Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nguồn nước và sự phát triển vùng DTTS và miền núi: Gia tăng thiên tai liên quan đến nước (Bài 2)

Sỹ Hào CĐ - 11:56, 29/07/2021

Sở hữu khoảng 3.450 con sông với chiều dài từ 10 km trở lên; cùng với đó là hàng nghìn sông suối nhỏ, nhưng nước ta không phải là một quốc gia dồi dào về nước. Biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan khiến nhiều địa bàn trên cả nước đã và đang xảy ra nhiều loại hình thiên tai cực đoan liên quan đến nước; đặc biệt là hạn hán sẽ diễn ra thường xuyên hơn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sản xuất người của người dân, nhất là ở vùng DTTS và miền núi.

Hạn hán được dự báo sẽ ngày càng gia tăng, gây áp lực lên nhu cầu nước sinh hoạt của người dân (Ảnh minh họa)
Hạn hán được dự báo sẽ ngày càng gia tăng, gây áp lực lên nhu cầu nước sinh hoạt của người dân (Ảnh minh họa)

Báo động suy kiệt nguồn nước ngầm

Tây Nguyên xưa nay phân thành hai mùa mưa nắng rõ rệt. Mùa nắng kéo dài tới nửa năm (từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau), làm ruộng nương bạc phếch, hoang hoải. Mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 10), nước lại dồn dập không ngớt; có trận mưa kéo đến cả tuần trời không dứt, gây ngập lụt ngay giữa đại ngàn.

Nhưng với cấu tạo của đất và địa hình, nước mưa nhanh chóng ngấm vào lòng đất, trả lại Tây Nguyên cái nắng, cái gió, quện theo lớp bụi đỏ đất bazan nguyên thủy. Tây Nguyên vì thế, là một trong những khu vực có trữ lượng nước ngầm dồi dào của cả nước, cùng với khu vực đồng bằng Bắc bộ và đồng bằng sông Cửu Long. Nước ngầm là nguồn nước chủ lực phục vụ sản xuất cho vùng được xem là “thủ phủ” của cây cà phê, hồ tiêu của nước ta.

Tuy nhiên, do khai thác tràn lan, nguồn nước ngầm ở Tây Nguyên đang dần suy kiệt. Theo khảo sát của Viện Địa lý (Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam), tại Tây Nguyên, trong vòng hơn 10 năm qua, mực nước dưới đất ở khu vực này giảm bình quân 3 - 5 m, có nơi giảm tới 6 - 8 m.

Vì vậy, nhiều năm nay, ngay giữa mưa, Tây Nguyên vẫn thường xuất hiện tình trạng hạn hán cục bộ (còn gọi là hạn bà chằn), ảnh hưởng đến sản xuất và sinh hoạt của người dân. Hạn hán trầm trọng nhất xảy ra ở những địa bàn không có công trình thủy lợi, hoặc có nhưng hoạt động kém hiệu quả.

Giai đoạn 2016 - 2020, tăng trưởng bình quân của vùng Tây Nguyên đạt 6,55%; GRDP bình quân đầu người đến năm 2020 đạt 55,6 triệu đồng/người, gấp 1,4 lần so với năm 2016. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo người DTTS ở khu vực Tây Nguyên hiện vẫn chiếm tới 75,3% (trong khi tỷ lệ hộ nghèo là người DTTS của cả nước hiện là 61,29%). Tác động của biến đổi khí hậu đã và đang đặt ra những thách thức giảm nghèo đối với hộ DTTS ở Tây Nguyên.

Ngay giữa mùa mưa năm Tân Sửu, khoảng 94ha lúa gieo sạ từ tháng 5/2021 ở xã Đắk Wil, huyện Cư Jút (Đắk Nông) có nguy cơ mất trắng sau hơn 2 tháng chịu hạn bà chằn. Tại xã Ea Siên, thị xã Buôn Hồ (Đắk Lắk), gần 2.000 ha cây trồng các loại (chủ yếu là cà phê, hồ tiêu, mắc ca…) đã bị khô héo; trên 7.500 nhân khẩu bị thiếu nước sinh hoạt trầm trọng.

Còn tại huyện Ea Súp, địa phương thường xuyên hứng chịu thiên tai nhất tỉnh Đắk Lắk, hiện cũng đang điêu đứng do hạn bà chằn. Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Ea Súp, tình trạng hạn giữa mùa mưa năm nay đã khiến hơn 9.000 ha cây trồng (chủ yếu cây ngắn ngày) bị ảnh hưởng, trong đó có nhiều diện tích bị mất trắng.

Diễn biến ngày càng bất thường của thời tiết và các loại hình thiên tai cực đoan ở Tây Nguyên ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất đã được nhận diện từ nhiều năm nay. Vì thế, trong điều kiện kinh phí hạn hẹp nhưng ngành Nông nghiệp cũng đã ưu tiên bố trí hàng nghìn tỷ đồng để đầu tư công trình thủy lợi cho khu vực này.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), cả nước hiện có 86.202 công trình thủy lợi, trong đó có 6.750 hồ chứa thủy lợi; có 291.013 km kênh mương các loại. Riêng các tỉnh Tây Nguyên đã có khoảng 1.150 hồ chứa và hơn 5.000 km kênh mương các loại.

Dù vậy, Tây Nguyên vẫn thường xuyên chịu thiệt hại nặng nề do hạn hán. Chỉ tính riêng tại tỉnh Đắk Lăk, từ năm 2015 đến năm 2020, tỉnh này có khoảng 260.000 ha cây trồng các loại bị hạn, với gần 30.000 ha bị mất trắng, thiệt hại ước tính 6.500 tỷ đồng.

Nguy cơ thiếu hụt nguồn nước

Theo đánh giá của Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên, biến đổi khí hậu đã tác động rất lớn đến phát triển nông nghiệp ở Tây Nguyên. Hiện tượng El Nino (hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển), sẽ gây hạn hán kéo dài làm giảm 20 - 25% lượng mưa từ đó làm thiếu nước trầm trọng ở khu vực Tây Nguyên. Biến đổi khí hậu làm giảm dòng chảy trên các dòng sông, từ đó làm thiếu nước tưới cho cây trồng, nhất là cây cà phê.

Tình trạng hạn hán được dự báo sẽ ngày càng khốc liệt, không chỉ ở Tây Nguyên mà diễn ra hầu hết ở các vùng, miền trên cả nước. Đồng thời, nước ta cũng được dự báo sẽ đối diện với nguy cơ thiếu nguồn nước trong tương lai gần.

Tây Nguyên có nhiều hồ chứa thường xuyên “trơ đáy” (Trong ảnh: Hồ thủy lợi Ea Juô, huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Nông - Ảnh TL)
Tây Nguyên có nhiều hồ chứa thường xuyên “trơ đáy” (Trong ảnh: Hồ thủy lợi Ea Juô, huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Nông - Ảnh TL)

Trong dự thảo “Đề án An ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến 2045”, đang được lấy ý kiến để trình Chính phủ và chuẩn bị trình Quốc hội khóa XV, Bộ NN&PTNT đánh giá, Việt Nam không giàu về nước. Theo đó, dù có tổng lượng nước mặt khoảng 840 tỷ m3, nhưng có đến 520 tỷ m3 (tương ứng 63% tổng lượng nước mặt) của nước ta sản sinh ở bên ngoài lãnh thổ. Nguồn nước nội sinh trong lãnh thổ vào khoảng 320 tỷ m3 (chiếm 37%).

Theo khảo sát của Bộ NN&PTNT, tổng lượng nhu cầu nước khai thác, sử dụng hàng năm của Việt Nam vào khoảng 100 tỷ m3, dự báo đến năm 2030 sẽ cần khoảng 111 tỷ m3/năm. Trong đó, tỷ trọng nhu cầu nước cho các ngành nông nghiệp chiếm khoảng 83-85%.

Nước ta được dự báo sẽ rơi vào tình trạng căng thẳng nước trầm trọng bởi hiện nay, cả nước có khoảng 3.450 con sông với chiều dài từ 10 km trở lên, nhưng có đến 126 con sông bắt nguồn từ nước ngoài; trong đó có những hệ thống sông chính như sông Hồng, sông Mã, sống Tiền, sông Hậu… Những căng thẳng nước (lũ mùa mưa, hạn mùa khô) trên những hệ thống sông chảy từ ngoài lãnh thổ vào trong những năm qua là minh chứng rõ nét.

Trong khi đó, trữ ngầm chỉ khoảng 48,5 tỉ m3/năm (khoảng 5,7% lượng nước mặt). Tình trạng khai thác nước ngầm quá mức dẫn đến nguy cơ cạn kiệt, sụt lún đất do nguyên nhân hạ thấp mực nước ngầm đã và đang xảy ra tại một số địa phương trên cả nước.

Vì vậy, nguy cơ mất an ninh nguồn nước đang hiện hữu. Theo đánh giá của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Việt Nam đứng thứ 10 của thế giới và thứ 3 của khu vực có chỉ số an ninh nguồn nước thấp. 

Khu vực nông thôn và người nông dân vẫn sẽ là địa bàn, đối tượng sử dụng nước lớn nhất; đặc biệt là nông thôn, nông dân vùng đồng bào DTTS và miền núi, với các hoạt động kinh tế chủ yếu là nông - lâm - thủy sản. Đây là khu vực dễ bị tổn thương và cần được đặc biệt quan tâm bảo vệ trước thiên tai liên quan đến nước.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.