Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Giải phóng nguồn lực đất đai cho đồng bào DTTS: Đã sắp xếp nhưng chưa đổi mới (Bài 1)

Tùng Nguyên - 11:47, 01/10/2022

LTS: Các nông, lâm trường quốc doanh (nay là các công ty nông, lâm nghiệp) đang quản lý hàng triệu ha đất, nhưng hiệu quả sử dụng đất không cao. Trong khi đó, mục tiêu giải quyết đất sản xuất cho đồng bào DTTS đã triển khai hàng chục năm nay nhưng vẫn không thể thực hiện triệt để do thiếu quỹ đất. Giải phóng nguồn lực đất đai từ các nông, lâm trường quốc doanh sẽ là lời giải để thực hiện mục tiêu hỗ trợ đất sản xuất cho Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Sau nhiều năm thực hiện sắp xếp, đổi mới, các nông, lâm trường quốc doanh (NLTQD) không chỉ sản xuất kinh doanh “thụt lùi” mà việc thực hiện nhiệm vụ quản lý, bảo vệ đất lâm nghiệp, đất bị lấn chiếm hoặc bỏ hoang, rừng bị mất. Nguyên nhân là do việc sắp xếp, đổi mới chỉ thực hiện ở phần ngọn, chưa giải quyết gốc rễ của vấn đề.

Các công ty nông lâm nghiệp hiện vẫn quản lý diện tích đất rất lớn. (Ảnh minh họa)
Các công ty nông lâm nghiệp hiện vẫn quản lý diện tích đất rất lớn. (Ảnh minh họa)

“Thu” đầu mối, “nở” diện tích

Sau năm 1954 ở miền Bắc và sau năm 1975 ở miền Nam, khi đất nước tiến hành khôi phục kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhiều NLTQD đã được thành lập. Tính đến năm 1986, khi bắt đầu công cuộc đổi mới, cả nước có 870 NLTQD, trong đó có 457 NT, 413 LT.

Cũng như mô hình hợp tác xã ở đồng bằng, trong một thời gian dài, hoạt động của các NLTQD đã góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào DTTS, khu vực biên giới. Tuy nhiên, hoạt động theo cơ chế tập trung bao cấp nên mô hình NLTQD đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.

Mẫu số chung của sự yếu kém ở các NLTQD là hoạt động sản xuất kinh doanh không hiệu quả; tình trạng nợ lương, nợ đóng bảo hiểm xã hội cho cán bộ, công nhân viên trong các NLT khá phổ biến… Đặc biệt, việc quản lý đất đai, tài nguyên rừng còn nhiều yếu kém khiến tình trạng lấn chiếm, tranh chấp đất đai giữa người dân với NLT xảy ra ở nhiều nơi, tạo ra những điểm nóng về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Trước tình hình đó, việc sắp xếp, đổi mới các NLTQD đã được triển khai theo Nghị định 388/1991/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ). Tính đến năm 2003 (thời điểm Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 16/6/2003 về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển NLTQD), cả nước còn 672 NLTQD (314 NT, 368 LT). Thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính trị, tính đến hết năm 2012, cả nước còn 387 NLT (gồm 145 NT, 151 LT, 91 ban quản lý rừng).

Sau Nghị quyết 28-NQ/TW, việc sắp xếp, đổi mới các NLTQD tiếp tục được thực hiện theo Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị khóa XI. Tính đến năm 2020, số lượng NLTQD trên cả nước giảm xuống còn 256 đơn vị - lúc này đã chuyển đổi thành các công ty nông, lâm nghiệp (NLN).

Do sản xuất kinh doanh thua lỗ, Lâm trường Văn Chấn (Yên Bái) sáp nhập vào Ban Quản lý rừng phòng hộ huyện Mù Cang Chải từ tháng 8/2018
Do sản xuất kinh doanh thua lỗ, Lâm trường Văn Chấn (Yên Bái) sáp nhập vào Ban Quản lý rừng phòng hộ huyện Mù Cang Chải từ tháng 8/2018

Nghịch lý là, trong quá trình thực hiện sắp xếp, đổi mới thì đầu mối NLTQD được thu gọn, nhưng diện tích đất được giao quản lý lại “nở” ra. Tại thời điểm năm 1986, Nhà nước giao 7,5 triệu ha đất, bằng 23,2% diện tích tự nhiên của cả nước cho 870 NLTQD quản lý; trong đó 457 NT quản lý 1,2 triệu ha; 413 LT quản lý 6,3 triệu ha. Đến năm 2012, sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW, khi chỉ còn 387 đơn vị thì các NLTQD trên cả nước được giao quản lý gần 8 triệu ha.

Đến hết năm 2021, khi số NLTQD tiếp tục giảm xuống thì diện tích đất có nguồn gốc từ các NLTQD lại tăng lên. Số liệu tại Hội nghị triển khai Đề án tăng cường quản lý đối với đất đai có nguồn gốc từ các NLTQD do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức ngày 25/12/2021 cho thấy, cả nước có gần 9,2 triệu ha đất có nguồn gốc từ các NLTQD.

Kinh doanh “bết bát”

Dù được giao quản lý diện tích đất lớn nhưng hoạt động sản xuất, kinh doanh của các NLTQD không hiệu quả. Cách đây 7 năm, thực trạng này đã được các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khóa XIII chỉ rõ tại phiên giải trình về việc quản lý, sử dụng đất đai ở các NLTQD do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTHVQH) tổ chức ngày 27/8/2015. Tại nghị trường, các ĐBQH nhấn mạnh đến sự yếu kém của các NLT.

Cần tiến hành kiểm kê lại quỹ đất đai có nguồn gốc từ các NLTQD. (Ảnh minh họa)
Cần tiến hành kiểm kê lại quỹ đất đai có nguồn gốc từ các NLTQD. (Ảnh minh họa)

Đại biểu Nguyễn Tiến Sinh, Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Hoà Bình (ông Sinh tiếp tục là ĐBQH khóa XIV - PV) đã nói trong nỗi xót xa: “Chúng tôi đến Công ty Mường La hiện nay không sống được mà nợ các dự án thêm vài tỷ đồng. Lâm trường Văn Chấn (Yên Bái) 10 năm nay không có Giám đốc mà có một Phó Giám đốc phụ trách, mấy năm nay họ sống lay lắt bằng tiền dịch vụ nuôi trồng rừng, 3 tháng qua chả có đồng nào trả cho người lao động. Đoàn đến giám sát chẳng biết nói gì vì có gì đâu mà nói”.

Hoạt động “bết bát” của các NLTQD được các ĐBQH nêu “thấm thía” hơn tại phiên thảo luận Báo cáo Kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai tại các NLTQD giai đoạn 2004 - 2014, do UBTHVQH khóa XIII tổ chức ngày 10/11/2015. Số liệu đưa ra tại phiên thảo luận cho thấy, các NLTQD quản lý gần 8 triệu ha đất, nhưng trong 10 năm, tổng nộp ngân sách nhà nước của các NLTQD chỉ được 1.809 tỷ đồng

Từ con số này, đại biểu Cao Thị Xuân (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa, hiện là ĐBQH khóa XV, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội) tính ra bình quân mỗi ha/năm bình quân chỉ đạt 90.000 đồng, tương đương với khoảng 5kg gạo. Còn đại biểu Trần Minh Diệu (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình) thì ví von, thu nộp ngân sách hằng năm của mỗi ha đất do các NLTQD quản lý chỉ tương đương giá trị của vài chiếc kẹo. Đây là con số mà theo đại biểu Diệu là “không thể chấp nhận được”.

Cách đây 7 năm, Báo cáo giám sát nêu rõ những yếu kém của các công ty NLN đã được nguyên Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Ksor Phước trình bày trên nghị trường. (Ảnh tư liệu)
Cách đây 7 năm, Báo cáo giám sát nêu rõ những yếu kém của các công ty NLN đã được nguyên Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Ksor Phước trình bày trên nghị trường. (Ảnh tư liệu)

Chính ông Ksor Phước, nguyên Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước lúc đó là Trưởng đoàn giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai tại các NLTQD giai đoạn 2004 – 2014, cũng nghi ngờ con số này trong Báo cáo; nhưng không có cơ sở để bác bỏ, vì số liệu là các bộ với các tỉnh cung cấp.

“Chúng tôi thật sự nghi ngờ con số đóng góp của các NLT. Tôi nói thí dụ như Gia Lai, Đắk Lắk, thu ngân sách chủ yếu là các doanh nghiệp nông lâm nghiệp, chứ công nghiệp thì có bao nhiêu đâu. Tại sao lại ít thế này? Tôi cũng đang đặt ra câu hỏi không biết con số này nó thế nào”, ông Ksor Phước đã nói như vậy.

Việc sắp xếp, đổi mới các công ty NLN tiếp tục được thực hiện trong giai đoạn 2021 – 2025. Trong Kết luận số 82 – KL/TW ngày 29/7/2020, Bộ Chính trị đặt mục tiêu đến năm 2025, 100% công ty NLN được xử lý dứt điểm các tồn tại về tài chính, đất đai và kinh doanh có lãi, đạt được chỉ tiêu quản trị doanh nghiệp theo chuẩn mực quốc tế.

Năm 2015 là năm bản lề thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị khóa XI về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp (tiền thân là các NTLQD). Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW, kết quả sản xuất kinh doanh của các công ty NLN cũng không khả quan, là câu trả lời cho những nghi ngờ đã được các thành viên Đoàn giám sát đặt ra trước đó.

Cụ thể, trước sắp xếp, đổi mới theo Nghị quyết số 30-NQ/TW, vốn chủ sở hữu tại các công ty NLN là 24,8 nghìn tỷ đồng (bình quân 96,89 tỷ đồng/công ty), tổng doanh thu 21,98 nghìn tỷ đồng (bình quân 85,85 tỷ đồng/công ty), lợi nhuận sau thuế 3,52 nghìn tỷ đồng. Sau 5 năm sắp xếp, đổi mới, vốn chủ sở hữu tại các công ty NLN tăng lên là 27,84 nghìn tỷ đồng (bình quân 127,1 tỷ đồng/công ty); tuy nhiên, tổng doanh thu giảm còn 14,97 nghìn tỷ đồng (bình quân 68,35 tỷ đồng/công ty), lợi nhuận sau thuế giảm còn 2,27 nghìn tỷ đồng.

Những tồn tại, yếu kém của các công ty NLN đã được chỉ rõ tại Kết luận số 82-KL/TW ngày 29/7/2020 của Bộ Chính trị khóa XIII về tiếp tục thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW. Kết luận số 82-KL/TW chỉ rõ, sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW, hoạt động của nhiều công ty sau sắp xếp chưa có nhiều chuyển biến; hiệu quả quản lý, sử dụng đất, tài nguyên tại một số công ty còn thấp.

Kết luận số 82-KL/TW không những đánh giá những yếu kém trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các NLTQD đã chuyển đổi thành các công ty NLN mà còn nêu rõ hạn chế của mô hình này trong quản lý tài nguyên, dẫn đến tình trạng mất rừng, tranh chấp đất đai kéo dài, gây tạo ra những điểm nóng về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong số báo tiếp theo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh: Lãnh đạo Đảng, Nhà nước vào Lăng viếng Bác

Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh: Lãnh đạo Đảng, Nhà nước vào Lăng viếng Bác

Nhân dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2025), sáng 19/5, Đoàn đại biểu Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đặt vòng hoa, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và dâng hương, tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Đài Tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ (đường Bắc Sơn, Hà Nội).
Du lịch tâm linh về Ninh Thuận

Du lịch tâm linh về Ninh Thuận

Dân tộc - Tôn giáo - Thái Sơn Ngọc - 3 giờ trước
Ninh Thuận sở hữu tiềm năng du lịch đa dạng, đang được đầu tư khai thác hiệu quả, thu hút đông đảo du khách. Hệ thống chùa, thiền viện mang kiến trúc cổ xen hiện đại, hòa quyện thiên nhiên, mở ra triển vọng phát triển du lịch tâm linh. Nhân Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc 2025, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, quảng bá hình ảnh du lịch tâm linh Ninh Thuận.
“Báu vật sống” của làng Chăm Phú Nhuận

“Báu vật sống” của làng Chăm Phú Nhuận

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 5 giờ trước
Nghệ nhân Châu Thị Đông được cộng đồng dân cư làng Chăm Phú Nhuận (xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) trân trọng gọi là “báu vật sống”. Bà vượt qua định kiến giới, nỗ lực tự học chữ Chăm, học ngâm diễn Ariya và trình diễn dân ca Chăm, trở thành người truyền cảm hứng trong hành trình gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc mình.
Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Sắc màu 54 - Minh Anh - 13 giờ trước
Về tham gia hoạt động tháng 5 “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, sáng 18/5, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện A Lưới, TP. Huế đã tổ chức tái hiện Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (cúng thần núi, cúng thần rừng).
Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Sức khỏe - Minh Nhật - 23:30, 18/05/2025
Việc tiến hành nghiên cứu khoa học, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và triển khai các mô hình kết hợp trong thực tiễn, xây dựng bộ tiêu chí chuẩn hóa năng lực bác sĩ y học cổ truyền là các bước quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế tại Việt Nam.
Sắc hoa thổ cẩm trên

Sắc hoa thổ cẩm trên "vùng đất khô" Cán Tỷ

Sắc màu 54 - Vũ Mừng - 18:46, 18/05/2025
Những năm qua, HTX Dệt lanh Cán Tỷ, xã Cán Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã xây dựng và khẳng định thương hiệu trên thị trường bởi những sản phẩm độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Tin tức - Minh Nhật - 18:43, 18/05/2025
Ngày 18/5, tại phường Vân Sơn, thị xã Mộc Châu, UBND tỉnh Sơn La đã tổ chức Lễ khởi công Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu đoạn tuyến thuộc địa bàn tỉnh Sơn La.
Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Sắc màu 54 - Mỹ Dung - 18:39, 18/05/2025
Trong 2 ngày (17 - 18/5), tại xã Hải Sơn, Tp. Móng Cái (Quảng Ninh) đã diễn ra Lễ hội “Hoa sim biên giới năm 2025”, với chủ đề “Sắc tím biên cương - Kết nối di sản”. Đây là năm thứ 4 sự kiện được tổ chức, thu hút đông đảo người dân, du khách trong và ngoài tỉnh tham gia, trải nghiệm.
Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Tin tức - Minh Anh - 18:37, 18/05/2025
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Bảo tàng 18/5, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức hoạt động trải nghiệm “Giữ màu di sản”, nơi người tham gia có cơ hội tìm hiểu một kỹ thuật tạo hoa văn trên vải của phụ nữ dân tộc Mông ở Mù Cang Chải, Yên Bái, mang đến cơ hội khám phá và kết nối sâu sắc với di sản văn hóa địa phương.
Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Tào Đạt - 18:33, 18/05/2025
Theo thông tin từ Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, sau chùa Tam Chúc (Hà Nam), dự kiến Xá lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni - Bảo vật quốc gia của Ấn Độ, sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (huyện Tân Yên, Bắc Giang) trong 2 ngày (20, 21/5).
Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Xã hội - Văn Hoa - 18:29, 18/05/2025
Sáng 18/5, tại Công viên Biên Hùng Tp. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên (LHTN) Việt Nam, Tỉnh đoàn Đồng Nai phối hợp cùng Công ty TNHH TCP Việt Nam (Nhãn hàng Red Bull) và các đơn vị tổ chức Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực” năm 2025.