Nhà thờ Mằng Lăng cổ kính Nhà thờ Mằng Lăng tọa lạc bên bờ Nam hạ lưu sông Cái (sông Kỳ Lộ) thuộc xã An Thạch, cách trung tâm thị trấn Chí Thạnh (Tuy An- Phú Yên) 2km về phía Đông. Gần nhà thờ có thương cảng Tiên Châu vào thế kỷ XVIII-XIX khá sầm uất, tàu thuyền nước ngoài thường cập cảng buôn bán. Đối diện bên bờ Bắc sông Cái có thành An Thổ, là thủ phủ tỉnh Phú Yên một thời (1836-1899).
Theo sử sách, đời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức thứ 6 (1476) đã cho khai khẩn vùng đất từ đèo Cù Mông đến đèo Cả. Sau nhiều người đứng đầu trấn giữ vùng đất này, đến năm 1629, chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên đã cho lập Trấn Biên và giao cho con rể Nguyễn Phúc Vinh trấn giữ.
Vợ của quan trấn thủ Nguyễn Phúc Vinh là công chúa Ngọc Liên, trưởng nữ của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên đã rửa tội năm 1636 với tên thánh là Maria Mada Lena. Theo chồng vào đây, bà lập nhà nguyện trong dinh Trấn Biên và truyền giáo đến mọi người, từ đó nhóm giáo hữu đầu tiên đã hình thành.
Thời gian gần đây, Nhà thờ Mằng Lăng là địa điểm thu hút nhiều du khách đến thăm quanĐến năm 1892, linh mục Joseph Lacassagne, người dân thường gọi là Cố Xuân cho khởi công xây dựng nhà thờ, với diện tích khoảng 5.000m2 và ông là linh mục chánh xứ Mằng Lăng đầu tiên. Ông mất năm 1900; sau đó cha Antoine Wend là người kế tục xây dựng công trình này. Đến ngày 14/4/1907, lễ khánh thành và làm phép nhà thờ do Đức Giám mục Grangeon Mẫn tổ chức; đồng thời cũng làm phép 3 quả chuông đã được đưa từ Pháp về năm 1905 qua cảng Tiên Châu để treo trên lầu chuông nhà thờ. Nhà thờ Mằng Lăng do người Pháp thiết kế và xây dựng trong 15 năm (1892-1907), theo lối kiến trúc Gothic cổ điển.
Về tên gọi Nhà thờ Mằng Lăng, theo người dân, trước kia nơi đây là khu rừng già, có một loài cây thân cao, tán rộng, lá bầu dục, hoa được kết thành chùm màu hồng tím, có tên là hoa bằng lăng, về sau đổi tên thành mằng lăng và tên loài hoa này được đặt cho Nhà thờ Mằng Lăng.
Bên trong Thánh đường của Nhà thờ Mằng LăngĐặc biệt, Nhà thờ Mằng Lăng còn lưu giữ cuốn sách chữ Quốc ngữ đầu tiên “Phép giảng tám ngày” của linh mục Alexandre de Rhodes in năm 1651 tại Roma. Tồn tại hơn trăm năm, nhà thờ Mằng Lằng như một chứng nhân lịch sử, một công trình kiến trúc đặc sắc.
Với vẻ ngoài đậm nét kiến trúc Gothic Châu Âu, một phong cách khá nổi tiếng trên toàn thế giới, thời gian qua, nhà thờ thu hút rất đông du khách. Anh Đỗ Tuấn Vũ, hướng dẫn viên của Công ty TNHH Thương mại và Du lịch Biển xanh Hải Phòng chia sẻ: Công ty rất có nhiều chuyến tour đưa khách về Phú Yên tham quan và một trong điểm tham quan khách du lịch thích thú nhất chính là Nhà thờ Mằng Lăng.
Tại đây, du khách có thể tự do check-in, chụp ảnh lưu niệm và tận mắt chiêm ngưỡng cuốn sách chữ Quốc ngữ đầu tiên “Phép giảng tám ngày” của linh mục Alexandre de Rhodes in năm 1651 tại Roma còn được lưu giữ ở đây.
Anh Phan Hiếu, một du khách đến từ Quy Nhơn cho biết anh đã nhiều lần đến Nhà thờ Mằng Lăng. “Nhà thờ có nét kiến trúc rất đẹp, độc đáo. Hoa văn điêu khắc tinh xảo, xuất hiện nhiều nơi, từ vách đến các trụ cột nhà thờ. Đây là những nét hoa văn tỉ mỉ tồn tại hơn trăm năm, chỉ cần ngắm thôi cũng giúp ta cảm nhận được sự kiên trì, khéo tay của các nghệ nhân và người thiết kế, xây dựng công trình. Chính vì thế, dù đã nhiều lần đến đây nhưng tôi vẫn muốn đến nữa để chiêm ngưỡng một “tuyệt tác” do bàn tay tài hoa của con người tạo nên”, anh Hiếu nói.
Nhiều du khách thích thú chiêm ngưỡng cuốn sách chữ Quốc ngữ đầu tiên được trưng bày tại Nhà thờ Mằng LăngTheo lãnh đạo Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Phú Yên: Nhà thờ Mằng Lăng có lối kiến trúc khác biệt so với những nhà thờ khác. Trên đỉnh nhà thờ có cây thánh giá ở chính giữa, hai bên là hai lầu chuông cao hơn thánh giá; mặt tiền đối xứng theo trục đứng. Nhà thờ Mằng Lăng còn mang trong mình nhiều câu chuyện và nhiều điều bí ẩn, tạo nên sức hút du khách đến tham quan cũng như trải nghiệm.
Thời gian qua, Nhà thờ Mằng Lăng là một điểm nằm trong hành trình tour du lịch: Đầm Ô Loan, chùa Đá Trắng, thành An Thổ, nhà thờ Mằng Lăng, gành Đá Đĩa..., góp phần đưa thu hút du khách đến Phú Yên ngày một nhiều hơn.