Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Níu giữ điệu Hari của người Raglay

Lâm Tấn Bình - 16:16, 09/10/2024

Trong kho tàng văn hoá dân gian của dân tộc Raglay ở Bình Thuận, loại hình nghệ thuật dân ca, dân vũ rất phong phú và đa dạng, trong đó độc đáo nhất là nghệ thuật diễn xướng hát ngâm Hari vẫn được đồng bào lưu truyền đến ngày nay.

Nghệ nhân Đào Thị Phân truyền dạy hát ngâm Hari tại nhà cho thế hệ.
Nghệ nhân Đào Thị Phân truyền dạy hát ngâm Hari tại nhà cho thế hệ trẻ

Trong sinh hoạt văn hoá dân gian, thông qua lao động, người Raglay luôn mượn nghệ thuật hát ngâm Hari để bày tỏ cảm xúc, lời tự tình của mình để gửi gắm tâm tư, chia sẻ với người nghe. Tiêu biểu như làn điệu Masuh (kể về thần thoại), làn điệu Kalin (kể về chiến tranh) làn điệu Cei Pabaiy (Chuyện tình chàng Dê), làn điệu Mik nai (đức hạnh và vẻ đẹp của người phụ nữ), làn điệu Dam Dara (tình yêu đôi lứa), làn điệu Aluer Anak (vui đùa ru con) làn điệu Rambah (than thân), làn điệu Jalaow Jalai (thế thái nhân tình)…

Từ giai đoạn thập niên 1980 trở về trước, có rất nhiều nghệ nhân lớn tuổi ở các làng Raglay tỉnh Bình Thuận thông thạo những làn điệu hát ngâm này. Vào các dịp Lễ cúng lúa mẹ đầu năm hay lễ cưới hỏi, giữa hai bên họ hàng thông gia thường xuyên tụ họp cùng nhau để ngâm hát Hari. Trong đó có nghệ nhân Đào Thị Phân ở xã Phan Lâm, huyện Bắc Bình là thế hệ kế thừa nắm giữ được các làn điệu Hari qua cảm xúc truyền miệng của những nghệ nhân đi trước và có giọng ngâm rất đặc sắc.

Trước đây, khi có dịp trở lại xã Phan Lâm vào ngày hội Tết Đầu lúa (Mbeng Akaok Padai), tôi tranh thủ đến thăm nghệ nhân Đào Thị Phân ở thôn I, xã Phan Lâm để xin ghi âm làn điệu Hari Cei Pabaiy (Chàng Dê). Khi nghệ nhân Đào Thị Phân cất lên giọng ngâm, nhiều người dân đi ngoài đường đều dừng chân lại để lắng nghe, các em nhỏ chạy ùa vào để được xem bà diễn xướng.

Nghệ nhân Đào Thị Phân chia sẻ: “Tôi học ngâm Hari từ giọng ngâm của cha mẹ, lâu dần nó thấm vào đầu nên tôi đã nhớ hết các làn điệu Hari của ông bà để lại”.

Hari có nghĩa là “rung cảm” là một loại hình sáng tạo nghệ thuật hát ngâm, hát kể và hát nói ngẫu hứng truyền miệng của đồng bào Raglay gắn với sinh hoạt văn hoá cộng đồng hoặc lao động trên nương rẫy.


Đồng bào Raglay trước đây không có chữ viết, những người lớn tuổi không có điều kiện để học chữ phổ thông nên hầu hết các làn điệu dân ca và lễ nghi chỉ qua truyền miệng và cảm âm là chính. Do vậy, các nghệ nhân phải thật sự đam mê và có năng khiếu đặc biệt mới dễ tiếp thu.

Chính từ khả năng đặc biệt của nghệ nhân Đào Thị Phân về loại hình hát ngâm Hari, nên hằng năm, Phòng Văn hóa huyện Bắc Bình đều mời bà lên biểu diễn phục vụ công chúng trong Ngày hội Văn hoá Thể thao 4 xã miền núi của huyện. Từ đây, hát ngâm Hari được chọn đưa vào chương trình văn nghệ dân gian của ngày hội miền núi, là một loại hình nghệ thuật dự thi của các đơn vị kể từ năm 2000 để làm động lực kích thích lực lượng nghệ nhân tham gia và trao truyền lại cho thế hệ sau, góp phần bảo tồn và phát huy.

 Đồng bài Raglay và Cơ Ho tham gia Ngày hội Văn hóa Thể thao 4 xã miền núi của huyện Bắc Bình.
Đồng bài Raglay và Cơ Ho tham gia Ngày hội Văn hóa Thể thao 4 xã miền núi của huyện Bắc Bình

Tuy nhiên, phong trào hát ngâm Hari được khơi dậy trong chương trình ngày hội chỉ được 5 năm, đến nay lại bị thất truyền do không đủ số nghệ nhân để tổ chức hội thi. Nguyên nhân một số nghệ nhân lớn tuổi nắm giữ loại hình Hari này đã mất đi mà chưa kịp trao truyền cho giới trẻ. Hiện nay, trong 4 xã miền núi huyện Bắc Bình, chỉ còn lại xã Phan Lâm còn cố gắng duy trì phong trào hát ngâm Hari trong dịp lễ tục của các tộc họ tại địa phương, đó cũng nhờ công vận động giáo dục và trực tiếp trao truyền tại nhà của nghệ nhân Đào Thị Phân.

Bằng ý thức, trách nhiệm của một người tâm huyết với văn hóa dân tộc, thời gian qua, bà Đào Thị Phân đã chủ động cùng cán bộ Hội Phụ nữ xã đi vận động chị em trong làng sắp xếp thời gian để học hát ngâm Hari. Nhờ vậy, bà đã trao truyền nghệ thuật hát ngâm cho 10 chị em trong làng. Đặc biệt là có học viên Đào Thị Tha, cháu ruột của bà Phân là một nghệ nhân trẻ tài năng, từng đạt giải cao trong hội thi hát ngâm của huyện Bắc Bình. Việc làm của nghệ nhân Đào Thị Phân đã góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống của dân tộc Raglay.

Đội văn nghệ xã Phan Điền biểu diễn tiết mục dân vũ tại Ngày hội Ngày hội Văn hóa Thể thao 4 xã miền núi của huyện Bắc Bình.
Đội văn nghệ xã Phan Điền biểu diễn tiết mục dân vũ tại Ngày hội Ngày hội Văn hóa Thể thao 4 xã miền núi của huyện Bắc Bình

Tuy nhiên, để nghệ thuật hát ngâm Hari thực sự hồi sinh tại các buôn làng đồng bào Raglay, các ngành chức năng cùng cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương cần kịp thời quan tâm, có chính sách đãi ngộ cho các nghệ nhân tâm huyết để họ có điều kiện tiếp tục cống hiến, trao truyền di sản hát ngâm Hari cho thế hệ trẻ.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài phản ánh “Người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum cũ (nay là xã Đăk Pxi, tỉnh Quảng Ngãi) không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học”, thì việc xây dựng phòng học đã được dừng lại và nhà rông được giữ nguyên. Những ngày này, đồng bào Xơ Đăng nơi đây đang chung tay, góp sức sửa chữa lại nhà rông truyền thống cho khang trang hơn, để phục vụ các lễ hội truyền thống của làng.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thời sự - PV - 15:38, 20/08/2025
Sáng 20/8, Lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (28/8/1945 - 28/8/2025) được long trọng tổ chức tại Hà Nội. Đây là lần đầu tiên Chính phủ tổ chức kỷ niệm ngày thành lập.
Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Tin tức - Ngọc Thu - 14:52, 20/08/2025
Là xã biên giới nằm ở phía Tây của tỉnh Gia Lai, Ia Púch có gần 8,8 km đường biên giới tiếp giáp với Vương quốc Campuchia. Thời gian qua, xã Ia Púch đã tập trung phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, thực hiện đạt chỉ tiêu đã được tỉnh định hướng và cụ thể hóa trong Nghị quyết của Đại hội.
Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Tin tức - Tào Đạt - 14:42, 20/08/2025
Trong 2 ngày 19 và 20/8, Đảng bộ Đặc khu Thổ Châu (tỉnh An Giang) đã tổ chức Đại hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đại tá Nguyễn Văn Ngành, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh dự và chỉ đạo Đại hội.
Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Tin tức - Quỳnh Trâm - 14:40, 20/08/2025
Cuộc sống của 78 hộ gia đình với 350 nhân khẩu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng sạt lở bờ hữu suối Son, đoạn qua bản Sa Ná, xã Na Mèo, tỉnh Thanh Hóa.
Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 14:22, 20/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Gia Lai vừa phát hiện và xử lý vụ buôn bán hàng giả với hơn 40.000 sản phẩm tiêu dùng nhái nhiều nhãn hiệu nổi tiếng.
Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Để thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, từ nhiều năm trước, người dân thôn Kon Vi Vàng, xã Đắk Kôi, tỉnh Quảng Ngãi đã tự làm một cây cầu treo dài hơn 50m vượt sông Đăk Snghé. Sau nhiều năm sử dụng, cây cầu treo đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều tấm ván mặt cầu đã bị mục nát. Mặc dù biết là không an toàn, nhưng người dân vẫn qua lại hằng ngày, bất chấp những cảnh báo của chính quyền về an toàn.
Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Xã hội - Ngọc Chí - 14:03, 20/08/2025
Sáng 20/8, UBND xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức khánh thành Chợ trung tâm xã và Phiên chợ 0 đồng với nhiều phần quà tặng cho đồng bào Xơ Đăng. Đây là công trình được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719).
U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 11:20, 20/08/2025
Tối 19/8, trên sân Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển U23 Australia đã vượt qua Myanmar với tỷ số tối thiểu 1-0 để chính thức trở thành nhà vô địch AFF Cup nữ 2025. Đây là lần đầu tiên U23 Australia bước lên bục cao nhất của giải đấu, đồng thời cũng là lần thứ hai bóng đá nữ Australia giành chức vô địch sau lần đầu vào năm 2008.
Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 21:21, 19/08/2025
Chiều 19/8, trên sân vận động Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển nữ Việt Nam đã xuất sắc đánh bại Thái Lan với tỷ số 3-1, qua đó khép lại hành trình tại Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á - AFF Cup 2025 với tấm Huy chương Đồng.
Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Kinh tế - Trọng Bảo - 19:01, 19/08/2025
Ngày 19/8, tỉnh Lào Cai đã tổ chức khởi công dự án san gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật khu Bản Qua, phục vụ xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đây là 1 trong 6 công trình, dự án trọng điểm được tỉnh Lào Cai đồng loạt khởi công chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Tin tức - Duy Chí - 17:54, 19/08/2025
Sau nhiều lần kiến nghị và được sự chấp thuận chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, ngày 19/8, UBND tỉnh Đồng Nai đã làm Lễ động thổ, khởi công xây dựng cầu Mã Đà nối liền Bình Phước cũ với Đồng Nai, hòa vào mạng lưới giao thông quốc gia, rút ngắn khoảng cách từ Tây Nguyên đến sân bay, cảng biển.