Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nguy cơ mai một bản sắc văn hóa người Sán Chỉ

­Xuân Lam - 07:52, 02/06/2023

Văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ (thuộc dân tộc Sán Chay) ở Cao Bằng đậm đà bản sắc, phản ánh qua hệ thống các lễ hội lâu đời, phong tục, tín ngưỡng, chuyện cổ tích, thơ ca, kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống... Tuy nhiên, do biến động của thời gian, hoàn cảnh sống, ảnh hưởng của quá trình hội nhập… nhiều nét văn hóa truyền thống đã bị mai một, cần phải quan tâm gìn giữ và phát huy kịp thời.

Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng.
Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng

Bức tranh văn hóa đặc sắc

Cộng đồng người Sán Chỉ ở Bảo Lạc có khoảng trên 2.000 nhân khẩu, phân bố tại các xã: Thượng Hà, Hưng Đạo, Kim Cúc, Cốc Pàng và Sơn Lộ. Từ bao đời nay, nền văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc đã hòa cùng dòng chảy văn hóa miền non nước Cao Bằng, được các thế hệ tiếp nối gìn giữ, phát huy, góp phần làm nên sự đa dạng trong bức tranh văn hóa của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.

Đáng chú ý, kiến trúc nhà sàn của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất độc đáo với hình ảnh tượng trưng như một “trâu thần” (thủy ngưu). 4 cột chính ở giữa nhà tượng trưng cho 4 chân; rui mè như những xương sườn; nóc nhà được coi là sống lưng. Ngay chân cột chính cạnh cửa ra vào được người Sán Chỉ đặt 1 thùng cám với ý nghĩa như dạ dày của trâu thần. Bởi vậy, đây là chỗ linh thiêng trong nhà, nơi thờ thần chăn nuôi của gia đình. Tại một góc nhà ở phần ngoài nhà sàn có một buồng nhỏ lúc nào cũng đóng kín, ngay cả chủ nhà cũng chỉ vào buồng vào những ngày nhất định trong năm. Đây chính là nơi người Sán Chỉ gọi là “hương hỏa” theo tín ngưỡng thờ Ngọc Hoàng hay Táo quân.

Bên trong ngôi nhà sàn của người Sán Chỉ cũng tương tự như nhà của người Tày, Nùng, được thiết kế chặt chẽ, phù hợp với nhu cầu và điều kiện sống. Trong nhà có 2 đến 3 buồng ngủ, bố trí ở hai bên trái và phải trong nhà. Bếp được đặt ở phần cuối gian giữa của ngôi nhà. Phía trên bếp lửa là gác bếp thường dùng làm kho chứa đồ cũng như tận dụng sức nóng của lửa để bảo quản ngô, khoai, lạc… Trước cửa có sàn phơi thóc cũng là nơi để ngồi thêu thùa, may vá. Bên dưới sàn nhà, người dân thường để nông cụ.

Trong đời sống tín ngưỡng, đồng bào Sán Chỉ thờ cúng tổ tiên trong nhà, ngoài ra còn thờ trời đất, thổ công, bà mụ, thần nông, thần chăn nuôi... Trong lễ hội truyền thống có Lễ cầu mùa, Lễ cấp sắc, Lễ dựng bồ thóc… thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên của những người dân lao động. Đồng bào Sán Chỉ rất yêu thích hát dân ca với các làn điệu soóng cọ, sình ca…; có các điệu múa dân gian đặc sắc như: Múa tắc xình, múa trống, múa đâm cá…; các trò chơi dân gian độc đáo như: Đánh yến, đánh quay…

Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên.
Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên

Nguy cơ mai một…

Những đặc trưng văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất phong phú, góp phần tạo nên bức tranh văn hoá đa dạng của cộng đồng các DTTS tại Cao Bằng. Tuy nhiên hiện nay, những nét văn hóa đặc trưng của người Sán Chỉ đang có nguy cơ bị mai một.

Ông Hoàng Văn Khánh được người Sán Chỉ coi là “bảo tàng sống” về văn hóa dân tộc ở xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (huyện Bảo Lạc) chia sẻ: Trước kia, ở các phiên chợ, các chàng trai, cô gái Sán Chỉ thường hát đối đáp để tìm bạn, để bày tỏ tình cảm với người yêu. Rồi khi đi chơi hội, họ lại dùng các điệu múa, lời ca để làm phương tiện chuyển tải tình cảm của mình. Trong đám cưới, đám ma, mừng nhà mới, tiếp khách quý hay ngày Tết đều có các cuộc hát bằng tiếng dân tộc. Nhưng hiện nay, trong các bản người Sán Chỉ còn rất ít người biết hát các làn điệu dân ca của dân tộc mình.

Không riêng âm nhạc, dân ca, dân vũ mà ngôn ngữ và các thành tố văn hóa khác như trang phục, kiến trúc, phong tục tập quán, lễ hội… của người Sán Chỉ hiện nay đều đã mai một rất nhiều. Đến các xóm của người Sán Chỉ hôm nay không còn thấy những nếp nhà sàn truyền thống, thay vào đó là những ngôi nhà trệt, nhà xây. Trang phục truyền thống cũng chỉ được người Sán Chỉ mặc vào những dịp lễ, Tết, đám cưới…, còn trong ngày thường thì rất hiếm.

Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.
Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.

Bà Quan Hồng Tiềm - Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Bảo Lạc cho biết: Trong những năm qua, ngành Văn hóa địa phương đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con người Sán Chỉ phát huy ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc. Các hoạt động phục dựng các nghi lễ đặc trưng như Lễ cấp sắc, Lễ cầu mùa, được triển khai cùng với việc truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ của người Sán Chỉ. Tuy nhiên, công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa người Sán Chỉ vẫn còn gặp không ít khó khăn. Đa số nghệ nhân tuổi đã cao, việc tổ chức truyền dạy các loại hình văn hóa truyền thống chưa được bài bản...

Để làm tốt hơn nữa công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ, tỉnh Cao Bằng đã đưa một số nội dung cụ thể vào Kế hoạch triển khai Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I 2021 - 2025. Từ nguồn lực đầu tư của Chương trình mục tiêu quốc gia, công tác bảo tồn, phát huy di sản của người Sán Chỉ sẽ được thực hiện bài bản, phát huy hiệu quả cao hơn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.