Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Sắc chàm Khăm Kheo

PV - 17:19, 09/07/2021

So với hơn chục năm trước đây, giờ cuộc sống của người Nùng ở Khăm Kheo đã tiến bộ vượt bậc rồi. Có một nét văn hóa, mà người Nùng Khăm Kheo tự hào lắm, là bà con vẫn tự tay trồng lấy cây chàm, tự mua vải về nhuộm để may lấy chiếc áo, chiếc váy, chiếc khăn cho mình.

 Phụ nữ Nùng ở Khăm Kheo vẫn tự tay nhuộm vải, tự may trang phục truyền thống
Phụ nữ Nùng ở Khăm Kheo vẫn tự tay nhuộm vải, tự may trang phục truyền thống

Nhìn từ xa, Khăm Kheo không có vẻ gì là một thôn đã từng tồn tại độc lập. Con đường độc đạo từ trung tâm xã đến bản lộc ngộc những đá màu, đá hộc, đoạn nào “êm ả” hơn thì lại ngập trong bùn lầy. Đúng như lời Chủ tịch UBND xã Công Đa (huyện Yên Sơn) Lương Công Trình cảnh báo: “Trận mưa lớn đêm qua sẽ làm đường khó đi lắm, nhà báo mà đi một mình chắc không lên được đến đầu bản Khăm Kheo đâu…”.

Giữ sắc chàm xanh

Khăm Kheo sáp nhập vào Khuôn Trò từ tháng 6/2019. Trước đó, đây từng là một thôn độc lập của xã Công Đa, với hơn 90 hộ dân, chủ yếu là dân tộc Nùng . Những tưởng theo tiếng Nùng, Khăm Kheo phải có một ý nghĩa gì đấy, nhưng hỏi những người già trong bản, họ lắc đầu, bảo tiếng Nùng cũng như tiếng Kinh thôi, Khăm Kheo nghĩa là… Khăm Kheo đấy!

Tôi trộm nghĩ, có lẽ những năm 80 của thế kỷ trước, khi những người Nùng đầu tiên từ Hà Giang chọn đất này làm nơi định cư sau cuộc trốn chạy khỏi khói lửa chiến tranh biên giới, họ cũng thấy đến được mảnh đất này quá vất vả, khúc khuỷu và… cộc kệch! Khăm Kheo, như một cách để họ ví von về nơi mà chính họ cũng gọi là “khỉ ho cò gáy” ấy.

Chiếc xe số của Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Khuôn Trò Phan Văn Linh “cõng” phóng viên rề rà từng khúc đến với Khăm Kheo. Trận mưa lớn đêm hôm trước khiến việc vượt 2,5 km từ xã đến bản vất vả hơn bao giờ hết. Ông Linh bảo, bình thường ngày mưa, đến người trong thôn còn ngại đi lại chứ đừng nói đến người ngoài. Chỉ những người có việc bất khả kháng, bắt buộc phải đi họ mới lên đường thôi.

Đúng như lời Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Phan Văn Linh, đến Khăm Kheo, những chiếc xe máy của người dân dựng dọc 2 bên đường. Có điều, xe của dân bản khác hẳn với những chiếc xe máy bình thường, khi 2 lốp xe, đặc biệt là lốp sau, to và thô hơn hẳn xe thường. Ông Linh giải thích, đây là xe “chuyên dụng” của người Nùng ở Khăm Kheo, vì đường đi lại trơn trượt và khó đi quá. Người dân ở đây khi mua xe đều phải thay lốp bằng một loại lốp khác, gọi là “lốp chân chó” để có thể đi được qua 2,5 km đường nguyên những tảng đá màu, đá hộc và bùn lầy.

Đón khách trong nếp nhà sàn vừa dựng lại mới coóng, ông Lý Văn Sính, nguyên là Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Khăm Kheo suốt hơn 20 năm cười: Đến được với Khăm Kheo sau trận mưa lớn đêm qua là khách quý đấy!

Rồi ông Sính khoe, so với hơn chục năm trước đây, giờ cuộc sống của người Nùng ở Khăm Kheo đã tiến bộ vượt bậc rồi. Trước đây khách đến nhà, trước khi gặp mặt được chủ nhà phải “chào” đàn trâu, đàn lợn dưới gầm sàn trước đấy. Giờ người Nùng làm chuồng trại cách xa nhà, không thì mất vệ sinh lắm. Rồi cả chuyện ma chay, cưới xin nữa, cũng đơn giản hơn rồi, không còn để người chết mấy ngày trong nhà, không còn chuyện thách cưới bao nhiêu bạc trắng, bao nhiêu trâu, bao nhiêu lợn nữa đâu… Nhưng có một nét văn hóa, mà người Nùng Khăm Kheo tự hào lắm, là bà con vẫn tự tay trồng lấy cây chàm, tự mua vải về nhuộm để may lấy chiếc áo, chiếc váy, chiếc khăn cho mình.

Bà Vương Già Sáng đã ở cái tuổi ngoài 60 bảo, để nhuộm được một mảnh vải từ trắng tinh sang chàm, phải qua nhiều công đoạn lắm. Từ tháng 6, tháng 7, phụ nữ Nùng bắt đầu hái lá, rồi ngâm, vắt, hãm với vôi thêm 2 tháng nữa rồi mới ngâm vải. Vải ngâm trong nước chàm cũng phải qua không biết bao nhiêu vòng, cứ nhuộm, rồi phơi, lại nhuộm, kéo dài khoảng 2 tuần thì được màu vải chàm ưng mắt, lại không bị phai màu khi giặt giũ.

Chị Sinh Thị Ỉn vừa bán được 2 con dê, thu về gần 7 triệu đồng để tăng thêm thu nhập
Chị Sinh Thị Ỉn vừa bán được 2 con dê, thu về gần 7 triệu đồng để tăng thêm thu nhập

Giờ ở chợ phiên, vải chàm đã sẵn, nhưng người Nùng không thích dùng. Họ bảo, nếu không được tự tay nhuộm mảnh vải, tự tay thêu đường nét hoa văn trên từng chiếc khăn trùm đầu, trên từng khuy cài áo, thì thấy mình không còn là phụ nữ Nùng nữa. Thế nên, phụ nữ Nùng ở Khăm Kheo tất cả đều biết nhuộm vải, may áo. Những trẻ em gái được mẹ, được chị, được bà dạy làm từ những ngày lên 8 lên 10, đến 15, 16 tuổi thì thành thạo tất cả các công đoạn rồi. Trước đây cây chàm sẵn, chỉ việc vào rừng hái lá, giờ người Nùng ở Khăm Kheo đưa cây về trồng quanh các khe suối, nhà nào cũng có một khoảnh đất trồng chàm. Đến mùa thì hái lá, hết mùa lại gieo hạt, ươm cây.

Chị Hoàng Thị Cọt diện bộ trang phục truyền thống của người Nùng, tự hào bảo, mình biết làm áo này từ ngày 14, 15 tuổi cơ. Áo chàm của người Nùng đặc biệt lắm, vì nó mang sắc màu đặc trưng, nên mặc vào như cảm nhận được cả hương vị của núi rừng, của đồng ruộng. Người Nùng nhờ thế đi đâu cũng không quên nguồn cội, không quên mình đã được sinh ra từ núi từ rừng…

Sinh ra từ rừng thì phải giữ rừng

Khăm Kheo nằm nép bên núi, được bao phủ bởi một màu xanh đặc trưng của keo và bạch đàn. Nhưng ông Lý Văn Sính bảo, để có được màu xanh này, là cả một thời gian dài đánh đổi đấy.

Những ngày mới về lập bản ở Khăm Kheo, người Nùng đi đến đâu là phát nương làm rẫy đến đấy. Ngày đấy, làm nương giống như phong trào, nhà nào cũng làm. Nương trồng ngô, trồng lúa mở ra đến đâu, rừng thu hẹp lại đến đấy, có những ngày, bà con đốt nương cháy cả ngày mới hết. Người Nùng ở Khăm Kheo sẽ không giật mình, nếu như sau đấy là liên tiếp những đợt mưa lũ. Lũ quét tràn qua nhà, thổi bay cả đàn trâu, đàn lợn, bay cả nóc nhà sàn… “Thần rừng nổi giận thật rồi, phải giữ lấy rừng thôi!”, dân bản bảo nhau thế.

 Ông Lý Văn Sính chăm sóc rừng keo hơn 1 năm tuổi
Ông Lý Văn Sính chăm sóc rừng keo hơn 1 năm tuổi

Dưới sự hướng dẫn của cán bộ xã, họ chuyển qua học cách làm lúa nước. Năm 2006, khi có chủ trương giao đất giao rừng, người Nùng ở đây cũng nhận đất để trồng rừng. Và phủ xanh đất trống đồi núi trọc thực sự trở thành phong trào. Khuôn Trò hiện có hơn 300 ha rừng sản xuất, thì người Nùng ở Khăm Kheo sở hữu hơn 100 ha. Nhà nào cũng sẵn 4 - 5 ha, nhiều hơn lên đến cả chục ha như ông Lý Văn Sinh, Sìn Văn Lương, Lý Văn Sèng… Vụ vừa rồi, nhà Sìn Văn Kính, Sinh Văn Lít, Lý Quang Phong, Lý Văn Sèng mới bán mỗi nhà từ 2 - 3 ha rừng, thu về 200 -300 triệu đồng.

Trong lúc chờ có thu nhập từ rừng, thì người Nùng Khăm Kheo nuôi thêm đàn dê. Ông Sính bảo, không biết từ bao giờ, con dê trở thành vật nuôi xóa đói giảm nghèo của người Nùng ở Khăm Kheo. Nhà nào cũng nuôi. Mặc dù số lượng không nhiều, chỉ khoảng 8 - 10 con, nhưng bà con nuôi gối liên tục, nhờ thế cũng có nguồn thu liên tục. Nhà Sinh Thị Ỉn nuôi hơn chục con. Đang ngồi tiếp chuyện với khách thì có thương lái đến bắt 2 con dê về xuôi bán cho các nhà hàng. Chị Ỉn cất túi gần 7 triệu đồng, cười khoe, tiền không nhiều, nhưng vài tuần lại bán được một lứa như này đấy.

Người Nùng ở Khăm Kheo chưa giàu, nhưng với họ, cuộc sống của ngày hôm nay đã đổi thay hơn những ngày tháng cũ rất nhiều. Và để có thể tiến từ khá lên giàu, thì như ước mơ của ông Sính, và bao người Nùng nơi đất này, con đường từ xã đến bản được làm mới, tốt hơn, đi lại thuận tiện hơn, để thương lái nếu có phải đến với Khăm Kheo, cũng không vì đường đi xấu mà ép giá mua bán nông sản thấp xuống./.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.