Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Những hiền nhân sống giữa rừng già

Uông Thái Biểu - 14:24, 18/06/2021

Họ là những già làng, những nghệ nhân, những “đại thụ” thông thái, hay là những bạn trẻ tôi quen trong những lần điền dã. Họ đã dành cho tôi những câu chuyện thú vị, những ý niệm về rừng già, về văn hóa tộc người và hơn hết là dòng xúc cảm trong lành của sơn nguyên bao la. Và, đã từ lâu rồi, tôi coi họ như những người thân đang sống cuộc sống hồn nhiên giữa đại ngàn…

Tác giả giữa rẫy lúa của đồng bào dân tộc Mạ ở Bảo Lâm (Lâm Đồng)
Tác giả giữa rẫy lúa của đồng bào dân tộc Mạ ở Bảo Lâm (Lâm Đồng)

Hồi xa rừng về biển, mỗi chiều từ dưới đồng bằng ngước mắt về miền cao, tâm hồn tôi lại đong đầy hình ảnh về những dãy núi, những cánh rừng, những buôn làng, những thác nước ầm ào, những dòng sông hùng vĩ. Đại ngàn Tây Nguyên trong tít tắp mờ xa vừa như hiện hữu, vừa như ảo ảnh, nhiều khi tiếp xúc bằng trực giác và đôi lúc chạm vào tâm tưởng. Nhớ rừng nhớ núi, nỗi nhớ âm ỉ gieo vào hồn người bởi những ký vãng, những xúc cảm từng sâu lắng khắc ghi.

Có một điều cụ thể, là nơi đó có những người bạn các dân tộc Cơ Ho, Xtiêng, Châu Mạ, Chu Ru, Raglay, Ê Đê, Mnông… thân thương mà tôi luôn trân trọng. Những câu chuyện họ kể, những việc họ làm, những hành vi ứng xử tuyệt vời của họ với văn hóa tộc người, với trầm tích rừng già đã bồi đắp cho tôi thêm phần tình yêu với xứ sở này.

Trở về với cao nguyên, tôi lại được thả hồn thung thăng giữa mênh mang rực rỡ dã quỳ vàng, ngực căng với gió, đầu phơi cùng nắng và lắng nghe hơi thở gấp gáp của núi đồi trong những trận mưa núi, lũ rừng sập trời lở đất. Nơi ấy buôn làng nào, buổi nào, giờ nào thì những người bạn núi cũng sẵn lòng đón khách như đang đợi sẵn. Cánh cửa nhà bạn không khép, cầu thang mời gọi bước chân, ngọn lửa ấm trong mỗi ngôi nhà sàn tôi đến cũng ấm áp như lửa bếp của chính nhà mình.

* * *

Tôi không bao giờ quên đêm ngủ lại rừng sâu Lộc Bắc giữa sàn nứa ngôi nhà khét mùi mồ hôi, bồ hóng và đậm mùi thú nuôi của đôi vợ chồng già người Mạ. Bà tên là Ka Lý còn ông là K’Noi. Đêm thanh vắng rừng sâu hôm ấy, giữa khuya tôi trở mình tỉnh giấc, vẫn thấy dáng bà Ka Lý ngồi lặng lẽ, trầm ngâm bên bếp lửa. Ông K’Noi thì tựa lưng vào vách nứa thưng, hai bàn tay mân mê từng gân đồng lên bóng của chiếc chiêng Me và gõ nhè nhẹ những giai điệu trầm buồn.

Mới đây về lại Lộc Bắc, tôi ghé lại nếp nhà sàn cũ. Bà Ka Lý và ông K’Noi đều đã theo nhau về với rừng Yàng, để lại bếp lửa giữa sàn lạnh lẽo và dàn chiêng lặng im phủ bụi bên vách. Tôi nghĩ về hồn lửa, hồn chiêng và bùi ngùi nhớ về hình ảnh đôi vợ chồng già người Mạ trong đêm rừng Lộc Bắc…

Mỗi lần tự ngân nga giai điệu “Giấc mơ Chapi” của nhạc sĩ Trần Tiến, tôi lại nhớ về người nghệ nhân làm đàn và chơi đàn Chapi cuối cùng, Chamalé Âu ở Plây Hà Dài của người Raglay vùng Ma Nới (Ninh Thuận). Biết tôi vượt hàng trăm cây số từ phố về rừng để tìm gặp ông, Chamalé Âu đã gác lại mọi việc cần làm để cùng tôi đắm chìm trong âm thanh Chapi, trong dòng chảy văn hóa tộc người.

Cùng với Nghệ sĩ Nhân dân Y Moan, biết bao người đã hát ca khúc viết về cây đàn Chapi của người nhạc sĩ du ca. Chamalé Âu trìu mến nói với tôi: “Để ama đàn và hát điệu Con trai bắp cho con nghe nhé”. Và ông hát, giai điệu hồn nhiên: “Hỡi bắp trắng con trai của mẹ/Hãy để cho mẹ được bình an, no đủ/Hỡi bắp trắng con trai của mẹ/Đừng để nước muốn đổ, nồi muốn nghiêng…”. Lời hát cất lên, chỉ đơn giản là những tâm sự tự đáy lòng của người ở núi yêu quý hạt bắp, hạt lúa như chính con trai, con gái của mình. Vậy mà tiếng đàn ấy, giai điệu ấy như ngân nga mãi trong hồn người đi tìm giấc mơ Chapi…

Trèo lên núi Bờxa Luxiêng ở thượng nguồn Đồng Nai, tôi đã gặp tổng già làng Điểu Đoi có tuổi 112 mùa rẫy. Cụ đã quên nhiều chuyện, mà chỉ nhớ mình là người Xtiêng và đã từng chỉ huy đội du kích bền bỉ hàng chục năm ròng đánh thực dân Pháp, đuổi đế quốc Mỹ. Dưới chân đỉnh Lang Bian huyền thoại, tôi đã gặp lão bà Cil Ca, rồi về bờ sông Đạ Nhim gặp nghệ nhân Ma Bio, nghệ nhân Ma Tham - những người phụ nữ quên ăn, quên ngủ với một niềm đau đáu với việc giữ những điệu múa, lời ca tổ tiên truyền lại.

Về cao nguyên cổ Djirinh, dưới chân núi Brayàng huyền thoại, tôi gặp già làng K’Điệp, già làng K’Tiếu - những người già Cơ Ho đã dành tất cả sinh lực còn lại của mình để trao truyền những giá trị tốt đẹp của tộc người cho lớp trẻ buôn làng.

Tác giả đến thăm nhà cố Nghệ sĩ Nhân dân Y Moan
Tác giả đến thăm nhà cố Nghệ sĩ Nhân dân Y Moan

Giữa buôn Sa Lúk của người Mnông bên dòng K’rông Nô, tôi cũng được sống cùng hoài tưởng của già làng Y wăn R’tung, khi già nhớ về người bạn lớn G. Condominas, tác giả của bộ khảo cứu “Chúng tôi ăn rừng” và người phát hiện ra bộ đàn đá tiền sử đầu tiên trên thế giới ở làng Ndut Liêng Krak. Tôi cũng về Plei Hơma Glây để được ngồi dưới tán lá xum xuê của cây xoài rừng cổ thụ trong sân nhà ông Ya Loan, rồi mê mẩn nghe người đàn ông Chu Ru hào hoa và thông thái ấy say sưa kể chuyện lịch sử xa xưa của tộc người mình…

Những người trẻ hơn như như Y Phôn K’So, anh bạn viết nhạc người Ê Đê với ca khúc “Đi tìm lời ru Mặt trời” nổi tiếng, người đã thốt lên lời hát bằng chính gan ruột, bằng chính sự tự tin mãnh liệt và cả sự mặc cảm tê tái. Nhà nghiên cứu Krazan Plin thì tỉ mẩn nhặt nhạnh từng lời dân ca, từng câu luật tục. Nhạc sĩ Krazan Dick dù làm gì, ở đâu cũng miệt mài với câu chuyện văn hóa tộc người, âm nhạc của anh là thông điệp chuyển đến cộng đồng hãy trở về với không gian văn hóa núi rừng, như tâm hồn anh đã ngân lên da diết trong ca khúc “Giữ ấm bếp hồng”.

Tôi cũng gặp Tiến sĩ trẻ Cil Duin, chàng thanh niên Cơ Ho đã vượt qua những ngày đói cơm, lạt muối lo học thành tài để làm gương cho học trò, con cháu của mình. Một buổi trưa Di Linh, anh bạn K’Lào đã say sưa kể với tôi về câu chuyện “trốn đàn trâu đang chăn để đi thi đại học” và nhờ thế mà bây giờ được làm cán bộ làm công tác dân tộc và để lo việc lớn, việc nhỏ cho buôn làng…

* * *

Họ là nhân vật trong những bài viết của tôi. Nhưng từ đáy lòng, tôi luôn coi họ là ân nhân của mình. Nhân vật của tôi hầu hết sống đạm bạc về vật chất, ít tiện nghi hiện đại nhưng giàu có thiên nhiên, giàu có sự trong lành. Trí tuệ của họ được đắp bồi những hệ minh triết rừng và tâm hồn luôn theo chiều hướng thượng. Rừng với những bí ẩn của đại ngàn đã chi phối suy nghĩ, tâm tính và cảm xúc của người sống giữa thăm thẳm hoang dã. Núi vời vợi, phong nhiêu tạo nên sự trầm mặc trong cốt cách của con dân xứ núi.

Quen với những người bạn sống trên miền cao nguyên, tôi luôn coi họ, nhất là những người già, là những bậc hiền minh. Trò chuyện, gặp gỡ và giao cảm với những người trên núi, tôi mới hiểu và cảm nhận về một Tây Nguyên thăm thẳm trầm tích, một Tây Nguyên đang biến đổi từng ngày…

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Trong khi có nhiều cách đón Trung thu hiện đại, một số gia đình trẻ miền Tây Nam Bộ lại chọn dành nhiều ngày để tái hiện mùa trăng xưa, để gợi nhớ những ký ức đẹp.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính: Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng là phần thưởng cao quý ghi nhận công lao đóng góp to lớn của Bộ trưởng Đào Ngọc Dung

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính: Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng là phần thưởng cao quý ghi nhận công lao đóng góp to lớn của Bộ trưởng Đào Ngọc Dung

Chiều 17/9, tại Hà Nội, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ dự Lễ trao Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng cho đồng chí Đào Ngọc Dung, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ Chính phủ, Bí thư Đảng ủy, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo.
Múa sênh tiền - Nhịp điệu Cao nguyên trắng gọi mời du khách

Múa sênh tiền - Nhịp điệu Cao nguyên trắng gọi mời du khách

Sắc màu 54 - Tráng Xuân Cường - 1 giờ trước
Múa sênh tiền là một nét văn hóa độc đáo của người Mông ở Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, mang âm sắc riêng biệt và giàu giá trị biểu cảm. Từ không gian lễ hội truyền thống, điệu múa đang được bảo tồn, phát huy trong hoạt động du lịch. Những nhịp gậy rộn ràng đã trở thành điểm nhấn văn hóa thu hút du khách đến với Cao nguyên trắng.
Xác định hướng phát triển bền vững cho nông sản xứ Nghệ

Xác định hướng phát triển bền vững cho nông sản xứ Nghệ

Sản phẩm - Thị trường - Thanh Hải - 1 giờ trước
Một bức tranh sáng cho ngành Nông nghiệp Nghệ An khi mà giá trị xuất khẩu tăng lên, sản phẩm chủ lực cũng như diện tích ứng dụng công nghệ cao ngày càng được mở rộng… Tuy nhiên, để có chỗ đứng bền vững, mở rộng hơn cánh cửa sản xuất và tiêu thụ nông sản cho nông dân và doanh nghiệp, thì cần nhiều hơn những giải pháp quyết liệt.
Đưa cây mọc hoang dại thành sản phẩm OCOP

Đưa cây mọc hoang dại thành sản phẩm OCOP

Gương sáng - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Bắt đầu từ cây ớt chào mào - một loài cây mọc hoang dại được người dân đặt tên theo loài chim thường tìm đến ăn ớt vào mùa chín đỏ, anh Lỷ Văn Quạn, giáo viên Trường TH và THCS Đại Dực 1, xã Đông Ngũ, tỉnh Quảng Ninh đã nghĩ ra nhiều ý tưởng khai thác giá trị từ cây dại này.
An Giang: Khởi tố nhóm phóng viên cưỡng đoạt hàng tỷ đồng

An Giang: Khởi tố nhóm phóng viên cưỡng đoạt hàng tỷ đồng

Pháp luật - Tào Đạt - Tiến Tầm - 20:15, 17/09/2025
Trong nhóm phóng viên cưỡng đoạt hàng tỷ đồng tại Phú Quốc (tỉnh An Giang), Trần Tam Điệp đã bỏ trốn nên Công an ra quyết định truy nã.
Gia Lai: Phát hiện nguyên liệu bốc mùi hôi thối tại cơ sở sản xuất lạp xưởng

Gia Lai: Phát hiện nguyên liệu bốc mùi hôi thối tại cơ sở sản xuất lạp xưởng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 18:49, 17/09/2025
Ngày 17/9, Đội Quản lý thị trường số 3 (Chi cục Quản lý thị trường tỉnh Gia Lai) phối hợp với Phòng Cảnh sát Kinh tế (Công an tỉnh) kiểm tra đột xuất cơ sở sản xuất lạp xưởng Gia Quý (nằm ở 4 căn nhà thông nhau số 838-844 đường Trần Hưng Đạo, phường Quy Nhơn).
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Đà Nẵng phấn đấu thành trung tâm phát triển năng động, sáng tạo của khu vực và quốc tế

Đà Nẵng phấn đấu thành trung tâm phát triển năng động, sáng tạo của khu vực và quốc tế

Trang địa phương - T.Nhân - H.Trường - 18:45, 17/09/2025
Đà Nẵng đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ trở thành đô thị sinh thái, thông minh, là trung tâm tài chính quốc tế, công nghệ cao, logistics và du lịch chất lượng cao của khu vực.
Lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh An Giang thăm, tặng quà nhân dịp Lễ Sene Dolta

Lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh An Giang thăm, tặng quà nhân dịp Lễ Sene Dolta

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 16:58, 17/09/2025
Ngày 17/9, Đoàn công tác do Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh An Giang Danh Phúc làm Trưởng đoàn, đã đến thăm và tặng quà các chùa Phật giáo Nam tông Khmer, chức sắc tiêu biểu, Mẹ Việt Nam Anh hùng trên địa bàn xã Kiên Lương, xã Giang Thành và phường Tô Châu, nhân dịp Lễ Sene Dolta.
Phụ nữ Điện Biên thay đổi

Phụ nữ Điện Biên thay đổi "nếp nghĩ, cách làm" từ Dự án 8

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Anh - 13:32, 17/09/2025
Từ các mô hình thiết thực của Dự án 8, nhiều hủ tục ở vùng cao Điện Biên dần được thay thế bằng lối sống văn minh, tiến bộ. Nhiều phụ nữ DTTS từng chịu thiệt thòi vì định kiến giới, sống trong cảnh nghèo khó nay đã thay đổi tư duy, chủ động học hỏi, vươn lên phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống mới
Triển lãm thành tựu đất nước- 80 năm đất nước trọn niềm vui

Triển lãm thành tựu đất nước- 80 năm đất nước trọn niềm vui

Thời sự - Minh Thu - 13:24, 17/09/2025
Sau 19 ngày mở cửa (từ ngày 28/8 - 15/9), Triển lãm Thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), chính thức dừng đón khách tham quan vào 16 giờ ngày 15/9, khép lại triển lãm quy mô lớn nhất, hoành tráng nhất và thành công nhất từ trước đến nay.
Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thời sự - PV - 13:21, 17/09/2025
Ngày 16/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 165/CĐ-TTg về việc tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn, nâng cao đời sống Nhân dân.