Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nguy cơ mai một bản sắc văn hóa người Sán Chỉ

­Xuân Lam - 07:52, 02/06/2023

Văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ (thuộc dân tộc Sán Chay) ở Cao Bằng đậm đà bản sắc, phản ánh qua hệ thống các lễ hội lâu đời, phong tục, tín ngưỡng, chuyện cổ tích, thơ ca, kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống... Tuy nhiên, do biến động của thời gian, hoàn cảnh sống, ảnh hưởng của quá trình hội nhập… nhiều nét văn hóa truyền thống đã bị mai một, cần phải quan tâm gìn giữ và phát huy kịp thời.

Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng.
Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng

Bức tranh văn hóa đặc sắc

Cộng đồng người Sán Chỉ ở Bảo Lạc có khoảng trên 2.000 nhân khẩu, phân bố tại các xã: Thượng Hà, Hưng Đạo, Kim Cúc, Cốc Pàng và Sơn Lộ. Từ bao đời nay, nền văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc đã hòa cùng dòng chảy văn hóa miền non nước Cao Bằng, được các thế hệ tiếp nối gìn giữ, phát huy, góp phần làm nên sự đa dạng trong bức tranh văn hóa của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.

Đáng chú ý, kiến trúc nhà sàn của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất độc đáo với hình ảnh tượng trưng như một “trâu thần” (thủy ngưu). 4 cột chính ở giữa nhà tượng trưng cho 4 chân; rui mè như những xương sườn; nóc nhà được coi là sống lưng. Ngay chân cột chính cạnh cửa ra vào được người Sán Chỉ đặt 1 thùng cám với ý nghĩa như dạ dày của trâu thần. Bởi vậy, đây là chỗ linh thiêng trong nhà, nơi thờ thần chăn nuôi của gia đình. Tại một góc nhà ở phần ngoài nhà sàn có một buồng nhỏ lúc nào cũng đóng kín, ngay cả chủ nhà cũng chỉ vào buồng vào những ngày nhất định trong năm. Đây chính là nơi người Sán Chỉ gọi là “hương hỏa” theo tín ngưỡng thờ Ngọc Hoàng hay Táo quân.

Bên trong ngôi nhà sàn của người Sán Chỉ cũng tương tự như nhà của người Tày, Nùng, được thiết kế chặt chẽ, phù hợp với nhu cầu và điều kiện sống. Trong nhà có 2 đến 3 buồng ngủ, bố trí ở hai bên trái và phải trong nhà. Bếp được đặt ở phần cuối gian giữa của ngôi nhà. Phía trên bếp lửa là gác bếp thường dùng làm kho chứa đồ cũng như tận dụng sức nóng của lửa để bảo quản ngô, khoai, lạc… Trước cửa có sàn phơi thóc cũng là nơi để ngồi thêu thùa, may vá. Bên dưới sàn nhà, người dân thường để nông cụ.

Trong đời sống tín ngưỡng, đồng bào Sán Chỉ thờ cúng tổ tiên trong nhà, ngoài ra còn thờ trời đất, thổ công, bà mụ, thần nông, thần chăn nuôi... Trong lễ hội truyền thống có Lễ cầu mùa, Lễ cấp sắc, Lễ dựng bồ thóc… thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên của những người dân lao động. Đồng bào Sán Chỉ rất yêu thích hát dân ca với các làn điệu soóng cọ, sình ca…; có các điệu múa dân gian đặc sắc như: Múa tắc xình, múa trống, múa đâm cá…; các trò chơi dân gian độc đáo như: Đánh yến, đánh quay…

Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên.
Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên

Nguy cơ mai một…

Những đặc trưng văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất phong phú, góp phần tạo nên bức tranh văn hoá đa dạng của cộng đồng các DTTS tại Cao Bằng. Tuy nhiên hiện nay, những nét văn hóa đặc trưng của người Sán Chỉ đang có nguy cơ bị mai một.

Ông Hoàng Văn Khánh được người Sán Chỉ coi là “bảo tàng sống” về văn hóa dân tộc ở xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (huyện Bảo Lạc) chia sẻ: Trước kia, ở các phiên chợ, các chàng trai, cô gái Sán Chỉ thường hát đối đáp để tìm bạn, để bày tỏ tình cảm với người yêu. Rồi khi đi chơi hội, họ lại dùng các điệu múa, lời ca để làm phương tiện chuyển tải tình cảm của mình. Trong đám cưới, đám ma, mừng nhà mới, tiếp khách quý hay ngày Tết đều có các cuộc hát bằng tiếng dân tộc. Nhưng hiện nay, trong các bản người Sán Chỉ còn rất ít người biết hát các làn điệu dân ca của dân tộc mình.

Không riêng âm nhạc, dân ca, dân vũ mà ngôn ngữ và các thành tố văn hóa khác như trang phục, kiến trúc, phong tục tập quán, lễ hội… của người Sán Chỉ hiện nay đều đã mai một rất nhiều. Đến các xóm của người Sán Chỉ hôm nay không còn thấy những nếp nhà sàn truyền thống, thay vào đó là những ngôi nhà trệt, nhà xây. Trang phục truyền thống cũng chỉ được người Sán Chỉ mặc vào những dịp lễ, Tết, đám cưới…, còn trong ngày thường thì rất hiếm.

Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.
Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.

Bà Quan Hồng Tiềm - Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Bảo Lạc cho biết: Trong những năm qua, ngành Văn hóa địa phương đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con người Sán Chỉ phát huy ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc. Các hoạt động phục dựng các nghi lễ đặc trưng như Lễ cấp sắc, Lễ cầu mùa, được triển khai cùng với việc truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ của người Sán Chỉ. Tuy nhiên, công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa người Sán Chỉ vẫn còn gặp không ít khó khăn. Đa số nghệ nhân tuổi đã cao, việc tổ chức truyền dạy các loại hình văn hóa truyền thống chưa được bài bản...

Để làm tốt hơn nữa công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ, tỉnh Cao Bằng đã đưa một số nội dung cụ thể vào Kế hoạch triển khai Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I 2021 - 2025. Từ nguồn lực đầu tư của Chương trình mục tiêu quốc gia, công tác bảo tồn, phát huy di sản của người Sán Chỉ sẽ được thực hiện bài bản, phát huy hiệu quả cao hơn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Trang địa phương - Tào Đạt - 20:13, 17/08/2025
Ngày 17/8, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh An Giang cho biết, 2 du khách đi tham quan, chèo sup tại bãi tắm thuộc xã Tiên Hải bị sóng đánh lật phương tiện và tử vong.
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 17:13, 17/08/2025
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Thời sự - PV - 15:15, 17/08/2025
Sáng 17/8, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Đảng ủy Công an Trung ương - Bộ Công an tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005-19/8/2025) và trao tặng Huân chương Sao Vàng lần thứ 5 cho lực lượng Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và đọc diễn văn kỷ niệm.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 13:29, 17/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 12:04, 17/08/2025
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 12:01, 17/08/2025
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:36, 17/08/2025
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.
Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:33, 17/08/2025
Tại bán kết 1 giải bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), đội tuyển nữ Myanmar đã tạo nên bất ngờ lớn khi đánh bại Thái Lan với tỷ số 2-1. Chiến thắng này không chỉ đưa Myanmar vào chung kết sau 10 năm chờ đợi, mà còn đánh dấu bước tiến mới của bóng đá nữ quốc gia này trên đấu trường khu vực.
Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Tin tức - Thuý Hồng - 21:16, 16/08/2025
Sáng 16/8, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương Lạng Sơn tổ chức Chương trình Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử tỉnh Lạng Sơn năm 2025.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Văn bản chính sách mới - Minh Anh - 20:40, 16/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.