là những nghi lễ mang đậm nét đẹp văn hóa tâm linh của dân tộc Tày.

Đã có giai đoạn, một số loại hình nghệ thuật truyền thống trong đó có nghệ thuật đàn Tính, hát Then của người Tày trên mảnh đất Hà Giang đứng trước nguy cơ mai một. Người trẻ chạy theo các trào lưu văn hóa mới bỏ quên các làn điệu dân tộc, các nghệ nhân già đi theo năm tháng khiến văn hóa cổ truyền mất dần trong đời sống cộng đồng.

Trăn trở với điều đó, nghệ nhân Nguyễn Văn Chự cùng nhiều người am hiểu Then, hát Then ở địa phương đã cùng nhau mở lớp dạy cách chơi đàn Tính, cách ngân nga điệu Then để đưa văn hóa dân tộc mình đến với nhiều người hơn. Lớp học ở thôn Tha, thôn Chang, xã Phương Độ đã trở thành nơi giao lưu, gặp gỡ, như một “điểm hẹn” cho những cá nhân có năng khiếu, sự đam mê và yêu thích các làn điệu dân ca Lượn, Cọi, hát Then trên địa bàn.

Lớp học hát Then, đàn Tính của nghệ nhân Nguyễn Văn Chự tại xã Phương Độ, thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang
Lớp học hát Then, đàn Tính của nghệ nhân Nguyễn Văn Chự tại xã Phương Độ, TP. Hà Giang, tỉnh Hà Giang

Trao đổi cùng phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, nghệ nhân Nguyễn Văn Chự chia sẻ: “Năm 2021, tôi cùng những người có cùng sở thích say mê văn hóa dân tộc Tày mở lớp học hát Then, đàn Tính. Lớp học có khoảng 20 học viên, đều là con em đồng bào dân tộc Tày trên địa bàn. Đều phấn khởi là, tất cả mọi người đều có chung sự tâm huyết với văn hóa của dân tộc mình nên lớp học đã luôn duy trì hoạt động đều đặn hằng tuần, hằng tháng".

Nhớ lại khoảng thời gian đầu tham gia lớp học, chị Trần Thị Thiếp kể: Nghe tin nghệ nhân Nguyễn Văn Chự mở lớp dạy cách chơi đàn Tính và hát Then, chị mạnh dạn xin được tham gia. Với những ai chưa từng được học qua nhạc lý thì những ngày đầu sẽ gặp nhiều khó khăn. Nhưng rồi, với sự chỉ dạy tận tình của những nghệ nhân tâm huyết như ông Nguyễn Văn Chự, đôi tay chị đã dần thanh thoát hơn trên dây đàn Tính.

"Qua mỗi buổi học, em lại cảm nhận thêm được những tinh tuý ẩn chứa trong từng nốt nhạc, lời Then. Vì vậy, sau hơn 20 ngày theo học em đã có những hiểu biết cơ bản và thể hiện được một số đoạn trong các điệu Then quen thuộc”, chị Thiếp bộc bạch.

Không dừng lại ở việc truyền dạy Then, trong vai trò Hội trưởng Hội nghệ nhân dân gian xã Phương Độ, nghệ nhân Nguyễn Văn Chự còn góp sức khôi phục một số làn điệu Then cổ của dân tộc Tày. Nhiều năm qua, ông đã cất công sưu tầm hơn 20 bài hát dân ca Tày, trong đó, có nhiều làn điệu hay, mang ý nghĩa sâu sắc như “Khảm pé, suôi thuông”.

Sân khấu hóa loại hình nghệ thuật hát Then, đàn Tính để đưa loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống của dân tộc Tày tới gần hơn với công chúng
Sân khấu hóa loại hình nghệ thuật hát Then, đàn Tính để đưa loại hình văn hóa nghệ thuật truyền thống của dân tộc Tày tới gần hơn với công chúng

Nghệ nhân Nguyễn Văn Chự cho biết: “Để có thể khôi phục các làn điệu dân ca cổ đòi hỏi phải biết dịch nghĩa, đồng thời am hiểu và biết hát đúng lời, thì sau này mới có thể dạy lại cho thế hệ sau, trước là để những làn điệu dân ca đó không bị mai một, sau nữa hướng tới việc lan tỏa những điều tốt đẹp đó trong cộng đồng”.

Từ tâm huyết của thế hệ đi trước, lớp kế cận là những học viên ban đầu như chị Nguyễn Thị Kết, Trần Thị Thiết, xã Phương Độ đã mạnh dạn sân khấu hóa loại hình nghệ thuật này để tạo ra cách tiếp cận thường xuyên hơn với công chúng, phục vụ cho nhu cầu phát triển du lịch. 

Ông Vương Văn Cao, Phó Bí thư Đảng ủy xã Phương Độ đánh giá: “Mô hình lớp học truyền dạy lại các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày của nghệ nhân Nguyễn Văn Chự, là một trong những kết quả quan trọng trong việc thực hiện kế hoạch số 79-KH/TU, ngày 04/5/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ Hà Giang về tiếp tục triển khai thực hiện mô hình “Hội nghệ nhân dân gian” giai đoạn 2021 – 2025. Các cấp chính quyền của địa phương luôn khuyến khích và ủng hộ các hoạt động nhằm giữ gìn, khôi phục, bảo tồn, truyền dạy vốn văn hóa cổ truyền dân tộc”.

Xã Phương Độ nổi tiếng với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng và những ngôi nhà sàn truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Tày
Xã Phương Độ nổi tiếng với khung cảnh thiên nhiên thơ mộng và những ngôi nhà sàn truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Tày

Theo đại diện Phòng Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang, nhiều năm trở lại đây, Sở đã tham mưu, đề xuất thực hiện một số giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy di sản hát Then. Trong đó, đẩy mạnh, khuyến khích việc nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn, xuất bản các cuốn sách, đĩa nhạc về hát Then; hằng năm tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn hát Then cho hạt nhân văn nghệ cơ sở, truyền dạy các làn điệu Then cổ.

Trong công tác bảo tồn giá trị hát Then, một trong những yếu tố quyết định là phải coi trọng, phát huy vai trò của các nghệ nhân; do vậy, UBND tỉnh Hà Giang cũng thực hiện những chính sách nhằm khuyến khích, ưu đãi, tôn vinh nghệ nhân tâm huyết lưu giữ, truyền dạy nghệ thuật dân tộc. Mặt khác, ngành Giáo dục tỉnh Hà Giang cũng đẩy mạnh việc đưa văn hóa truyền thống vào trường học, trong đó, đưa loại hình hát Then vào nội dung các hoạt động ngoại khóa, giáo dục ngoài giờ tại các nhà trường…

Ngày hôm nay, ai đó có dịp ghé thăm mảnh đất Phương Độ, tìm về với làng Văn hóa du lịch cộng đồng thôn Tha, thôn Hạ Thành không chỉ ngỡ ngàng bởi những ngôi nhà sàn truyền thống được gìn giữ vẹn nguyên của đồng bào dân tộc Tày, mà còn rất dễ “phải lòng” với cây đàn Tính và âm hưởng ngọt ngào của làn điệu hát Then do chính cộng đồng cư dân bản địa thể hiện. 

Tại Phiên họp ngày 12/12/2019 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 14 của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) diễn ra tại Bogotá, Colombia, di sản Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Trang địa phương - Tào Đạt - 20:13, 17/08/2025
Ngày 17/8, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh An Giang cho biết, 2 du khách đi tham quan, chèo sup tại bãi tắm thuộc xã Tiên Hải bị sóng đánh lật phương tiện và tử vong.
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 17:13, 17/08/2025
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Thời sự - PV - 15:15, 17/08/2025
Sáng 17/8, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Đảng ủy Công an Trung ương - Bộ Công an tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005-19/8/2025) và trao tặng Huân chương Sao Vàng lần thứ 5 cho lực lượng Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và đọc diễn văn kỷ niệm.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 13:29, 17/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 12:04, 17/08/2025
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 12:01, 17/08/2025
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:36, 17/08/2025
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.
Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:33, 17/08/2025
Tại bán kết 1 giải bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), đội tuyển nữ Myanmar đã tạo nên bất ngờ lớn khi đánh bại Thái Lan với tỷ số 2-1. Chiến thắng này không chỉ đưa Myanmar vào chung kết sau 10 năm chờ đợi, mà còn đánh dấu bước tiến mới của bóng đá nữ quốc gia này trên đấu trường khu vực.
Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Tin tức - Thuý Hồng - 21:16, 16/08/2025
Sáng 16/8, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương Lạng Sơn tổ chức Chương trình Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử tỉnh Lạng Sơn năm 2025.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Văn bản chính sách mới - Minh Anh - 20:40, 16/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.