Thực hiện Chiến lược công tác dân tộc từ “cú hích” Chương trình MTQG 1719 ở Sơn La: Thúc đẩy phát triển bền vững (Bài 2)

Từ “no cái bụng” đến “mạnh cái đầu”

Theo Báo cáo số 594/BC-UBND ngày 30/9/2025 của UBND tỉnh Sơn La về sơ kết 05 năm (2021-2025) thực hiện Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn tỉnh (gọi tắt là Báo cáo số 594), tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS của tỉnh mỗi năm giảm trên 3%.

Cùng với giảm nghèo, thì đồng bào các dân tộc trên địa bàn tỉnh cũng đã được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Riêng lĩnh vực giáo dục, toàn tỉnh hiện có 874.356 người DTTS từ 15 tuổi trở lên thì có 828.940 người đọc thông, viết thạo tiếng phổ thông, đạt tỷ lệ 94,8%.

Đặc biệt, ở những địa bàn có đông đồng bào dân tộc La Ha, một trong 14 dân tộc có khó khăn đặc thù giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 1227/QĐ-TTg, đã có bước đột phá trong giảm nghèo đa chiều.

Như bản Huổi Lọng, xã Chiềng La (trước sáp nhập thuộc xã Nong Lay, huyện Thuận Châu) có khoảng 180 hộ, với 5 dân tộc cùng sinh sống; trong đó có 140 hộ đồng bào dân tộc La Ha.

Theo Trưởng bản Lò Văn Yên, thực hiện Tiểu dự án 1, Dự án 9 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg (Chương trình MTQG 1719), Huổi Lọng được đầu tư tuyến đường nội bản dài gần 3km, với kinh phí hơn 1,2 tỷ đồng.

“Đường đã được đổ bê tông kiên cố, sạch sẽ, thuận lợi cho việc đi lại, nông sản của bà con làm ra được ô tô về tận bản mua với giá cao”, ông Yên phấn khởi nói.

Cùng với đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, vốn Tiểu dự án 1, Dự án 9 của Chương trình MTQG 1719 cũng đã giúp đồng bào dân tộc La Ha ở Huổi Lọng phát triển sản xuất. Nhiều hộ đã tạo lập được nền tảng kinh tế gia đình để vươn lên thoát nghèo.

Cuối năm 2023, gia đình anh Lò Văn Phong được hỗ trợ 1 con bò giống. Anh Phong đã trồng thêm cỏ voi để tạo nguồn thức ăn dự trữ. Với quyết tâm thoát nghèo, anh Phong vay mượn, mua thêm một cặp con bò cái sinh sản.

“Từ 3 con bò ban đầu, gia đình dự định sẽ phát triển chăn nuôi theo đàn, từ đó tạo nguồn thu ổn định cho gia đình trong thời gian tới”, anh Phong chia sẻ.

Cũng như Huổi Lọng, ở những địa bàn có đông đồng bào La Ha sinh sống tập trung của tỉnh Sơn La đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhất là trong giảm nghèo. Theo số liệu của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, tính đến tháng 6/2024, số hộ nghèo dân tộc La Ha giảm 26% so với năm 2019, dù chuẩn nghèo đã được nâng lên.

Tỷ lệ nghèo giảm, chỉ số tiếp cận giáo dục của đồng bào dân tộc La Ha được nâng lên rõ rệt. Theo kết quả điều tra kinh tế-xã hội của 53 DTTS năm 2024 (được Bộ Dân tộc và Tôn giáo công bố tháng 7/2025), 100% người La Ha từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết chữ phổ thông (năm 2019, tỷ lệ này là 60,1%).

Chăm lo sức khỏe để nâng tầm giống nòi

Theo báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo Sơn La, sau 05 năm thực hiện Chương trình MTQG 1719, tỉnh đã hoàn thành vượt các chỉ tiêu về giáo dục; qua đó đạt mục tiêu ban đầu được đề ra trong kế hoạch thực hiện Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn tỉnh.

Trong đó, tỷ lệ học sinh độ tuổi mẫu giáo đến trường đạt 99,6% (kế hoạch trên 98%); độ tuổi học tiểu học đạt 99,7% (kế hoạch trên 97%); độ tuổi học trung học cơ sở đạt 98,7% (kế hoạch trên 95%); độ tuổi học trung học phổ thông đạt 72,6% (kế hoạch trên 60%).

Chỉ số phát triển con người (HDI) của tỉnh Sơn La tăng đều theo năm; trong đó, HDI năm 2023 là 0,658; năm 2024 là 0,663; năm 2025 dự kiến đạt 0,668.

Trong lĩnh vực y tế, Chương trình MTQG 1719 cũng là nguồn lực chính để tỉnh Sơn La triển khai hiệu quả các chính sách chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân ở địa bàn đặc biệt khó khăn. 

Báo cáo của Sở Y tế Sơn La cho thấy, toàn tỉnh hiện có 75 trạm t tế và 125 điểm trạm, 100% được xây dựng kiên cố.

Cùng với việc đầu tư trang thiết bị khám chữa bệnh, bổ sung nguồn nhân lực y tế thì Sơn La tiếp tục triển khai hiệu quả các mô hình khám chữa bệnh tại chỗ cho người dân ở các thôn, bản đặc biệt khó khăn. Đây là “cánh tay nối dài” của ngành Y tế trong chăm sóc sức khỏe Nhân dân ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh.

Tong Chinh là bản đặc biệt khó khăn của xã Phiêng Cằm, nơi sinh sống của 95 hộ đồng bào dân tộc Mông. Bản cách trung tâm xã khoảng 7km, ngoài việc người dân tự đến Trạm Y tế xã để khám chữa bệnh thì Tong Chinh còn được thụ hưởng chính sách “túi thuốc y tế thôn bản” được triển khai từ năm 2009 và được sửa đổi, bổ sung tại Nghị quyết số 82/2024/NQ-HĐND ngày 16/5/2024 của HĐND tỉnh Sơn La.

Theo anh Cứ A Say, y tế bản Tong Chinh, đây là chính sách rất hiệu quả trong chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân tại các bản đặc biệt khó khăn. Có túi thuốc, y tế thôn bản có thể sơ cứu ban đầu trước khi chuyển bệnh nhân lên tuyến trên.

“Nhờ có túi thuốc ngay tại bản, tôi đã sơ cứu được cho nhiều trường hợp bị thương khi lao động trên nương và cấp thuốc kịp thời cho những người dân mắc các bệnh thông thường”, anh Say nói.

Sức khỏe được chăm sóc từ ban đầu nên chất lượng dân số của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Sơn La đã được nâng lên. Báo cáo số 594, ngày 30/9/2025 của UBND tỉnh Sơn La cho thấy, tuổi thọ trung bình người DTTS của tỉnh đạt 75 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm.

Đặc biệt, các chính sách đầu tư, hỗ trợ phát triển toàn diện từ Chương trình MTQG 1719 đã góp phần quan trọng duy trì, phát triển dân số của dân tộc La Ha, một trong những dân tộc rất ít người của cả nước, đại đa số sinh sống trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Theo kết quả điều tra kinh tế-xã hội của 53 DTTS lần thứ III, tại thời điểm tháng 7/2024, dân tộc La Ha cả nước có 2.870 hộ, với 10.841 nhân khẩu; trong đó Sơn La có 2.810 hộ, với 10.773 nhân khẩu. Trước đó, theo kết quả điều tra, rà soát hộ nghèo năm 2022 của UBND tỉnh Sơn La, toàn tỉnh có 2.386 hộ/10.756 khẩu người dân tộc La Ha; năm 2019 có 2.254 hộ, với 10.015 nhân khẩu.