Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Lập làng bên nguồn sông

Tiêu Dao - Thúy Hiền - 08:42, 06/05/2023

Ngày người làng Z’lao (xã Dang, huyện Tây Giang, Quảng Nam) dời lên lưng núi, già làng ánh mắt đăm chiêu đau đáu chuyện chọn đất lập làng. Lệ tục nghìn xưa đã vậy, chọn đất dựng làng là chuyện của đời người, của sự tồn vong cả làng nên không thể dễ dàng được.

Già Le kể chuyện chọn đất lập làng
Già Le kể chuyện chọn đất lập làng

Ngôi làng trên lưng núi

Bên trong Gươl mới của làng Z’lao, người già, người trẻ ngồi chen chúc nhau, quây quần bên ché rượu cần, say sưa theo từng lời kể của già làng Bríu Le. Trong thâm tâm của họ, câu chuyện chọn đất dựng làng dù không mới nhưng mỗi khi được kể lại, ai cũng hào hứng đến lạ.

Ngày ấy cách đây chừng hơn chục năm, làng Z’lao nằm dưới một lũng sâu, nơi con sông A Vương chảy vắt qua những vùng có người Cơ Tu của 2 huyện Tây Giang và Đông Giang sinh sống. Trong ký ức của già Bríu Le và người dân Z’lao, ngôi làng cũ nhỏ nhắn nằm sát dòng sông vốn xinh đẹp, thơ mộng. Ngày chính quyền địa phương về vận động, người Z’lao và nhiều thôn làng chấp nhận nhường đất làm thủy điện. Tháng 8/2003, đập ngăn nước thủy điện xây dựng, tháng 12/2008 bắt đầu tích nước. Người Z’lao phải dời làng lên lưng núi để tránh con nước thủy điện.

Ngày chọn đất dựng làng, già Bríu Le và những người già khác trong làng trăn trở lắm. Theo phong tục cổ truyền, người Cơ Tu lập làng, dựng nhà đều chọn đất ở nơi núi cao, nơi đầu sông, suối. Làng được lập theo vòng tròn hay hình ô van, ở giữa có Gươl, xung quanh là các ngôi nhà lân cận kề nhau, mái hình mai rùa, lợp bằng lá mây, lá tranh. Già Le bàn với những người già khác trong làng phải dời làng lên cao hơn nữa, để khi con nước dâng lên sẽ không bị ngập làng. Mà cũng không xa con nước để trồng trọt canh tác.

Người già trong làng thống nhất, và cuộc chuyển cư của làng bắt đầu như thế. Già Le chọn đất bằng lửa và cây đót. Hai người cầm đá lửa đánh lửa cháy lên để thui cây chít đót. Bên ngọn lửa bùng cháy, già Le kêu trời, gọi đất, vọng thần linh, ông bà tổ tiên người Cơ Tu xin cho dân làng được chỗ ở mới, nhà cửa ổn định, yên bình... Người Z’lao theo chân già Le lên lưng chừng núi cắm đất, nhặt nhạnh những gì có thể mang theo để dựng làng mới.

Người dân thôn Z’lao, xã Dang vào hội vui mừng Gươl mới và khánh thành các công trình dân sinh
Người dân thôn Z’lao, xã Dang vào hội vui mừng Gươl mới và khánh thành các công trình dân sinh

Trong câu chuyện dưới mái nhà Gươl, già Le vẫn thủ thỉ câu nói của tiền nhân, rằng, người Cơ Tu chọn đất dựng làng luôn là câu chuyện dài suốt cuộc hành trình “săn đất”. Bởi ngoài yếu tố chọn vùng đất tốt gắn với rừng, địa hình bằng phẳng, làng Cơ Tu bao giờ cũng nằm cạnh con sông, khúc suối. Nguồn nước phải ổn định để sinh hoạt, trồng trỉa các loại hoa màu, địa thế thuận lợi cho việc ngăn chặn thú rừng cũng như các yếu tố xung đột từ bên ngoài... Những yếu tố đó sẽ quyết định đến việc dừng chân lập làng và sự tồn vong của cả làng.

Khi cất xong nhà, một Người có uy tín như già làng, trưởng thôn hoặc người lớn nhất trong gia đình sẽ đứng ra nhóm bếp lửa. Thường thì già làng là người nhóm bếp đốt lửa ở Gươl, còn trong các gia đình thì người bố nhóm bếp, nếu không có bố thì mẹ hay người lớn nhất trong nhà nhóm bếp. Người ta làm thịt trâu, thịt con heo chế biến thành các mâm thức ăn để mọi người cùng quây quần mừng có được làng mới, có nhà mới, mừng thắng được con ma rừng.

Dưới những mái nhà hình mu rùa

Chọn được đất, lập được làng mới nhưng người Z’lao cũng đã phải trải qua không ít khó khăn cho cuộc chuyển cư của đời người. Quá trình tích nước làm thủy điện đã khiến mực nước sông A Vương tăng đột biến vào mùa mưa, làng Z’lao khó khăn chồng chất, bị biệt lập vào những ngày mưa bão. Người Z’lao phải sống chung với cảnh không điện, không đường, không trường, không trạm.

Bríu Bác, Trưởng thôn Z’lao kể, Z’lao là ngôi làng thuộc khu tái định cư thủy điện A Vương. Ngày lập làng, mặc dù bà con đã được Nhà nước xây dựng điện, đường, trường, nhà ở… nhưng chưa hoàn thành. Thôn có 50 hộ gia đình người DTTS, hơn 200 nhân khẩu, là thôn nghèo nhất của xã Dang với 80% số hộ nghèo.

Nhưng rồi, mọi thứ đã đổi thay khi mấy năm gần đây được sự hỗ trợ của chính quyền các cấp. Đường giao thông đi lại thuận tiện hơn, cái bụng của bà con cũng no hơn, áo mặc cũng ấm hơn. Cuộc sống ổn định, cả làng Z’lao, nhà nào cũng chuẩn bị khá đầy đủ các loại thực phẩm: thịt heo, gạo nếp, hũ rượu cần, thịt khô treo dàn bếp, bánh kẹo, mứt, hạt dưa... để đãi khách tới nhà chơi.

Người dân Z’lao phấn khởi khi cuộc sống thật sự đổi thay
Người dân Z’lao phấn khởi khi cuộc sống thật sự đổi thay

Cùng với sự quan tâm của chính quyền địa phương, các đơn vị kết nghĩa, nhà hảo tâm đã hỗ trợ cho Nhân dân thôn Z’lao nhiều nguồn lực, nhất là nguồn lực để người dân làm nhà mới, xây dựng các công trình dân sinh… qua đó góp phần quan trọng đảm bảo an sinh xã hội, môi trường xanh, sạch, đẹp. Đến nay, thôn Z’lao đã xóa được “5 không”.

Anh Alăng Xa Léc vừa lau chùi chiếc xe máy vừa tự hào nói: “Bây giờ thôn mình đã có đường bê tông vào tận ngõ. Có đường, những chiếc xe máy cũng sạch sẽ, sáng mới hơn. Tiểu thương từ nhiều nơi khác đến tận làng để thu mua nông sản, giá cả ổn định hơn, thu nhập của người dân không còn bấp bênh nữa. Cả làng, ai cũng có nhà ở khang trang, sắm sửa tiện nghi đầy đủ”.

Ông Phạm Sáu - Chủ tịch UBND xã Dang chia sẻ: Thôn Z’lao là một trong những thôn đặc biệt của xã Dang (huyện Tây Giang). Toàn thôn có 51 hộ/190 nhân khẩu, hiện 51 hộ đã có nhà bán kiên cố. Thôn có đường giao thông thuận lợi, có điện lưới quốc gia. Người dân trong thôn đồng tâm hợp lực, đoàn kết phát triển kinh tế, đời sống vật chất, tinh thần ngày được nâng lên. Cuối tháng 2/2023 vừa qua, thôn Z’lao đã tổ chức lễ mừng Gươl mới và khánh thành các hạng mục công trình dân sinh.

Chọn đất dựng làng là chuyện hệ trọng của cả một đời người, một đời làng. Tuy hiện nay, việc du canh du cư không còn, đồng bào đã có cuộc sống ổn định, nhưng nghi thức cúng đất lập làng vẫn được cộng đồng người Cơ Tu và các già làng, Người có uy tín lưu giữ lại nhằm giữ gìn và bảo tồn nét độc đáo trong nghi thức cúng đất dựng làng của thế hệ cha ông để lại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ước mơ từ Đồng Cướm

Ước mơ từ Đồng Cướm

Một bản làng nằm gọn giữa những dãy núi xanh trùng điệp. Chỉ hơn 160 hộ dân mà có 9 dân tộc anh em sinh sống với biết bao câu chuyện về phong tục tập quán, nét văn hóa đặc trưng. Cùng với đó là khát vọng làm giàu của người dân nơi đây.
Tin nổi bật trang chủ
Họa sĩ nhí người dân tộc Tày đoạt giải Thiếu nhi Dế Mèn lần 4 - 2023

Họa sĩ nhí người dân tộc Tày đoạt giải Thiếu nhi Dế Mèn lần 4 - 2023

Sắc màu 54 - Trương Vui - Thúy Hồng - 3 giờ trước
Chiều 31/5, tại Trung tâm Thông tấn Quốc gia, Báo Thể thao và Văn hóa thuộc Thông tấn xã Việt Nam tổ chức Lễ trao Giải Thiếu nhi Dế Mèn lần 4 - 2023.
Tạo thành công thuốc chống siêu vi khuẩn nguy hiểm nhờ AI

Tạo thành công thuốc chống siêu vi khuẩn nguy hiểm nhờ AI

Khoa học - Công nghệ - PV - 4 giờ trước
Trí tuệ nhân tạo (AI) đã được sử dụng để tạo ra Abaucin, một loại thuốc đặc hiệu chống lại siêu vi khuẩn Acinetobacter baumannii với khả năng gây ra các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

"Ngày hội gia đình" tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam

Sắc màu 54 - Hồng Phúc - 5 giờ trước
Từ ngày 1 - 30/6/2023, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ diễn ra các hoạt động nhân tháng "Ngày hội gia đình" chào mừng Ngày Gia đình Việt Nam 28/6.
Trao giải Liên hoan Nghệ thuật múa không chuyên - Hà Nội 2023

Trao giải Liên hoan Nghệ thuật múa không chuyên - Hà Nội 2023

Tin tức - Hồng Phúc - 6 giờ trước
Ngày 31/5, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổng kết Liên hoan Nghệ thuật múa không chuyên - Hà Nội năm 2023, thiết thực Kỷ niệm 133 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2023); 75 năm Ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc (11/6/1948 - 11/6/2023).
Quảng Ninh: Nhiều hoạt động hỗ trợ cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt

Quảng Ninh: Nhiều hoạt động hỗ trợ cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt

Nhịp cầu nhân ái - Thiên An - 6 giờ trước
Trong 2 ngày (30 và 31/5), Hội Bảo trợ Người khuyết tật và Trẻ mồ côi tỉnh Quảng Ninh phối hợp với Nhóm từ thiện Hạ Long Xanh (Tp. Hạ Long) và Nhóm từ thiện Quảng Ninh thân yêu (Tp. Cẩm Phả) đã tặng quà và hỗ trợ cho các cơ sở chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn Tp. Hạ Long.
Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Vừa qua, Công an Tp. Lào Cai đã thành lập mô hình “Bộ phận Một cửa” tại Công an phường Nam Cường. Đây là mô hình đầu tiên của tỉnh Lào Cai nhằm đẩy mạnh thực hiện cải cách hành chính, nhất là trong hỗ trợ thực hiện Đề án 06 của Chính phủ.
Những vấn đề toàn cầu là nền tảng hợp tác quan trọng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ

Những vấn đề toàn cầu là nền tảng hợp tác quan trọng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ

Tin tức - PV - 7 giờ trước
Sáng 31/5, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tiếp Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper.
Lãnh đạo tỉnh Bắc Giang tiếp Đoàn đại biểu cấp cao Hội đồng Quốc gia Mặt trận đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia

Lãnh đạo tỉnh Bắc Giang tiếp Đoàn đại biểu cấp cao Hội đồng Quốc gia Mặt trận đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia

Tin tức - Trí Phương - 7 giờ trước
Ngày 31/5, lãnh đạo tỉnh Bắc Giang đã có buổi đón tiếp Đoàn đại biểu cấp cao Hội đồng Quốc gia Mặt trận đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia do ông Nhem Valy - Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân Campuchia, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hội đồng Quốc gia Mặt trận đoàn kết Phát triển Tổ quốc Campuchia và các thành viên đến thăm, làm việc tại tỉnh Bắc Giang.
Kon Tum: Ra quân Chiến dịch Thanh niên tình nguyện Hè và phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2023

Kon Tum: Ra quân Chiến dịch Thanh niên tình nguyện Hè và phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2023

Tin tức - P.Nguyên - T.Nhân - 7 giờ trước
Ngày 31/5, tại huyện Kon Plông, Tỉnh đoàn Kon Tum tổ chức Lễ ra quân Chiến dịch Thanh niên tình nguyện Hè gắn với hưởng ứng Tháng hành động vì trẻ em năm 2023.
Quảng Ninh: Sẵn sàng cho kỳ thi THCS và THPT Quốc gia 2023 - 2024

Quảng Ninh: Sẵn sàng cho kỳ thi THCS và THPT Quốc gia 2023 - 2024

Giáo dục - Mỹ Dung - 7 giờ trước
Ngày mai (1/6), trên 15.000 thí sinh tại Quảng Ninh sẽ chính thức bước vào kỳ thi tuyển sinh lớp 10 THPT năm học 2023 - 2024. Mọi công tác chuẩn bị, đặc biệt là việc cung cấp điện cho kỳ thi trong mùa nắng nóng đến thời điểm hiện tại đã cơ bản được bảo đảm.
Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà sẽ diễn ra từ 3 - 11/6/2023

Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà sẽ diễn ra từ 3 - 11/6/2023

Thể thao - Tráng Xuân Cường - 7 giờ trước
Theo thông tin của Ban Tổ chức, Giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà mở rộng lần thứ 16 - hoạt động chính trong Festival Cao nguyên trắng Bắc Hà mùa Hè, sẽ diễn ra từ ngày 3 - 11/6/2023.