Ngày hội an cư của người Đan Lai

“Khoảng tối” giữa Vườn quốc gia Pù Mát

Ẩn phía sau vùng núi rừng nguyên sinh, với hệ động thực vật đa dạng, phong phú của núi rừng Vườn quốc gia Pù Mát, là cuộc sống còn nhiều khó nhọc của hàng trăm nhân khẩu người Đan Lai.

Chúng tôi đã từng ngược dòng sông Giăng, ngược con đường mòn độc đạo xẻ núi về với bản Cò Phạt, bản Búng; được cảm nhận cuộc sống bộn bề giữa chốn rừng già; được lắng nghe chia sẻ của cấp ủy chính quyền từ xã đến huyện… thì giữa Vườn quốc gia Pù Mát là một “khoảng tối” đầy day dứt. “Khoảng tối” ấy, theo như lời Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Con Cuông - Lương Đình Việt từng chia sẻ: Bản Búng và bản Cò Phạt có tổng số 243 hộ, trong đó có 235 hộ nghèo, chiếm 96,7%. Đó là con số đáng lo ngại.

Mới đây thôi, vào thời gian cùng kỳ năm 2024, trong chuyến thị sát của Đoàn công tác Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn Giáo) vào hai bản làng này của người Đan Lai, chúng tôi đã rong ruổi qua những ngõ đường nội bản, và chứng kiến một cuộc sống đầy khó khăn ở chốn thâm sơn. Thời điểm ấy, Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình MTQG - ông Hà Việt Quân đã tỏ sự trăn trở, day dứt trước cuộc sống khó khăn, thiếu thốn của đồng bào Đan Lai. Ông Quân đã đề nghị, các cấp, ngành ở địa phương nỗ lực đẩy nhanh tiến độ các công trình, thi công đảm bảo chất lượng, hiệu quả để sớm đưa vào phục vụ nhu cầu sinh hoạt, sử dụng của người dân.

Trong rất nhiều những công trình, hạng mục thuộc các chương trình, dự án đã được đầu tư dành cho đồng bào Đan Lai, thì vẫn còn đó hạng mục hỗ trợ, xây mới và tu sửa nhà ở cho người nghèo, cận nghèo nơi đây chưa thể thực hiện được. Nguyên nhân là do người dân dù sinh sống lâu đời, trước khi có quyết định quy hoạch Vườn quốc gia Pù Mát, nhưng do chưa được giao đất, chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… nên chưa thể thực hiện hạng mục xóa nhà tạm, nhà dột.

Cuộc sống hàng ngày của người dân dựa vào làm rẫy, dựa vào sản xuất trên những thửa ruộng khai hoang và thu hái lâm sản phụ… càng trở nên bấp bênh hơn. Ngoài những căn nhà khang trang, là các điểm trường mầm non, tiểu học, nhà văn hóa, đường nội bản được đổ bê tông, những chiếc cầu treo kiên cố bắc qua những con suối… thì nếp nhà của người Đan Lai đa phần là nhà tranh, thấp bé, lụp xụp… đầy tạm bợ. 

Trong rất nhiều cuộc trao đổi với chúng tôi, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Con Cuông - ông Lương Đình Việt đã luôn day dứt rằng: Huyện rất mong UBND tỉnh, các sở ngành sớm quan tâm để người dân Đan Lai đủ điều kiện về mặt pháp lý trong xây dựng nhà ở. An cư mới lạc nghiệp, có nhà ở chắc chắn, ổn định thì người dân và cả chúng tôi mới thực sự yên tâm.

Cùng người dân xóa nhà tạm, nhà dột

Sau những tháng ngày mòn mỏi đợi chờ, trông mong, hi vọng… thì nỗi day dứt ấy đã được giải quyết. Và chúng tôi, cũng đã vui lây niềm vui ấy theo lời chia sẻ của Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Con Cuông Lương Đình Việt: Hiện nay, các thủ tục pháp lý về đo đạc, cắm mốc… để giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân Đan Lai đã được UBND tỉnh phê duyệt. Các sở, ngành và huyện đang tích cực bám bản, bám dân, chạy đua với thời gian để hoàn thiện hồ sơ, thủ tục sớm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân.

Có được hành lang pháp lý vững chắc ấy, các cấp chính quyền, lực lượng ở huyện Con Cuông, xã Môn Sơn đã tích cực vào cuộc trong ngày hội dựng nhà cho người Đan Lai.

Mấy ngày gần đây, cứ tảng sáng, khi tiếng gà rừng eo óc gáy, thì bản làng người Đan Lai giữa đại ngàn Vườn quốc gia Pù Mát đã rộn rã tiếng nói cười. Chỗ này hối hả chuyển đồ; chỗ kia hì hục dỡ mái, khiêng cột… Trong bao niềm khấp khởi ấy, ước nguyện về những mái ấm an cư đang dần thành hiện thực.

Ông Lê Thanh Hải - Bí thư Đảng uỷ xã Môn Sơn trực tiếp tham gia cùng các lực lượng giúp người dân Đan Lai tháo dỡ nhà cửa nói rằng: Chúng tôi đã huy động tổng lực lực lượng ở địa phương trong ngày hội dựng nhà. Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn hiện nay.

Qua khảo sát của ngành chức năng, cả 2 bản Búng và Cò Phạt có 72 hộ dân có nhu cầu hỗ trợ làm mới và sửa chữa. Theo kế hoạch của UBND huyện, sẽ có các tổ công tác của chính quyền xã Môn Sơn, của công an, biên phòng…, chia thành từng đợt, cùng tham gia góp công, góp sức dựng lại nhà cho người Đan Lai.

Theo đó, đợt 1 dự kiến thực hiện từ ngày 12-15/6, giúp gần 20 hộ ở bản Cò Phạt tháo dỡ, làm móng, làm nền nhà. Điều đặc biệt, các tổ đã cắt cử tổ trưởng, phân công nhân lực, phương tiện phù hợp, đầy đủ để công việc đảm bảo tiến độ.

Trao đổi với chúng tôi, ông Lương Đình Việt - Phó Bí thư Thường trực Huyện uỷ Con Cuông thông tin: Ngày 9/6/2025, Ban Chỉ đạo Chương trình vận động, hỗ trợ xây dựng, sửa chữa nhà cho người có công, người nghèo, người khó khăn về nhà ở của huyện đã có văn bản chỉ đạo, thống nhất xây dựng nhà mới cho đồng bào Đan Lai theo mẫu thiết kế của Sở Xây dựng phê duyệt. Mẫu nhà diện tích 50m² với số tiền hỗ trợ 90 triệu đồng. Đối với 20 căn nhà sửa chữa tại bản Khe Búng và Cò Phạt: Đề nghị xã Môn Sơn phối hợp với đơn vị thi công và các hộ gia đình tính toán số lượng vật liệu, số tiền chi tiết để thực hiện sửa chữa đảm bảo với số tiền tối thiểu là 45 triệu đồng/căn.

Con Cuông đang đặt ra mục tiêu phấn đấu hoàn thành việc xây dựng, sửa chữa nhà ở cho người dân Đan Lai tại 2 bản Búng và Cò Phạt trước ngày 15/8/2025. Dẫu hơi muộn so với kế hoạch chung của tỉnh, nhưng vẫn phù hợp với kế hoạch chung của cả nước. Bỏ qua tất cả những điều ấy, thì niềm vui về cuộc sống mới; có đất ở được nhà nước công nhận, cấp giấy chứng nhận; có nhà ở đảm bảo tiêu chí "3 cứng"… sẽ là động lực, niềm tin lớn lao để mỗi người dân Đan Lai nỗ lực vươn lên trong cuộc sống.