Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ thuật điêu khắc gỗ: Tinh hoa của dân tộc Cơ-tu

PV - 10:55, 22/01/2019

Cùng với các loại hình văn hóa đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, nghệ thuật điêu khắc được xem là một nét độc đáo mang đậm bản sắc của đồng bào Cơ-tu tỉnh Quảng Nam. Bất cứ một ngôi làng nào của đồng bào Cơ-tu cũng có những nghệ nhân điêu khắc đa tài và những bức tượng phù điêu mang đậm hồn cốt văn hóa dân tộc.

Tại các bản làng miền núi, vùng cao của đồng bào Cơ-tu, dễ dàng nhận ra hình ảnh ngôi nhà Gươl truyền thống nổi bật giữa núi rừng xanh thẳm. Nhà Gươl là biểu tượng văn hóa, tín ngưỡng, cố kết cộng đồng và là nơi lưu giữ những nét đẹp tinh hoa của nghệ thuật điêu khắc của đồng bào Cơ-tu.

Đến thôn Kanoong 2, xã A Xan, huyện Tây Giang, chúng tôi may mắn chứng kiến việc dựng Gươl mới của bà con nơi đây. Từ sáng sớm, theo sự phân công của những Người có uy tín trong làng, phụ nữ và trẻ em đảm nhiệm việc cắt và vận chuyển tranh về lợp Gươl, còn nam thanh niên trong làng khẩn trương dựng những cây cột chính. Với sự giúp sức của Bộ đội Biên phòng A Xan, công việc dựng Gươl diễn ra trong không khí rộn ràng, thắm tình quân dân. Công đoạn quan trọng nhất là việc chạm trổ và điêu khắc lên cây cột chính ở Gươl, được giao cho nghệ nhân Ka Tíc (Cơ Tích). Ông là một trong những nghệ nhân tài hoa hiếm hoi còn lại giữa đại ngàn Trường Sơn, bởi ông có thể tạc tượng, vẽ tranh chỉ với con dao, chiếc rìu, cái rựa, vài cái đục và mấy hộp phẩm màu được ông chiết xuất từ những củ, quả rừng.

Đồng bào Cơ-tu trình diễn nghệ thuật điêu khắc gỗ. Đồng bào Cơ-tu trình diễn nghệ thuật điêu khắc gỗ.

Không chỉ Ka Tíc mà ở huyện Tây Giang còn có nhiều nghệ nhân điêu khắc tài hoa như già Clâu Blao ở xã Tr’Hy. Những tác phẩm điêu khắc, hội họa dưới bàn tay tài hoa của nghệ nhân Clâu BLao đã thật sự trở thành một bảo tàng về nghệ thuật dân gian Cơ-tu. Ở đó người xem bị cuốn hút bởi những bức phù điêu sống động miêu tả cảnh dân làng uống rượu cần, cảnh săn bắn, cuộc sống sinh hoạt hằng ngày như: phụ nữ ngồi dệt vải, giã gạo, gói bánh, làm gốm; hay khắc họa bức tranh lễ hội cộng đồng với điệu múa tung tung da dá truyền thống của trai gái Cơ-tu.

Đều đặn hằng tuần, nhiều thanh niên trong làng tìm đến nhà già Clâu Blao để học nghề điêu khắc gỗ. Dù tuổi cao, song già CLâu Blao vẫn tận tình truyền dạy từng kỹ thuật chọn gỗ, vẽ tranh, đục đẽo, chạm, trổ… trên từng pho tượng, làm sao mỗi một pho tượng đều mang một cái hồn riêng của núi rừng, sông suối Tây Giang. Chính sự nhiệt tình của ông đã khơi dậy và tiếp thêm ngọn lửa đam mê điêu khắc cho nhiều thanh niên ở xã Tr’Hy nói riêng và huyện Tây Giang nói chung.

Hay ông Briu Pố, 78 tuổi, ở thôn Arớh, xã Lăng, huyện Tây Giang cũng là một trong những “truyền nhân” của nghệ thuật điêu khắc truyền thống của dân tộc Cơ-tu. Ngoài 200 hình điêu khắc nổi trên mặt gỗ, trên các cây cột của nhà Gươl thôn Arớh, nghệ nhân Briu Pố còn có nhiều tượng gỗ thể hiện sinh động cuộc sống và sinh hoạt văn hóa của người Cơ-tu trên quê hương mình. Ông cũng đã chung tay với các nghệ nhân trên địa bàn huyện thực hiện nhiều công trình điêu khắc quan trọng tại Làng văn hóa truyền thống, nhà Gươl hay nhà mồ Cơ-tu và mang nghệ thuật điêu khắc Cơ-tu đến với nhiều vùng, miền trên cả nước.

“Nghề điêu khắc của người Cơ-tu có từ lâu đời. Ngày xưa các ông, các cụ làm nhà mồ, nhà Gươl không thể thiếu điêu khắc. Hai màu chủ đạo, người Cơ-tu rất hay sử dụng để tô lên những bức tranh, tượng điêu khắc là màu chàm đen- tượng trưng cho màu của đất và màu đỏ-là màu của mặt trời. Để có được màu đỏ, người Cơ-tu sử dụng củ nâu, màu chàm lấy từ cây tà râm, màu nâu từ củ ma rớt, để trang trí lên tượng gỗ và các bức phù điêu”, ông Briu Pố chia sẻ.

Mỗi tác phẩm tượng gỗ là một công trình sáng tạo nghệ thuật của đồng bào Cơ-tu Mỗi tác phẩm tượng gỗ là một công trình sáng tạo nghệ thuật của đồng bào Cơ-tu.

Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của nghệ thuật điêu khắc Cơ-tu, ngay tại các bản làng vùng cao có đông đồng bào Cơ-tu sinh sống, hình ảnh những nghệ nhân, già làng truyền dạy cho thế hệ trẻ về cách cầm dao, rìu, đục, cách chọn gỗ, phối màu trong từng thể loại hình ảnh điêu khắc đã trở nên quá quen thuộc. Không những mở lớp truyền dạy, mà hằng năm, trong các dịp lễ hội, hội thi văn hóa- thể thao các dân tộc ở các huyện Đông Giang, Nam Giang và Tây Giang thường tổ chức các cuộc thi điêu khắc gỗ. Từ những không gian sáng tạo như thế, cùng với sự kế thừa của một lớp điêu khắc trẻ, dân tộc Cơ-tu luôn hy vọng nghệ thuật điêu khắc, trang trí trên gỗ của đồng bào sẽ không bao giờ mất như hình ảnh ngôi nhà Gươl sừng sững, vững chãi nằm giữa cộng đồng làng và được ôm ấp bởi ngàn trùng xanh của non nước hữu tình.

Theo nhà điêu khắc Nguyễn Văn Hàm, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa Thông tin Quảng Nam cho biết: Điều đáng chú ý hiện nay, có một số bức tượng bị lạm dụng màu sơn công nghiệp, do đó những bức tượng mất đi tính dân gian của nó. Nghệ thuật điêu khắc gỗ của mỗi dân tộc đều có những nét tinh hoa, độc đáo riêng, với đồng bào Cơ-tu ở Quảng Nam thì loại hình nghệ thuật độc đáo này vẫn còn được giữ gìn gần như nguyên bản.

Nếu nhà Gươl được coi là trái tim của mỗi bản làng Cơ-tu nơi đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, thì điêu khắc gỗ với những bức tượng phù điêu đặc sắc được coi là mạch máu để nuôi sống trái tim ấy…

TẤN SỸ - THANH HUYỀN

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào vùng cao Quảng Nam làm du lịch cộng đồng

Đồng bào vùng cao Quảng Nam làm du lịch cộng đồng

Những năm gần đây, huyện Bắc Trà My (tỉnh Quảng Nam) đã có bước chuyển mình tích cực trong phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt ở các xã có đông đồng bào DTTS sinh sống. Thông qua việc ban hành Nghị quyết chuyên đề về phát triển du lịch, tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng và xúc tiến du lịch địa phương, Bắc Trà My đã tạo điều kiện cho đồng bào Co, Ca Dong, Mường từng bước tiếp cận mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống và phát triển kinh tế bền vững.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Phát biểu bế mạc Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị ở cấp xã, ngày 15/6, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, 63 tỉnh thành, hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương, phải thay đổi tư duy, xóa bỏ định kiến để tất cả vì sự phát triển chung, đồng thời điều quan trọng nhất của cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy là chuyển đổi trạng thái sang kiến tạo, chủ động phục vụ, giải quyết các công việc, vấn đề của người dân và doanh nghiệp, gần dân, sát dân, bám dân, bám cơ sở.
Người có uy tín Trà Văn Có: Xây dựng tộc họ khuyến học

Người có uy tín Trà Văn Có: Xây dựng tộc họ khuyến học

Gương sáng giữa cộng đồng - Thái Sơn Ngọc - 17:35, 15/06/2025
Tại thôn Trà Nô, xã Phước Hà, huyện Thuận Nam, ông Trà Văn Có là Người có uy tín chăm lo xây dựng tộc họ khuyến học, khuyến tài tiêu biểu của địa phương, được Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh Ninh Thuận biểu dương, khen thưởng. Đây là tộc họ điển hình về tinh thần hiếu học, nhiều người tốt nghiệp đại học tham gia công tác địa phương. Với vai trò là Người có uy tín, ông Có tích cực tham gia xây dựng bản làng no ấm, thanh bình.
Người “vác tù và” ở buôn Trum

Người “vác tù và” ở buôn Trum

Gương sáng giữa cộng đồng - Lê Hường - 17:32, 15/06/2025
Ông Y Taih Priêng (SN 1962), Trưởng buôn Trum, xã Tâm Thắng, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông được người dân gọi bằng cái tên trìu mến “người vác tù và” của buôn. Ông chia sẻ với dân cách làm kinh tế, hòa giải, gắn kết các mối quan hệ, động viên người dân cùng nhau bảo vệ an ninh, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.
Chung kết cuộc thi Miss & Mister Fitness Super Model World mùa 3 tại Quy Nhơn

Chung kết cuộc thi Miss & Mister Fitness Super Model World mùa 3 tại Quy Nhơn

Thể thao - Giải trí - T.Nhân-H.Trường - 17:10, 15/06/2025
Tối 14/6, tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, Tp. Quy Nhơn (Bình Định) diễn ra đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu và Nam vương siêu mẫu thể hình thế giới mùa 3 năm 2025 (Miss & Mister Fitness Super Model World 2025) với sự góp mặt của 33 thí sinh đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Đây là lần đầu tiên tỉnh Bình Định đăng cai tổ chức sự kiện này.
Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới)

Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới)

Tin tức - Minh Nhật - 15:05, 15/06/2025
Trong 2 ngày (14 và15/6), Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới).
Báo chí Cách mạng Việt Nam - Nhịp cầu nối hiệu quả giữa Quốc hội với Nhân dân

Báo chí Cách mạng Việt Nam - Nhịp cầu nối hiệu quả giữa Quốc hội với Nhân dân

Thời sự - Minh Nhật - 13:42, 15/06/2025
Sáng 15/6, tại Nhà Quốc hội diễn ra cuộc gặp mặt thân tình với lãnh đạo các cơ quan báo chí, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn gửi lời tri ân sâu sắc tới đội ngũ những người làm báo cả nước, đồng thời nhấn mạnh vai trò to lớn của báo chí trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin hôm nay ngày 11/6, có những thông tin đáng chú ý sau: Ruộng bậc thang Y Tý mùa đổ ải. Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh . Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Sáp nhập Khánh Hòa - Ninh Thuận: “Cơ hội vàng” để vùng đồng bào DTTS phát triển

Sáp nhập Khánh Hòa - Ninh Thuận: “Cơ hội vàng” để vùng đồng bào DTTS phát triển

Vấn đề - Sự kiện - Ngọc Ánh - 13:40, 15/06/2025
Ngày 12/6 vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Nghị quyết về sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Theo đó, hai tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hòa sẽ sáp nhập thành tỉnh Khánh Hòa (mới) có diện tích tự nhiên 8.555km2, quy mô hơn 2,2 triệu dân và 65 đơn vị hành chính trực thuộc (48 xã, 16 phường, 1 đặc khu). Việc sáp nhập hai tỉnh Khánh Hòa và Ninh Thuận đang mở ra nhiều cơ hội thúc đẩy vùng đồng bào DTTS phát triển.
Cà Mau: Giai đoạn 2026 – 2030 thêm 815 tỉ đồng cho người nghèo và các đối tượng chính sách vay vốn

Cà Mau: Giai đoạn 2026 – 2030 thêm 815 tỉ đồng cho người nghèo và các đối tượng chính sách vay vốn

Xã hội - Như Tâm - 13:27, 15/06/2025
Ông Nguyễn Minh Luân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh vừa ký ban hành Quyết định số: 1122/QĐ-UBND về việc Ban hành Đề án Kế hoạch vốn ngân sách tỉnh Cà Mau ủy thác sang Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách khác trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2026 – 2030.
Thuận Châu (Sơn La): Hỗ trợ 2,5 tỷ đồng thực hiện gói chính sách chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em

Thuận Châu (Sơn La): Hỗ trợ 2,5 tỷ đồng thực hiện gói chính sách chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em

Tin tức - Minh Anh - 12:22, 15/06/2025
Thuận Châu (tỉnh Sơn La) là huyện miền núi, với trên 90% dân số là đồng bào DTTS; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều chiếm 18,16%, giao thông đi lại còn khó khăn; một số hủ tục, tập quán lạc hậu còn tồn tại; trình độ nhận thức của người dân còn hạn chế. Trong những năm gần đây, số lượng phụ nữ được tiếp cận, sử dụng dịch vụ y tế chăm sóc sức khỏe cho bà mẹ, trẻ em DTTS ngày càng tăng.
Tâm là gốc của phước lành

Tâm là gốc của phước lành

Dân tộc - Tôn giáo - Việt Hà - 12:14, 15/06/2025
Không cần nhiều tài sản, người nghèo vẫn có thể tạo nên phước báu lớn nếu biết thực hành bố thí bằng tâm thanh tịnh, đúng như lời dạy của Đức Phật.
Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Tin tức - Minh Nhật - 21:02, 14/06/2025
Mưa lũ phức tạp do bão số 1 đã khiến 7 người chết, mất tích, hàng nghìn ngôi nhà, hàng chục ha hoa màu bị ngập, nhiều tuyến đường giao thông bị hư hỏng nghiêm trọng.