Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giải phóng nguồn lực đất đai cho đồng bào DTTS: Nghịch lý thiếu – thừa đất sản xuất (Bài 3)

Tùng Nguyên - 21:29, 04/10/2022

Hàng trăm nghìn hộ đồng bào DTTS sinh sống trên lâm phần của các nông, lâm trường quốc doanh (NLTQD) đang thiếu đất sản xuất; trong khi hàng triệu ha đất sử dụng không đúng mục đích, hoặc kém hiệu quả, hoặc bỏ không…

Đất ở, đất sản xuất là nhu cầu cấp bách của đồng bào DTTS. (Ảnh minh họa)
Đất ở, đất sản xuất là nhu cầu cấp bách của đồng bào DTTS. (Ảnh minh họa)

Kéo dài chính sách

Chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho hộ đồng bào DTTS chính thức được khởi động từ năm 2002, bắt đầu từ Quyết định số 132/2002/QĐ-TTg, kế đến là Quyết định số 134/2004/QĐ-TTg, Quyết định số 1592/QĐ-TTg, Quyết định số 755/QĐ-TTg…

Dù chính sách hỗ trợ đã được triển khai qua hai mươi năm nhưng hàng trăm hộ đồng bào DTTS vẫn có nhu cầu cấp bách về đất ở, đất sản xuất. Tại thời điểm năm 2016, tổng số hộ có nhu cầu là 326.909 hộ; trong đó, số hộ cần hỗ trợ đất sản xuất là 293.934 hộ, số hộ thiếu đất ở là 32.975 hộ.

Giai đoạn 2016 – 2020, việc hỗ trợ đất ở, đất sản xuất tiếp tục được thực hiện theo Quyết định 2085/QĐ-TTg ngày 31/10/2016. Tuy nhiên, do vốn không được bố trí, các địa phương thiếu quỹ đất nên kết quả thực hiện chẳng được bao nhiêu. Tính đến cuối giai đoạn, cả nước vẫn còn hơn 300 nghìn hộ đồng bào DTTS thiếu đất ở, đất sản xuất; trong đó có trên 80.000 hộ thiếu đất ở, 221.000 hộ thiếu đất sản xuất.

Dù chính sách hỗ trợ đất sản xuất đã triển khai hàng chục năm nhưng hiện vẫn còn hàng trăm nghìn hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất. (trong ảnh: Phóng viên tìm hiểu thực tế nhu cầu đất sản xuất ở xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk)
Dù chính sách hỗ trợ đất sản xuất đã triển khai hàng chục năm nhưng hiện vẫn còn hàng trăm nghìn hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất. (trong ảnh: Phóng viên tìm hiểu thực tế nhu cầu đất sản xuất ở xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk)

Kết quả thực hiện chính sách chưa tương xứng với nguồn lực đã được bố trí. Chỉ tính riêng giai đoạn 2002 – 2011, theo Báo cáo của Đoàn giám sát thực hiện chính sách pháp luật về đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS tại phiên họp chiều 13/9/2012 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIII, ngân sách Trung ương hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho hộ đồng bào DTTS theo các chính sách, chương trình, dự án là 23.009,4 tỷ đồng. Đây là một con số không hề nhỏ trong một giai đoạn khó khăn của đất nước khi đó.

Chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho hộ đồng bào DTTS và miền núi tiếp tục được đặt ra trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030; giai đoạn I: 2021 – 2025 (Dự án 1). Mục tiêu của chương trình là đến năm 2025, cơ bản giải quyết xong vấn đề thiếu đất sản xuất, đất ở cho đồng bào DTTS.

Theo TS. Hoàng Xuân Lương, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu quyền con người vùng DTTS và miền núi - nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, giải quyết dứt điểm nhu cầu cấp bách về đất ở, đất sản xuất là một chủ trương rất đúng đắn và kịp thời. Tuy nhiên, qua quá trình tham gia Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thưc hiện chính sách dân tộc năm 2019 - 2020, ông Lương cho rằng, nhiều địa phương không còn quỹ đất, nên rất khó thực hiện mục tiêu giải quyết dứt điểm nhu cầu đất sản xuất của đồng bào.

Số hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất trên địa bàn tỉnh Hà Giang có xu hướng gia tăng, trong khi trên địa bàn vẫn còn hàng nghìn ha đất do các công ty NLN quản lý chưa sử dụng
Số hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất trên địa bàn tỉnh Hà Giang có xu hướng gia tăng, trong khi trên địa bàn vẫn còn hàng nghìn ha đất do các công ty NLN quản lý chưa sử dụng

Một trong những kiến nghị của TS. Hoàng Xuân Lương là cần đẩy nhanh tiến độ rà soát, thu hồi diện tích đất đai có nguồn gốc từ các NLTQD trả lại cho địa phương, tạo quỹ đất để giao cho hộ đồng bào DTTS có nhu cầu cấp bách. Chủ trương của Chính phủ là rà soát, thu hồi đất ở các NLT sử dụng không hiệu quả để giao lại cho dân, nhưng kết quả thực hiện rất hạn chế.

Đây là kiến nghị rất hợp lý, bởi hiện vẫn còn hàng trăm nghìn ha đất có nguồn gốc từ các NLTQD đang bị lấn chiếm trái phép và nhiều diện tích đất không sử dụng. Số liệu tại Hội nghị triển khai Đề án tăng cường quản lý đối với đất đai có nguồn gốc từ các NLTQD do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức ngày 25/12/2021 cho thấy, cả nước có gần 9,2 triệu ha đất có nguồn gốc từ các NLTQD; trong đó có 158.009 ha bị lấn, bị chiếm, đang có tranh chấp và 6.778 ha không sử dụng.

“Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”

Thu hồi diện tích đất có nguồn gốc từ các NLTQD sử dụng kém hiệu quả để tạo quỹ đất, thực hiện thắng lợi mục tiêu hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS là mệnh lệnh đã được đặt ra từ lâu. Gần 20 năm trước, Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 16/6/2003 về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển NLTQD của Bộ Chính trị khóa IX đã yêu cầu thực hiện mục tiêu này.

Kon Tum là tỉnh có nhiều công ty NLN có diện tích bình quân một người rất cao, như: Công ty Đăk Tô là 1.123 ha/người, Công ty Đăk Hà là 5.687 ha/người, Công ty Kon Plông là 1.358 ha/người,… (Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum kiểm tra diện tích rừng trồng thuộc lâm phần quản lý của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Kon Rẫy tại xã Đăk Kôi, huyện Kon Rẫy tháng 4/2022)
Kon Tum là tỉnh có nhiều công ty NLN có diện tích bình quân một người rất cao, như: Công ty Đăk Tô là 1.123 ha/người, Công ty Đăk Hà là 5.687 ha/người, Công ty Kon Plông là 1.358 ha/người,… (Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum kiểm tra diện tích rừng trồng thuộc lâm phần quản lý của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Kon Rẫy tại xã Đăk Kôi, huyện Kon Rẫy tháng 4/2022)

Tại thời điểm đó, theo rà soát của Chính phủ, các NLTQD “quản” gần 8 triệu ha đất thì có 236.618 ha chưa sử dụng. Đến năm 2012, số diện tích đất chưa sử dụng đã giảm xuống còn 96.367 ha; hết năm 2021, cả nước vẫn còn 6.778 ha đất có nguồn gốc từ các NLTQD không sử dụng.

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường phục vụ Hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị và Nghị định 118/2014/NĐ-CP ngày 17/12/2014 của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty NLN (tổ chức tháng 11/2019), năng lực của nhiều NLT không tương xứng với diện tích đất được giao để sử dụng; nhiều công ty diện tích bình quân một người cao hơn rất nhiều lần so với diện tích bình quân tại địa phương. Điển hình như: Công ty Nam Hòa là 840 ha/người; Công ty Đăk Tô là 1.123 ha/người; Công ty Đăk Hà là 5.687 ha/người; Công ty Kon Plông là 1.358 ha/người; Công ty Kông Chro là 992 ha/người; Công ty Chư Phả là 689 ha/người; Công ty Tam Hiệp là 713 ha/người; Công ty Đạ Tẻh là 653 ha/người...

Đáng chú ý là một diện tích đất lớn có nguồn gốc từ các NLTQD sử dụng không đúng mục đích; thậm chí cho thuê, cho mượn, chuyển nhượng trái pháp luật. Số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra tại hội nghị được tổ chức ngày 25/12/2021 cho thấy, trong tổng số gần 9,2 triệu ha đất có nguồn gốc từ các NLTQD thì có 94.975 ha sử dụng không đúng mục đích. Trước đó, năm 2015, Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xác định được 14.318 ha bị cho thuê, cho mượn và 73.900 ha chuyển nhượng trái pháp luật, bị lấn chiếm, có tranh chấp chưa giải quyết xong.

Đơn cử như Hà Giang, theo Báo cáo số 958/BC-UBTVQH13 ngày 16/10/2015 về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai tại các NLTQD giai đoạn 2004 – 2014 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) khóa XIII, tại thời điểm năm 2014, toàn tỉnh có 114.785 ha đất lâm nghiệp thuộc quản lý của 13 NLTQD. Trong đó, 111.051 ha do 13 đơn vị này tự tổ chức sản xuất (năm 2014, cả 13 NLTQD trên địa bàn tỉnh chỉ nộp ngân sách được 534 triệu đồng), 1.291 ha đất tranh chấp, lấn chiếm và 2.121 ha đất chưa/không sử dụng.

Thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị khóa XI về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp, UBND tỉnh Hà Giang đã phê duyệt phương án trả 2,377 ha có nguồn gốc từ các NLTQD về địa phương quản lý, thực hiện trong năm 2015. Nhưng đến năm 2018, theo văn bản số 942/TB-TTCP ngày 18/6/2018 của Thanh tra Chính phủ, diện tích đất này vẫn chưa được bàn giao về địa phương để tạo quỹ đất thực hiện chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS trên địa bàn.

Trong khi đó, số hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất trên địa bàn tỉnh Hà Giang có xu hướng gia tăng đáng báo động. Báo cáo số 958/BC-UBTVQH13 ngày 16/10/2015 của UBTVQH khóa XIII nêu rõ, năm 2004, toàn tỉnh Hà Giang có 8.756 hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất; đến năm 2014, con số này đã tăng lên thành 14.200 hộ...

Hàng trăm nghìn ha đất nông, lâm nghiệp bị bỏ không, hoặc sử dụng sai mục đích, trong khi giải quyết đất sản xuất cho đồng bào DTTS vẫn là bài toán khó
Hàng trăm nghìn ha đất nông, lâm nghiệp bị bỏ không, hoặc sử dụng sai mục đích, trong khi giải quyết đất sản xuất cho đồng bào DTTS vẫn là bài toán khó

Tại thời điểm năm 2014, theo kết quả giám sát của UBTVQH thì Nghệ An là địa phương có số hộ DTTS thiếu đất sản xuất nhiều nhất 49 tỉnh, thành phố có báo cáo rà soát (30.925 hộ). Trong khi đó, tổng diện tích đất tự nhiên do 15 lâm trường trên địa bàn tỉnh này quản lý là 657.627 ha, trong đó có 557 ha chưa/không sử dụng. Ngoài ra, toàn tỉnh còn có 19.784 ha đất nông nghiệp do 18 nông trường quản lý, trong đó có 1.426 ha đất chưa/không sử dụng.

Trong các địa phương để lãng phí quỹ đất có nguồn gốc từ các NLTQD thì Bình Định đứng thứ nhất, với tổng diện tích đất chưa/không sử dụng tại thời điểm năm 2014 lên tới 29.899 ha được giao cho 13 lâm trường quản lý. Trong khi toàn tỉnh vẫn còn 5.256 hộ đồng bào DTTS thiếu đất sản xuất.

Hàng trăm nghìn ha đất nông, lâm nghiệp bị bỏ không, hoặc sử dụng sai mục đích, trong khi giải quyết đất sản xuất cho đồng bào DTTS vẫn là bài toán khó là một nghịch lý tồn tại kéo dài, đến nay vẫn chưa được giải quyết triệt để. Một phần nguyên nhân là do các công ty nông lâm nghiệp sau khi chuyển đổi thực hiện chủ trương giao khoán không đúng quy định của pháp luật, khiến việc thống kê, rà soát diện tích đất có nguồn gốc từ các NLTQD đến thời điểm này vẫn như “mớ bòng bong”.

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong số báo tiếp theo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.