Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Lập làng bên nguồn sông

Tiêu Dao - Thúy Hiền - 08:42, 06/05/2023

Ngày người làng Z’lao (xã Dang, huyện Tây Giang, Quảng Nam) dời lên lưng núi, già làng ánh mắt đăm chiêu đau đáu chuyện chọn đất lập làng. Lệ tục nghìn xưa đã vậy, chọn đất dựng làng là chuyện của đời người, của sự tồn vong cả làng nên không thể dễ dàng được.

Già Le kể chuyện chọn đất lập làng
Già Le kể chuyện chọn đất lập làng

Ngôi làng trên lưng núi

Bên trong Gươl mới của làng Z’lao, người già, người trẻ ngồi chen chúc nhau, quây quần bên ché rượu cần, say sưa theo từng lời kể của già làng Bríu Le. Trong thâm tâm của họ, câu chuyện chọn đất dựng làng dù không mới nhưng mỗi khi được kể lại, ai cũng hào hứng đến lạ.

Ngày ấy cách đây chừng hơn chục năm, làng Z’lao nằm dưới một lũng sâu, nơi con sông A Vương chảy vắt qua những vùng có người Cơ Tu của 2 huyện Tây Giang và Đông Giang sinh sống. Trong ký ức của già Bríu Le và người dân Z’lao, ngôi làng cũ nhỏ nhắn nằm sát dòng sông vốn xinh đẹp, thơ mộng. Ngày chính quyền địa phương về vận động, người Z’lao và nhiều thôn làng chấp nhận nhường đất làm thủy điện. Tháng 8/2003, đập ngăn nước thủy điện xây dựng, tháng 12/2008 bắt đầu tích nước. Người Z’lao phải dời làng lên lưng núi để tránh con nước thủy điện.

Ngày chọn đất dựng làng, già Bríu Le và những người già khác trong làng trăn trở lắm. Theo phong tục cổ truyền, người Cơ Tu lập làng, dựng nhà đều chọn đất ở nơi núi cao, nơi đầu sông, suối. Làng được lập theo vòng tròn hay hình ô van, ở giữa có Gươl, xung quanh là các ngôi nhà lân cận kề nhau, mái hình mai rùa, lợp bằng lá mây, lá tranh. Già Le bàn với những người già khác trong làng phải dời làng lên cao hơn nữa, để khi con nước dâng lên sẽ không bị ngập làng. Mà cũng không xa con nước để trồng trọt canh tác.

Người già trong làng thống nhất, và cuộc chuyển cư của làng bắt đầu như thế. Già Le chọn đất bằng lửa và cây đót. Hai người cầm đá lửa đánh lửa cháy lên để thui cây chít đót. Bên ngọn lửa bùng cháy, già Le kêu trời, gọi đất, vọng thần linh, ông bà tổ tiên người Cơ Tu xin cho dân làng được chỗ ở mới, nhà cửa ổn định, yên bình... Người Z’lao theo chân già Le lên lưng chừng núi cắm đất, nhặt nhạnh những gì có thể mang theo để dựng làng mới.

Người dân thôn Z’lao, xã Dang vào hội vui mừng Gươl mới và khánh thành các công trình dân sinh
Người dân thôn Z’lao, xã Dang vào hội vui mừng Gươl mới và khánh thành các công trình dân sinh

Trong câu chuyện dưới mái nhà Gươl, già Le vẫn thủ thỉ câu nói của tiền nhân, rằng, người Cơ Tu chọn đất dựng làng luôn là câu chuyện dài suốt cuộc hành trình “săn đất”. Bởi ngoài yếu tố chọn vùng đất tốt gắn với rừng, địa hình bằng phẳng, làng Cơ Tu bao giờ cũng nằm cạnh con sông, khúc suối. Nguồn nước phải ổn định để sinh hoạt, trồng trỉa các loại hoa màu, địa thế thuận lợi cho việc ngăn chặn thú rừng cũng như các yếu tố xung đột từ bên ngoài... Những yếu tố đó sẽ quyết định đến việc dừng chân lập làng và sự tồn vong của cả làng.

Khi cất xong nhà, một Người có uy tín như già làng, trưởng thôn hoặc người lớn nhất trong gia đình sẽ đứng ra nhóm bếp lửa. Thường thì già làng là người nhóm bếp đốt lửa ở Gươl, còn trong các gia đình thì người bố nhóm bếp, nếu không có bố thì mẹ hay người lớn nhất trong nhà nhóm bếp. Người ta làm thịt trâu, thịt con heo chế biến thành các mâm thức ăn để mọi người cùng quây quần mừng có được làng mới, có nhà mới, mừng thắng được con ma rừng.

Dưới những mái nhà hình mu rùa

Chọn được đất, lập được làng mới nhưng người Z’lao cũng đã phải trải qua không ít khó khăn cho cuộc chuyển cư của đời người. Quá trình tích nước làm thủy điện đã khiến mực nước sông A Vương tăng đột biến vào mùa mưa, làng Z’lao khó khăn chồng chất, bị biệt lập vào những ngày mưa bão. Người Z’lao phải sống chung với cảnh không điện, không đường, không trường, không trạm.

Bríu Bác, Trưởng thôn Z’lao kể, Z’lao là ngôi làng thuộc khu tái định cư thủy điện A Vương. Ngày lập làng, mặc dù bà con đã được Nhà nước xây dựng điện, đường, trường, nhà ở… nhưng chưa hoàn thành. Thôn có 50 hộ gia đình người DTTS, hơn 200 nhân khẩu, là thôn nghèo nhất của xã Dang với 80% số hộ nghèo.

Nhưng rồi, mọi thứ đã đổi thay khi mấy năm gần đây được sự hỗ trợ của chính quyền các cấp. Đường giao thông đi lại thuận tiện hơn, cái bụng của bà con cũng no hơn, áo mặc cũng ấm hơn. Cuộc sống ổn định, cả làng Z’lao, nhà nào cũng chuẩn bị khá đầy đủ các loại thực phẩm: thịt heo, gạo nếp, hũ rượu cần, thịt khô treo dàn bếp, bánh kẹo, mứt, hạt dưa... để đãi khách tới nhà chơi.

Người dân Z’lao phấn khởi khi cuộc sống thật sự đổi thay
Người dân Z’lao phấn khởi khi cuộc sống thật sự đổi thay

Cùng với sự quan tâm của chính quyền địa phương, các đơn vị kết nghĩa, nhà hảo tâm đã hỗ trợ cho Nhân dân thôn Z’lao nhiều nguồn lực, nhất là nguồn lực để người dân làm nhà mới, xây dựng các công trình dân sinh… qua đó góp phần quan trọng đảm bảo an sinh xã hội, môi trường xanh, sạch, đẹp. Đến nay, thôn Z’lao đã xóa được “5 không”.

Anh Alăng Xa Léc vừa lau chùi chiếc xe máy vừa tự hào nói: “Bây giờ thôn mình đã có đường bê tông vào tận ngõ. Có đường, những chiếc xe máy cũng sạch sẽ, sáng mới hơn. Tiểu thương từ nhiều nơi khác đến tận làng để thu mua nông sản, giá cả ổn định hơn, thu nhập của người dân không còn bấp bênh nữa. Cả làng, ai cũng có nhà ở khang trang, sắm sửa tiện nghi đầy đủ”.

Ông Phạm Sáu - Chủ tịch UBND xã Dang chia sẻ: Thôn Z’lao là một trong những thôn đặc biệt của xã Dang (huyện Tây Giang). Toàn thôn có 51 hộ/190 nhân khẩu, hiện 51 hộ đã có nhà bán kiên cố. Thôn có đường giao thông thuận lợi, có điện lưới quốc gia. Người dân trong thôn đồng tâm hợp lực, đoàn kết phát triển kinh tế, đời sống vật chất, tinh thần ngày được nâng lên. Cuối tháng 2/2023 vừa qua, thôn Z’lao đã tổ chức lễ mừng Gươl mới và khánh thành các hạng mục công trình dân sinh.

Chọn đất dựng làng là chuyện hệ trọng của cả một đời người, một đời làng. Tuy hiện nay, việc du canh du cư không còn, đồng bào đã có cuộc sống ổn định, nhưng nghi thức cúng đất lập làng vẫn được cộng đồng người Cơ Tu và các già làng, Người có uy tín lưu giữ lại nhằm giữ gìn và bảo tồn nét độc đáo trong nghi thức cúng đất dựng làng của thế hệ cha ông để lại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Triển khai nhân rộng nhiều mô hình, cách làm hiệu quả (Bài 2)

Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Triển khai nhân rộng nhiều mô hình, cách làm hiệu quả (Bài 2)

Qua gần 3 năm thực hiện Cuộc vận động “Làm thay đổi nếp nghĩ, cách làm của đồng bào DTTS, làm cho đồng bào DTTS vươn lên thoát nghèo bền vững” đã tạo được sự chuyển biến trên các mặt đời sống, xã hội của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Đặc biệt, nhiều mô hình, cách làm hiệu quả được triển khai, nhân rộng, giúp cho đồng bào DTTS đã từng bước thay đổi nếp nghĩ, cách làm và vươn lên thoát nghèo bền vững đúng như mục tiêu của Cuộc vận động đưa ra.
Tin nổi bật trang chủ
Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Chủ trương hợp lòng dân (Bài 1)

Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Chủ trương hợp lòng dân (Bài 1)

Tỉnh Kon Tum có 43 dân tộc anh em cùng sinh sống. Đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm hơn 54% dân số toàn tỉnh, sinh sống chủ yếu ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, biên giới. Mặc dù Nhà nước đã có nhiều chương trình, dự án chính sách đầu tư hỗ trợ, tạo động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bào DTTS, nhưng với xuất phát điểm thấp, điều kiện tự nhiên, hạ tầng kinh tế - xã hội vẫn còn nhiều khó khăn; đặc biệt đồng bào DTTS vẫn còn duy trì phương thức sản xuất và những phong tục lạc hậu, dẫn đến kinh tế - xã hội chậm phát triển, cần có những cách làm, giải pháp phù hợp, hiệu quả hơn...
Vì sự bình yên cho các bản làng dưới chân núi Phù Xai Lai Leng

Vì sự bình yên cho các bản làng dưới chân núi Phù Xai Lai Leng

Pháp luật - Lê Thạch - 9 giờ trước
Với cách làm sáng tạo, linh hoạt, Đồn Biên phòng Na Ngoi, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Nghệ An đã chủ động phối hợp với chính quyền địa phương, các lực lượng tích cực tuyên truyền, vận động Nhân dân tự giác giao nộp các loại vũ khí, vật liệu nổ, góp phần gìn giữ sự bình yên các bản làng dưới chân núi Phù Xai Lai Leng.
Những con đường thắm tình quân dân

Những con đường thắm tình quân dân

Pháp luật - Tùng Lâm - 9 giờ trước
Cổng trời Tu Mơ Rông (tỉnh Kon Tum) khi nắng, khi mưa, nhưng những chiến sĩ Tiểu đoàn BB304, Trung đoàn BB990 (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Kon Tum) vẫn thực hiện tốt nhiệm vụ hành quân dã ngoại, thực hiện công tác dân vận tại xã Măng Ri, cùng bà con Xơ Đăng “vẽ” nên những con đường hạnh phúc.
Đội tuyển futsal Việt Nam sẵn sàng chinh phục vòng loại châu Á 2024

Đội tuyển futsal Việt Nam sẵn sàng chinh phục vòng loại châu Á 2024

Thể thao - Giải trí - Hoàng Minh - 10 giờ trước
Sáng nay (4/10), đội tuyển futsal Việt Nam đã lên đường sang Mông Cổ để tham dự Vòng loại giải futsal châu Á 2024. Mục tiêu của đội tuyển Futsal Việt Nam là giành ngôi đầu bảng và tham dự Vòng chung kết diễn ra vào tháng 4 năm 2024.
Hiểm nguy rình rập trên tuyến đường hơn 80 tỷ đồng

Hiểm nguy rình rập trên tuyến đường hơn 80 tỷ đồng

Xã hội - Mỹ Dung - 10 giờ trước
Tuyến đường Khe Giang – Thượng Yên Công, là một trong những tuyến giao thông huyết mạch từ trung tâm TP. Uông Bí (Quảng Ninh) và Khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Yên Tử. Tuyến đường được đầu tư hơn 80 tỷ đồng, thế nhưng, do có nhiều bất cập trong khâu thiết kế thi công nên chỉ mưa to là sạt, lở gây chia cắt cục bộ, gây hiểm nguy cho người và phương tiện lưu thông qua khu vực.
Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Triển khai nhân rộng nhiều mô hình, cách làm hiệu quả (Bài 2)

Thay đổi nếp nghĩ, cách làm để đồng bào DTTS ở Kon Tum vươn lên thoát nghèo bền vững: Triển khai nhân rộng nhiều mô hình, cách làm hiệu quả (Bài 2)

Công tác Dân tộc - Ngọc Chí - 11 giờ trước
Qua gần 3 năm thực hiện Cuộc vận động “Làm thay đổi nếp nghĩ, cách làm của đồng bào DTTS, làm cho đồng bào DTTS vươn lên thoát nghèo bền vững” đã tạo được sự chuyển biến trên các mặt đời sống, xã hội của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Kon Tum. Đặc biệt, nhiều mô hình, cách làm hiệu quả được triển khai, nhân rộng, giúp cho đồng bào DTTS đã từng bước thay đổi nếp nghĩ, cách làm và vươn lên thoát nghèo bền vững đúng như mục tiêu của Cuộc vận động đưa ra.
Dân tộc Lào

Dân tộc Lào

Dân tộc Lào còn có tên gọi là Thay, Thay Duồn, Thay Nhuồn, Phu Thay, Phu Lào. Theo số liệu Điều tra thực trạng kinh tế - xã hội 53 DTTS năm 2019, người Lào ở Việt Nam có 17.532 người. Trong đó, nam là 8.991 người, nữ là 8.541 người.
Xanh SM đón khách hàng thứ 6 triệu

Xanh SM đón khách hàng thứ 6 triệu

Xã hội - PV - 11 giờ trước
Ngày 29/9/2023 – Xanh SM công bố khách hàng thứ 6 triệu chỉ sau 5 tháng ra mắt thị trường. Đây là mức tăng trưởng kỷ lục, minh chứng rõ rệt về tiềm năng phát triển cũng như vị thế vượt trội của Xanh SM trong lĩnh vực vận tải hành khách tại Việt Nam.
Khi điện về vùng biên

Khi điện về vùng biên

Chuyên đề - Tiêu Dao - 11 giờ trước
Khi điện lưới quốc gia về tới tận bản làng đã tạo thêm động lực và khát vọng vươn lên xóa đói giảm nghèo cho đồng bào ở các bản làng miền biên viễn thuộc huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.
Lạng Sơn: Chủ tịch UBND tỉnh chủ trì cuộc họp gấp về tình trạng nhập lậu gia cầm

Lạng Sơn: Chủ tịch UBND tỉnh chủ trì cuộc họp gấp về tình trạng nhập lậu gia cầm

Tin tức - Thiên An - 13 giờ trước
Chiều 3/10, ông Hồ Tiến Thiệu - Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn đã chủ trì cuộc họp để đôn đốc lực lượng chức năng triển khai việc ngăn chặn, phát hiện, xử lý kịp thời tình trạng vận chuyển trái phép gia cầm qua biên giới.
Bình Định: Hai tượng sư tử đá thành Đồ Bàn được đề nghị công nhận là Bảo vật quốc gia

Bình Định: Hai tượng sư tử đá thành Đồ Bàn được đề nghị công nhận là Bảo vật quốc gia

Tìm trong di sản - T.Nhân - 13 giờ trước
UBND tỉnh Bình Định vừa có văn bản đề nghị Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xem xét trình Thủ tướng Chính phủ công nhận hai tượng sư tử đá thành Đồ Bàn hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh là Bảo vật quốc gia.
Bão Koinu có gió mạnh cấp 14, giật cấp 17 đang hướng vào Biển Đông

Bão Koinu có gió mạnh cấp 14, giật cấp 17 đang hướng vào Biển Đông

Môi trường sống - T.Hợp - 13 giờ trước
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, 7 giờ sáng 4/10, cơn bão Koinu cách phía Nam đảo Đài Loan khoảng 300km về phía Đông Đông Nam. Sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão mạnh cấp 14 (150-166km/h), giật cấp 17, di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc, khoảng 10km/h.