Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Khắc khoải đợi hồi sinh làng gốm cổ

Tiêu Dao - 13:21, 02/11/2024

Chuốt nhẹ bàn tay đã chai sạn vết dấu của thời gian, nghệ nhân H’Phiết Uông cặm cụi bước bên bàn gốm. Bà thì thầm với đất như thì thầm với lòng mình, với cha ông vậy. Gốm không đủ sức nuôi mình như thuở xưa nữa, nhưng những người như H’Phiết Uông, H’Lưm Uông hay H’Huyên Bhôk vẫn âm thầm với đất để mong hồi sinh làng nghề.

Nghệ nhân làm gốm thủ công với những bí quyết riêng để tạo ra sản phẩm độc đáo.
Nghệ nhân làm gốm thủ công với những bí quyết riêng để tạo ra sản phẩm độc đáo

Màu quá khứ giữa tro than

Bụi và gió đầu mùa khô Tây Nguyên xoáy lên những đụn bụi nhỏ phủ mỏng lên mấy chú voi nhỏ bằng gốm vừa nung dưới lửa. Đôi mắt của amí H’Phiết Uông ở cái tuổi ngoài 75 cứ nheo lại, ở đó như chứa đựng cả thăm thẳm trầm tích mấy trăm năm làng gốm dưới chân núi Chư Yang Sin này. “Lâu lắm rồi, từ ngày xưa cả 11 buôn ở Yang Tao này đều làm gốm. Gốm của người Mnông xứ này làm xong đổi lấy lúa khoai, đổi lấy trâu, bò, đổi cả nông cụ nữa. Giờ khắp vùng chỉ còn Yơng Bắc này làm gốm, mà cũng chỉ còn 5 - 6 người thôi!”, H’Phiết Uông trầm tư kể lại.

Yang Tao là cái nôi của gốm cổ duy nhất vùng cao nguyên. Những sản phẩm gốm như chén, bát, ấm, ché, chum, nồi, chảo hay các con vật như trâu, bò, hổ, voi để trang trí được người dân mang đến các buôn khác để trao đổi lương thực, vật nuôi. Người Ê Đê, Gia Rai, Mnông khắp các vùng Yang Tao, Yang Reh đến Đắk Nuê, Đắk Phơi, Krông Nô…, đều dùng gốm này. Buôn Yơng Bắk của xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk nằm dưới chân ngọn Chư Yang Sin sừng sững bên con sông Krông Ana kiêu hãnh là nơi có loại đất sét vàng duy nhất để làm gốm. Đất này như quà tặng của Yàng chỉ dành riêng cho người Mnông mà thôi.

Nhiều nghệ nhân cao tuổi vẫn đang cố gắng được giữ gìn nghề truyền thống.
Nhiều nghệ nhân cao tuổi vẫn đang cố gắng được giữ gìn nghề truyền thống

Nắng chênh chếch dưới tán Kơnia mát dịu, amí H’Huyên Bhôk, một nghệ nhân trẻ cần mẫn giã đất làm gốm. Đất sét được lấy từ bờ sông, mang về phải ủ và nuôi đất bằng cách che đậy và tưới nước hằng ngày mới giữ được vẹn nguyên chất đất để làm gốm. Nghệ nhân giã đất bằng chày thay vì nhào đất bằng tay hay dùng chân như nhiều nơi khác. Sự độc đáo còn nằm ở việc “trích đất”, lấy ra lượng đất sét đủ dùng cho một sản phẩm, việc này được xem như một nghi thức tâm linh. Sản phẩm có thể to hoặc nhỏ tùy vào khối đất đã “trích” ra mà không thêm hoặc bớt đi nữa. Gốm của người Mnông không dùng bàn xoay mà được nặn bằng tay và di chuyển xung quanh để tạo dáng như cách người Chăm làm gốm, rồi dùng đá đánh bóng, dùng một que tre khắc họa tiết hoa văn mới đem phơi khô rồi nung trong lửa khoảng 30 phút. Cách tạo màu cho sản phẩm cũng chỉ có vỏ trấu và mùn cưa.

Đã qua bao đời người, những bàn chân của các amí lấy đất về buôn, rồi mở ra vòng tròn khép kín vô tận quanh chiếc bàn xoay thủ công. Những đôi tay nhuộm nâu vàng tỉ mẩn với nước và đất để tạo lên các sản phẩm gốm đa dạng. Gốm của người Mnông không tráng men, đó là do chất liệu và kỹ thuật làm của nghệ nhân tạo nên. Có sản phẩm tuyền một màu đen bóng, có khi dọc ngang những vệt khói đen mờ trên đất chịu lửa vàng cháy. Vì nét độc đáo này mà sản phẩm gốm Yơng Bắk rất khác biệt.

Gốm Yang Tao có màu sắc đen bóng không qua tráng men rất độc đáo.
Gốm Yang Tao có màu sắc đen bóng không qua tráng men rất độc đáo

Khắc khoải đợi hồi sinh

Huy hoàng của một thuở, nhưng nay làng gốm Yang Tao chênh chao bên bờ thất truyền khi những sản phẩm hiện đại như đồ nhựa, đồ sứ đã chiếm lĩnh cả cao nguyên. Thợ làm gốm không sống nổi với nghề đã lần lượt bỏ gốm. Giờ, khắp Yang Tao chỉ còn khoảng 5 - 6 người làm gốm như nghệ nhân H’Phiết Uông, nghệ nhân H’Lưm Uông hay nghệ nhân trẻ H’Huyên Bhôk. Dẫu nghề gốm chấp chới tồn vong, những nghệ nhân ấy vẫn âm thầm giữ cho gốm đen Yang Tao âm ỉ sống tới bây giờ để chờ đợi một cuộc hồi sinh.

Thời gian qua, địa phương đã triển khai nhiều hướng để phục hồi nghề làm gốm gắn với phát triển du lịch. Sắp tới, huyện Lắk sẽ hoàn thiện hồ sơ để gốm thủ công của buôn Yơng Bắk trở thành sản phẩm OCOP 3 sao cấp huyện, đồng thời phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ hỗ trợ ứng dụng công nghệ vào làm gốm để nâng cao chất lượng sản phẩm”.


Bà H'Loan Uông Chủ tịch UBND xã Yang Tao

Một dạo, Tiến sĩ Lương Thanh Sơn, nguyên Giám đốc Bảo tàng Đắk Lắk đã xin kinh phí để hỗ trợ cho nghệ nhân truyền dạy nghề làm gốm cho người trẻ, đồng thời đặt làm một số sản phẩm gốm để giới thiệu cho các đơn vị du lịch. Những lớp học truyền nghề làm gốm có thời điểm lên đến vài chục người, nhưng rồi thiếu đầu ra nên nghề gốm cứ rơi rớt dần.

Năm 2018, tại Festival gốm Thanh Hà - Hội An, sản phẩm gốm Yang Tao của người Mnông đã được nhiều tổ chức, cá nhân quan tâm, đánh giá cao. Tại các Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, sản phẩm gốm Yang Tao cũng được nhiều du khách chọn mua. Năm 2021, tại Hội nghị xúc tiến đầu tư ở huyện Lắk, Ban Tổ chức đã đặt hàng các nghệ nhân Yang Tao chế tác hơn 200 con voi làm bằng gốm làm quà tặng cho các đại biểu. Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk cũng đặt các nghệ nhân sản xuất một số sản phẩm gốm làm quà lưu niệm. Mới đây (tháng 11/2023), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk triển khai Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình MTQG 1719, mở ra một cơ hội mới cho du lịch tại làng gốm cổ Yang Tao.

Địa phương xác định việc tiêu thụ sản phẩm gốm là sản phẩm du lịch để bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề này. Du khách đến thăm làng gốm Yang Tao được chiêm ngưỡng quy trình và tham gia làm gốm truyền thống. Thời gian gần đây, tháng nào cũng có các đoàn khách tham quan, du lịch đến buôn mua các sản phẩm gốm nghệ nhân làm ra. Đây là những tín hiệu tích cực từ du lịch để nghề gốm của người Mnông ở Yang Tao phục hồi, phát triển.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.