Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nguy cơ mai một bản sắc văn hóa người Sán Chỉ

­Xuân Lam - 07:52, 02/06/2023

Văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ (thuộc dân tộc Sán Chay) ở Cao Bằng đậm đà bản sắc, phản ánh qua hệ thống các lễ hội lâu đời, phong tục, tín ngưỡng, chuyện cổ tích, thơ ca, kiến trúc nhà ở, trang phục truyền thống... Tuy nhiên, do biến động của thời gian, hoàn cảnh sống, ảnh hưởng của quá trình hội nhập… nhiều nét văn hóa truyền thống đã bị mai một, cần phải quan tâm gìn giữ và phát huy kịp thời.

Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng.
Một gian trưng bày di sản văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ tại Cao Bằng

Bức tranh văn hóa đặc sắc

Cộng đồng người Sán Chỉ ở Bảo Lạc có khoảng trên 2.000 nhân khẩu, phân bố tại các xã: Thượng Hà, Hưng Đạo, Kim Cúc, Cốc Pàng và Sơn Lộ. Từ bao đời nay, nền văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc đã hòa cùng dòng chảy văn hóa miền non nước Cao Bằng, được các thế hệ tiếp nối gìn giữ, phát huy, góp phần làm nên sự đa dạng trong bức tranh văn hóa của cộng đồng các dân tộc trong tỉnh.

Đáng chú ý, kiến trúc nhà sàn của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất độc đáo với hình ảnh tượng trưng như một “trâu thần” (thủy ngưu). 4 cột chính ở giữa nhà tượng trưng cho 4 chân; rui mè như những xương sườn; nóc nhà được coi là sống lưng. Ngay chân cột chính cạnh cửa ra vào được người Sán Chỉ đặt 1 thùng cám với ý nghĩa như dạ dày của trâu thần. Bởi vậy, đây là chỗ linh thiêng trong nhà, nơi thờ thần chăn nuôi của gia đình. Tại một góc nhà ở phần ngoài nhà sàn có một buồng nhỏ lúc nào cũng đóng kín, ngay cả chủ nhà cũng chỉ vào buồng vào những ngày nhất định trong năm. Đây chính là nơi người Sán Chỉ gọi là “hương hỏa” theo tín ngưỡng thờ Ngọc Hoàng hay Táo quân.

Bên trong ngôi nhà sàn của người Sán Chỉ cũng tương tự như nhà của người Tày, Nùng, được thiết kế chặt chẽ, phù hợp với nhu cầu và điều kiện sống. Trong nhà có 2 đến 3 buồng ngủ, bố trí ở hai bên trái và phải trong nhà. Bếp được đặt ở phần cuối gian giữa của ngôi nhà. Phía trên bếp lửa là gác bếp thường dùng làm kho chứa đồ cũng như tận dụng sức nóng của lửa để bảo quản ngô, khoai, lạc… Trước cửa có sàn phơi thóc cũng là nơi để ngồi thêu thùa, may vá. Bên dưới sàn nhà, người dân thường để nông cụ.

Trong đời sống tín ngưỡng, đồng bào Sán Chỉ thờ cúng tổ tiên trong nhà, ngoài ra còn thờ trời đất, thổ công, bà mụ, thần nông, thần chăn nuôi... Trong lễ hội truyền thống có Lễ cầu mùa, Lễ cấp sắc, Lễ dựng bồ thóc… thể hiện khát vọng chinh phục thiên nhiên của những người dân lao động. Đồng bào Sán Chỉ rất yêu thích hát dân ca với các làn điệu soóng cọ, sình ca…; có các điệu múa dân gian đặc sắc như: Múa tắc xình, múa trống, múa đâm cá…; các trò chơi dân gian độc đáo như: Đánh yến, đánh quay…

Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên.
Phụ nữ người Sán Chỉ ở Bảo Lạc trong trang phục truyền thống khi tham gia lễ hội, chợ phiên

Nguy cơ mai một…

Những đặc trưng văn hóa của người Sán Chỉ ở Bảo Lạc rất phong phú, góp phần tạo nên bức tranh văn hoá đa dạng của cộng đồng các DTTS tại Cao Bằng. Tuy nhiên hiện nay, những nét văn hóa đặc trưng của người Sán Chỉ đang có nguy cơ bị mai một.

Ông Hoàng Văn Khánh được người Sán Chỉ coi là “bảo tàng sống” về văn hóa dân tộc ở xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (huyện Bảo Lạc) chia sẻ: Trước kia, ở các phiên chợ, các chàng trai, cô gái Sán Chỉ thường hát đối đáp để tìm bạn, để bày tỏ tình cảm với người yêu. Rồi khi đi chơi hội, họ lại dùng các điệu múa, lời ca để làm phương tiện chuyển tải tình cảm của mình. Trong đám cưới, đám ma, mừng nhà mới, tiếp khách quý hay ngày Tết đều có các cuộc hát bằng tiếng dân tộc. Nhưng hiện nay, trong các bản người Sán Chỉ còn rất ít người biết hát các làn điệu dân ca của dân tộc mình.

Không riêng âm nhạc, dân ca, dân vũ mà ngôn ngữ và các thành tố văn hóa khác như trang phục, kiến trúc, phong tục tập quán, lễ hội… của người Sán Chỉ hiện nay đều đã mai một rất nhiều. Đến các xóm của người Sán Chỉ hôm nay không còn thấy những nếp nhà sàn truyền thống, thay vào đó là những ngôi nhà trệt, nhà xây. Trang phục truyền thống cũng chỉ được người Sán Chỉ mặc vào những dịp lễ, Tết, đám cưới…, còn trong ngày thường thì rất hiếm.

Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.
Nhà sàn truyền thống của người Sán Chỉ tại xóm Nà Dạn, xã Thượng Hà (Bảo Lạc) cần được bảo tồn và phát huy.

Bà Quan Hồng Tiềm - Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Bảo Lạc cho biết: Trong những năm qua, ngành Văn hóa địa phương đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con người Sán Chỉ phát huy ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc. Các hoạt động phục dựng các nghi lễ đặc trưng như Lễ cấp sắc, Lễ cầu mùa, được triển khai cùng với việc truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ của người Sán Chỉ. Tuy nhiên, công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa người Sán Chỉ vẫn còn gặp không ít khó khăn. Đa số nghệ nhân tuổi đã cao, việc tổ chức truyền dạy các loại hình văn hóa truyền thống chưa được bài bản...

Để làm tốt hơn nữa công tác bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ, tỉnh Cao Bằng đã đưa một số nội dung cụ thể vào Kế hoạch triển khai Dự án 6 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I 2021 - 2025. Từ nguồn lực đầu tư của Chương trình mục tiêu quốc gia, công tác bảo tồn, phát huy di sản của người Sán Chỉ sẽ được thực hiện bài bản, phát huy hiệu quả cao hơn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Rực rỡ Đêm hội Raglay Ninh Thuận

Tối 16/5, tại xã Phước Đại, UBND huyện Bác Ái đã diễn ra Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Đêm hội Raglay”. Đây là chuỗi hoạt động nằm trong chương trình Lễ hội Văn hóa Raglay huyện Bác Ái lần thứ III- năm 2025. Chương trình có sự tham gia biểu diễn của trên 200 nghệ nhân, diễn viên đến từ các xã trên địa bàn huyện và diễn viên Trung tâm Văn hóa- Nghệ thuật tỉnh. Đến dự có ông Phạm Văn Hậu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy- Chủ tịch HĐND tỉnh; lãnh đạo các sở ngành và đông đảo người dân địa phương.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.