Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chiếc cầu thang ở ngôi nhà dài của người Ê-đê

PV - 20:29, 12/04/2018

Đến với mảnh đất Tây Nguyên huyền thoại, du khách dễ dàng bắt gặp những nếp nhà dài mộc mạc được làm bằng gỗ, lợp ngói, nằm theo hướng truyền thống từ Bắc đến Nam của người Ê- đê. Tuy nhiên, có những điều bí ẩn trong ngôi nhà dài ấy nhiều người chưa biết hết, đặc biệt là chiếc cầu thang “lạ” nơi đây.

Cầu thang đực (bên trái) và cầu thang cái (bên phải) ở ngôi nhà dài của người Ê-đê tại Buôn Ko Tam, TP. Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk). Cầu thang đực (bên trái) và cầu thang cái (bên phải) ở ngôi nhà dài của người Ê-đê tại Buôn Ko Tam, TP. Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk).

 

Chế độ mẫu hệ của người Ê-đê được in đậm dấu ấn ở kiến trúc và trang trí nghệ thuật trên ngôi nhà dài. Khi đặt chân lên chiếc cầu thang ván vào nhà, ta thấy ngay đôi bầu sữa và hình vành trăng khuyết, những biểu trưng nữ quyền được thể hiện rất rõ nét, thậm chí ngay cả ở cách bài trí đồ đạc trong nhà.

Chia sẻ với chúng tôi, chị H’Kêt Niê tại buôn Krông B, xã Ea Tur, TP. Buôn Ma Thuột cho biết: Nhà dài người Ê-đê có 2 cầu thang, đó là cầu thang đực và cầu thang cái. Cầu thang cái, dành cho khách và đàn ông, con trai. Cầu thang đực dành cho đàn bà, con gái trong nhà. Người phụ nữ Ê-đê không chỉ là chủ gia đình, mà còn là chủ làng, người Ê-đê gọi là “pô lăn”. Pô lăn là người đại diện cho việc quản lý đất đai của dòng họ, buôn làng, là người đứng ra giải quyết các mâu thuẫn trong nội bộ buôn làng và với các buôn làng khác.

Cầu thang có ý nghĩa rất quan trọng và linh thiêng đối với đồng bào dân tộc Ê-đê, bởi đó là nơi đầu tiên mà người khách muốn vào trong nhà phải bước qua. Hình đôi bầu vú người phụ nữ trên chiếc cầu thang là vật đầu tiên khẳng định chủ quyền thượng tôn trong ngôi nhà là người phụ nữ. Tuy nhiên, về người đàn ông lại là người đại diện cho gia đình và dòng họ mẹ mình trong đối ngoại và xử lý công việc khi có việc xảy ra trong dòng họ mẹ.

Là người chuyên nghiên cứu và giảng dạy về bộ môn chuyên đề về tiếng Ê-đê Trường Đại học Tây Nguyên, thầy Y Nêy Ra Lan cho biết: Đặc trưng chế độ mẫu hệ trong xã hội truyền thống của người Ê-đê thể hiện ở nhiều khía cạnh trong cuộc sống, từ quan hệ gia đình, xã hội đến cả các kiến trúc nhà ở, nhạc cụ cồng chiêng. Trong đó, nét đặc trưng nhất là chế độ mẫu hệ thể hiện trong cuộc sống hôn nhân gia đình người Ê-đê. Xã hội mẫu hệ của người Ê-đê là xã hội do người phụ nữ làm chủ. Con cái sinh ra mang họ mẹ chứ không mang họ bố. Người phụ nữ làm chủ trong hôn nhân. Họ thích ai, yêu ai thì sẽ báo cáo với mẹ, gia đình để cưới người họ yêu. Người được cưới ấy cư trú bên nhà vợ. Khi sinh con đẻ cái thì mang họ vợ…

Việc thể hiện các nét họa tiết, chạm khắc trên chiếc cầu thang ấy là việc nhắc nhở mọi người phải nhớ đến công lao của những người phụ nữ đã đang và sẽ là trụ cột trong nhà. Tuy nhiên cũng theo thầy Y Nêy trên thực tế không phải gia đình người Ê-đê nào cũng có điều kiện làm được chiếc cầu thang ấy mà hầu như những gia đình có điều kiện khá giả mới làm được, bởi đây là chiếc cầu thang tốn nhiều tiền bạc, công sức từ khâu chọn gỗ đến thuê nghệ nhân điêu khắc tỉ mỉ. Đặc biệt là trước khi chọn gỗ và trước khi đưa chiếc thang này vào sử dụng phải làm lễ cúng Giàng bởi họ quan niệm mọi thứ đều có linh hồn và được Giàng che chở. Do vậy, trước khi làm việc gì cũng đều phải cúng xin phép các đấng bề trên.

Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện đại, quá trình đô thị hóa như ngày nay nên những nét văn hóa đặc trưng đó đang ngày càng bị mai một dần đi và thay vào đó là hình ảnh những ngôi nhà bê tông, gạch ngói và chiếc cầu thang kia cũng dần đi vào dĩ vàng. Do vậy, rất cần sự quan tâm, gìn giữ, bảo tồn của Nhà nước và nhân dân các dân tộc ở Tây Nguyên.

BÁ THĂNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lạng Giang (Bắc Giang): Tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng

Lạng Giang (Bắc Giang): Tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng

Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lạng Giang (Bắc Giang) vừa tổ chức tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể: Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng. Hơn 200 đại biểu là nghệ nhân, trưởng thôn, Người có uy tín, người DTTS và thành viên các câu lạc bộ hát Then trên địa bàn xã Hương Sơn tham gia lớp tập huấn.
Tin nổi bật trang chủ
Sản phẩm thổ cẩm - Bức khảm quý giá khắc họa bản sắc dân tộc Cơ Tu ở hai nước Việt - Lào

Sản phẩm thổ cẩm - Bức khảm quý giá khắc họa bản sắc dân tộc Cơ Tu ở hai nước Việt - Lào

Dân tộc Cơ Tu cư trú chủ yếu ở các huyện vùng cao biên giới của tỉnh Quảng Nam như: Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang. Một bộ phận nhỏ người Cơ Tu sinh sống ở các huyện Nam Đông, A Lưới, tỉnh Thừa Thiên - Huế và huyện Hòa Vang, TP. Đà Nẵng. Trên lãnh thổ nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, người Cơ Tu sống tập trung ở huyện Ka Lum và Thông Vai, tỉnh Sê Kông, huyện Lau Ngam thuộc tỉnh Salavan với dân số khoảng 30.000 người. Người Cơ Tu ở Việt Nam và ở Lào hiện vẫn bảo lưu nhiều vốn văn hóa truyền thống đặc sắc, tiêu biểu là nghề dệt thổ cẩm.
Lạng Giang (Bắc Giang): Tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng

Lạng Giang (Bắc Giang): Tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng

Sắc màu 54 - Trí Phương - 9 giờ trước
Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lạng Giang (Bắc Giang) vừa tổ chức tập huấn, bồi dưỡng, truyền dạy văn hóa phi vật thể: Nghi Lễ hát Then của đồng bào Nùng. Hơn 200 đại biểu là nghệ nhân, trưởng thôn, Người có uy tín, người DTTS và thành viên các câu lạc bộ hát Then trên địa bàn xã Hương Sơn tham gia lớp tập huấn.
Ý nghĩa từ chương trình “Ngày Chủ nhật Yêu thương”

Ý nghĩa từ chương trình “Ngày Chủ nhật Yêu thương”

Nhịp cầu nhân ái - Mỹ Dung - 9 giờ trước
Nhân dịp Tết Trung thu cổ truyền, ngày 23/9, tại Tp. Hạ Long (Quảng Ninh), Vụ Xã hội thuộc Văn phòng Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Công ty TNHH Home Credit Việt Nam, Bệnh viện Tim Hà Nội, Bệnh viện Phổi Hà Nội đã phối hợp tổ chức chương trình Ngày Chủ nhật Yêu thương cho các em nhỏ thuộc Cơ sở bảo trợ, chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt tỉnh Quảng Ninh.
Tết Trung thu cho thiếu nhi nơi biên giới biển Bà Rịa - Vũng Tàu

Tết Trung thu cho thiếu nhi nơi biên giới biển Bà Rịa - Vũng Tàu

Tin tức - Lê Vũ - Quang Anh - 21 giờ trước
Trong không khí vui tươi, rộn ràng, các đơn vị Bộ đội Biên phòng (Bà Rịa - Vũng Tàu) đã tổ chức nhiều hoạt động cho các em thiếu nhi trên địa bàn biên giới biển của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu nhằm mang lại cho các em đón Tết Trung thu thực sự ý nghĩa và vui tươi.
Mang trung thu đến với trẻ em vùng cao huyện Mù Căng Chải

Mang trung thu đến với trẻ em vùng cao huyện Mù Căng Chải

Trang địa phương - Đà Giang - 21 giờ trước
Với mong muốn mang đến cho trẻ em vùng cao xã Lao Chải, huyện Mù Căng Chải một tết trung thu ấm áp, ngày 23/09, Công đoàn Tạp chí Kinh doanh và Biên mậu Việt Nam, Nhóm thiện nguyện Hoa Hồng tại TP. Hồ Chí Minh và Cộng đồng thiện nguyện Triệu Trái Tim đã chuẩn bị nhiều phần quà ý nghĩa trao tặng cho điểm trường mầm non Lẻ Dào Cu Nha và Tà Gênh.
Asiad 19: Lễ khai mạc kết hợp hoàn hảo giữa công nghệ và nghệ thuật

Asiad 19: Lễ khai mạc kết hợp hoàn hảo giữa công nghệ và nghệ thuật

Thể thao - L.Minh - 21 giờ trước
Tối 23/9, tại Sân vận động Olympic Hàng Châu, Trung Quốc đã diễn ra Lễ khai mạc Đại hội thể thao lớn nhất châu Á lần thứ 19 - Asiad 19.
Tin trong ngày - 22/9/2023

Tin trong ngày - 22/9/2023

Bản tin hôm nay, ngày 22/9, có những thông tin đáng chú ý sau: Giới thiệu sản phẩm OCOP gắn với văn hóa các tỉnh miền núi phía Bắc. Lễ hội trà Shan tuyết lớn nhất miền Bắc. Hủy hoại cây rừng bằng thuốc độc ở huyện Bác Ái (Ninh Thuận). Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đêm tiệc trà Shan tuyết

Đêm tiệc trà Shan tuyết

Tin tức - Tào Đạt - Vàng Ni - 21 giờ trước
Là hoạt động nằm trong khuôn khổ Lễ hội trà Shan tuyết "Tinh hoa giữa ngàn mây" lần thứ Nhất năm 2023 tại huyện Văn Chấn (tỉnh Yên Bái), tối 23/9, tại trụ sở UBND xã Suối Giàng đã diễn ra Đêm tiệc trà Shan tuyết cổ thụ.
Khai mạc Lễ hội Thành Tuyên năm 2023

Khai mạc Lễ hội Thành Tuyên năm 2023

Thời sự - Văn Hoa - 21 giờ trước
Tối 23/9, tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành (Tp. Tuyên Quang), UBND tỉnh Tuyên Quang đã tổ chức khai mạc Lễ hội Thành Tuyên năm 2023.
Xây dựng, phát triển Sa Pa phải đi đôi với bảo tồn

Xây dựng, phát triển Sa Pa phải đi đôi với bảo tồn

Thời sự - Trọng Bảo - 21 giờ trước
Đây là ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại Lễ kỷ niệm 120 năm du lịch Sa Pa, do UBND tỉnh Lào Cai tổ chức tối ngày 23/9. Tham dự Lễ kỷ niệm có các Ủy viên Trung ương Đảng: Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh; Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Hà Thị Nga; lãnh đạo một số Bộ, ban, ngành Trung ương; lãnh đạo tỉnh Lào Cai, thị xã Sa Pa qua các thời kỳ; cùng đông đảo Nhân dân, du khách trong và ngoài nước.
Thủ tướng Phạm Minh Chính tới São Paulo, bắt đầu thăm chính thức Brazil

Thủ tướng Phạm Minh Chính tới São Paulo, bắt đầu thăm chính thức Brazil

Thời sự - PV - 23:15, 23/09/2023
Sau hơn 10 giờ bay từ New York (Hoa Kỳ), trưa 23/9 (giờ địa phương), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay quốc tế São Paulo, bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Liên bang Brazil theo lời mời của Tổng thống Brazil Lula da Silva.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà dự Lễ chào cờ tại Cột cờ Lũng Pô

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà dự Lễ chào cờ tại Cột cờ Lũng Pô

Thời sự - Trọng Bảo - 20:39, 23/09/2023
Chiều 23/9, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cùng đoàn công tác đã dự Lễ chào cờ tại Cột cờ Lũng Pô, thăm, tặng quà cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng A Mú Sung; Đồn Biên phòng Trịnh Tường huyện Bát Xát. Tham gia đoàn công tác có đồng chí Hầu A Lềnh, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban Dân tộc.