Tái hiện nghi thức Mừng cơm mới của đồng bào dân tộc Lào

Lễ Khảu Hó được coi là ngày Tết lớn trong năm của đồng bào dân tộc Lào và được tổ chức vào Rằm tháng Tám âm lịch (tháng 10 theo lịch Lào). Lễ Khảu Hó có nhiều ý nghĩa: là lễ mừng lúa mới (trước đây chỉ gieo trồng một vụ nên được coi là mừng cả năm), lễ cúng tạ ơn tổ tiên, thần linh đã phù hộ cho con cháu làm ăn thuận lợi, có sức khỏe; lễ cúng giỗ những người đã khuất; đặc biệt đây là ngày tập trung tất cả con cháu trong gia đình, những người đi xa trong ngày này đều cố gắng trở về để dâng lễ lên tổ tiên và đoàn tụ gia đình, hàng xóm láng giềng.

Theo quan niệm vạn vật hữu linh, người Lào tin rằng mọi thứ đều có thần linh cai quản. Do vậy khi mùa màng đã thu hoạch xong, năm nào các gia đình người Lào cũng tổ chức Lễ Khảu Hó.

Khi mùa màng đã thu hoạch xong, đồng bào làm lễ cúng và khấn trời phật, tổ tiên, ông bà phù hộ cho mưa thuận, gió hòa để cho mùa sau thu hoạch đạt năng xuất cao hơn vụ mùa trước. Sau khi chế biến xong các loại lương thực, thực phẩm, người ta gói đồ lễ lại bằng lá dong (hó khảu). Trong gói đồ lễ bao gồm một nắm nhỏ xôi cốm, một nắm nhỏ xôi trắng; một vài con ong; 1 con dế mèn; thịt gà, thịt vịt, thịt nhái, thịt ếch, cá trê... mỗi thứ một miếng. Trong mỗi gói có thể đủ các thành phần, có thể thiếu một vài món.

Thường có 5 mâm lễ gồm: các loại rau, củ, quả, hoa râm bụt, và các gói Khảu hó. 5 mâm lễ được đặt ở các vị trí: bàn thờ tổ tiên để cúng tổ tiên; đặt giữa nhà để cúng giỗ người đã khuất; đặt trên chiếc ninh đồng ở góc bếp để cúng hồn ông chủ nhà; đặt ở bàn thờ ngoài vườn để cúng bên ngoại; đặt ở ngoài hành lang để cúng chúng sinh; đặt dưới gầm sàn để cúng bồ thóc.

Chuẩn bị các mâm cúng xong, chủ nhà bắt đầu cúng. Sau khi chủ nhà đọc xong lời cúng, mọi người sẽ cùng nhau ngồi ăn cơm. Trong mâm cơm, ngoài gia chủ, con cháu về đoàn tụ còn có hàng xóm và khách cùng ăn tết cơm mới với gia đình. Mọi người ăn cơm, uống rượu hỏi thăm, chúc tụng và đeo vòng cầu may cho nhau.

Sau đó các gia đình đi thăm nhau, cuộc vui kéo từ nhà nọ qua nhà kia đến cuối chiều mới kết thúc.

Kin Khảu Hó là một lễ nghi mang đậm bản sắc dân tộc, đầy tính nhân văn của mỗi gia đình, dòng họ, bản mường của đồng bào dân tộc Lào. Hiện nay tuy phần nghi lễ đã được đơn giản hơn nhưng vẫn được tổ chức đều đặn, có sức lan tỏa và cần được bảo tồn và phát huy./.