Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Cháy rừng ở miền Trung - nhìn lại yếu tố tự nhiên và xã hội

PV - 15:49, 02/07/2019

Tính đến ngày 2/7, các vụ cháy rừng ở miền Trung cơ bản đã được giập tắt nhờ sự nỗ lực bền bỉ chống giặc hỏa của hàng chục nghìn con người cùng với sự ủng hộ của thiên nhiên là “những cơn mưa vàng” tại Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Bình.

Trước đó, từ ngày 26/6 đến 1/7, suốt dọc miền Trung, từ Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, nhiều vụ cháy rừng lớn đã liên tiếp xảy ra, thiêu rụi hàng trăm héc ta rừng. Nghiêm trọng nhất là tại tỉnh Hà Tĩnh với hàng trăm điểm cháy ở bảy huyện và số người được huy động cứu rừng lên tới 15.000. Nguyên nhân của tình trạng này cũng là do thiên nhiên cùng với những yếu tố con người – xã hội.

Lực lượng chức năng nỗ lực khống chế đám cháy. Ảnh: Hoàng Ngà – TTXVN Lực lượng chức năng nỗ lực khống chế đám cháy. Ảnh: Hoàng Ngà – TTXVN

Yếu tố thiên nhiên

Chất lượng rừng

Theo trang web http:/occa.mard.gov.vn (Ban Chỉ đạo chương trình hành động thích ứng với biến đổi khí hậu ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), trong những năm gần đây, diện tích rừng ở nước ta tăng lên nhưng chất lượng rừng lại có chiều hướng suy giảm. Đặc điểm này càng thể hiện rõ nét ở miền Trung. Rừng nguyên sinh chỉ còn khoảng 7%, trong khi rừng thứ sinh nghèo kiệt chiếm gần 70% tổng diện tích rừng trong cả nước, đây là loại rừng rất dễ xảy ra cháy.

Việt Nam có khoảng 6 triệu ha rừng dễ cháy, bao gồm rừng thông, rừng tràm, rừng tre nứa, rừng bạch đàn, rừng khộp, rừng non khoanh nuôi tái sinh tự nhiên và rừng  đặc sản... Diện tích rừng dễ cháy mỗi năm một tăng, tập trung nhiều ở miền Trung. Ngoài ra, rừng dễ cháy còn liên quan đến loại hình thực bì có đặc tính bắt lửa hay địa hình của các cánh rừng tạo nên các khu vực tiểu khí hậu khô hạn, ít mưa ở các tỉnh Trung Bộ.

Diễn biến thời tiết

Tình hình diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp và khó lường ở Việt Nam, đặc biệt là tại các tỉnh miền Trung, đang làm cho nguy cơ tiềm ẩn về cháy rừng lớn ngày càng nghiêm trọng. Điều kiện thời tiết và các nhân tố khí tượng là các tác nhân cho sự phát sinh, phát triển của một đám cháy rừng bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, gió.

Nhiệt độ là yếu tố gây ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình

cháy rừng như làm khô, nỏ vật liệu cháy; làm độ ẩm không khí giảm và bề mặt đất nóng lên…;

Độ ẩm bao gồm độ ẩm không khí, độ ẩm vật liệu cháy và độ ẩm bề mặt đất;

Gió là nhân tố ảnh hưởng rất nhiều đến cháy rừng, gió thúc đẩy nhanh quá trình làm khô vật liệu cháy; làm bùng phát ngọn lửa và đẩy nhanh tốc độ đám cháy; mang theo tàn lửa gây ra các đám cháy khác, làm đám cháy phát triển nhanh và lan rộng.

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cảnh báo, nền nhiệt độ trung bình các tháng mùa Hè năm nay ở miền Trung có xu hướng cao hơn trung bình nhiều năm từ khoảng 0,5-1 độ C. Tiến sỹ Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết: Trong vòng 28 ngày của tháng 6/2019, khu vực Bắc và Trung Trung Bộ liên tục xảy ra nắng nóng và nắng nóng gay gắt. Nhiệt độ kỷ lục cao nhất trong lịch sử liên tiếp được ghi nhận tại một số trạm như Quỳ Hợp (Nghệ An) là 43 độ C. Riêng đối với huyện Hương Khê (Hà Tĩnh), nhiệt độ cao nhất theo ghi nhận là 43,3 độ C (nhiệt độ cao trong lịch sử được ghi nhận tại khu vực này là 43,4 độ C trong tháng 4/2019).

Vào đầu tháng 6, trước khi xảy ra các vụ hỏa hoạn ở Hà Tĩnh, Tổng cục Lâm nghiệp đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra cháy rừng tại các tỉnh miền Trung với mức độ cực kỳ nguy hiểm. Hầu hết diện tích rừng tại các địa phương này có nguy cơ cháy rất cao, thường xuyên ở cấp IV, cấp V (cấp nguy hiểm và cực kỳ nguy hiểm).

Theo cơ quan khí tượng, bên cạnh nguyên nhân trực tiếp là áp thấp nóng phía Tây kết hợp với gió Lào, nhiệt độ tăng cao, cháy rừng còn là hệ quả của hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Yếu tố con người – xã hội

Bên cạnh yếu tố thiên nhiên, cháy rừng còn bắt nguồn từ các hoạt động xã hội và các hoạt động sản xuất của con người. Đó là tình trạng đốt rừng làm nương rẫy ở miền núi và đốt rơm rạ ở đồng bằng, đốt quang thực bì để thu nhặt kim loại, đốt dọn ven đường xe lửa, đốt rác trong vườn cạnh khu rừng trồng, hun khói để lấy mật ong... Nhiều diện tích rừng trồng không được chăm sóc kịp thời để làm giảm thiểu nguồn vật liệu cháy nên về mùa khô chỉ cần gặp tàn thuốc lá là bốc cháy.

Trong vụ cháy rừng nghiêm trọng ở Hà Tĩnh, yếu tố con người được thể hiện rất rõ ràng. Theo TTXVN, chiều 1/7, Công an huyện Nghi Xuân đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và lệnh bắt tạm giam đối với Phan Đình Thành (sinh năm 1973, trú tại xã Xuân Hồng, huyện Nghi Xuân) về tội “Vi phạm các quy định về phòng cháy chữa cháy” theo Điều 313 Bộ luật Hình sự. Theo cơ quan điều tra, Phan Đình Thành là nghi phạm gây ra vụ cháy rừng kéo dài từ ngày 28 đến 30/6 tại núi Hồng Lĩnh thuộc địa bàn thị trấn Xuân An và xã Xuân Hồng (huyện Nghi Xuân). Tại cơ quan điều tra, Thành khai nhận, trưa ngày 28/6, anh ra vườn dọn dẹp, gom rác rồi dùng bật lửa để đốt rác. Do trời nắng nóng và gió Tây Nam thổi mạnh, lửa đã cháy lan ra khắp vườn rồi nhanh chóng bắt sang đồi thông phía sau nhà. Từ điểm cháy này, ngọn lửa đã bùng phát dữ dội, lan rộng ra và thiêu rụi hàng chục ha rừng phòng hộ trên dãy núi Hồng Lĩnh.

Ban chỉ đạo chương trình hành động thích ứng với biến đổi khí hậu ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn cũng chỉ rõ: Việc phòng, chống cháy rừng bị chi phối mạnh mẽ từ việc điều hành, quản lý của các cấp liên quan. Công tác phòng cháy, chữa cháy rừng đã có hệ thống văn bản chỉ đạo, điều hành được củng cố và hoàn thiện tới cấp xã. Tuy nhiên, việc kiểm soát cháy rừng và hiệu quả chữa cháy rừng chưa cao do các nhân tố ảnh hưởng sau:

Thiếu hệ thống quản lý chặt chẽ từ Trung ương xuống cơ sở về lĩnh vực phòng, chống chữa cháy rừng. Công tác chỉ đạo, điều hành chậm do không nắm bắt được thông tin kịp thời và chính xác, thiếu phương tiện, trang thiết bị chỉ đạo, chỉ huy.

Không có lực lượng chữa cháy rừng chuyên trách, trong khi Luật phòng cháy, chữa cháy đã có quy định. Chưa phân định rõ cơ chế chỉ  đạo, điều hành và cơ chế phối hợp giữa các lực lượng tham gia chữa cháy rừng chưa nhịp nhàng, chưa thống nhất.

Tại nhiều địa phương, trong đó có các tỉnh miền Trung, kinh phí đầu tư cho công tác phòng, chống cháy rừng rất hạn chế; phương tiện, trang thiết bị vừa thô sơ, lạc hậu, vừa thiếu, chỉ có một số máy bơm công suất nhỏ và chủ yếu là dụng cụ chữa cháy thủ công như: Cuốc, xẻng, dao phát… Chế độ đãi ngộ với lực lượng tham gia chữa cháy chưa cụ thể, rõ ràng nên chưa động viên, khuyến khích mọi lực lượng tham gia công tác phòng cháy và chữa cháy rừng một cách chủ động và tích cực.

Cảnh báo dài hạn về cháy rừng miền Trung

Tiến sỹ Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, từ ngày 6 - 7/7, hiện tượng nắng nóng sẽ xuất hiện ở khu vực miền Trung sau những ngày có mưa dịu mát.

Ngày 1/7, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ trong chuyến kiểm tra công tác chữa cháy rừng ở Hà Tĩnh đã chỉ đạo ngành chức năng của địa phương không được chủ quan, lơ là bởi trong thời gian tới thời tiết sẽ còn diễn biến phức tạp. Phó Thủ tướng yêu cầu tỉnh cần tiếp tục tập trung cao độ, duy trì các lực lượng bám trụ tại các điểm nóng về cháy rừng, tránh để các vụ hỏa hoạn bùng phát trở lại và lan sang các vùng khác, nhất là khu vực gần khu dân cư, đường điện 500 kV.

Từ góc độ cảnh báo dài hạn, Tiến sỹ Vũ Tấn Phương (Trung tâm Nghiên cứu Sinh thái và Môi trường rừng, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam) chỉ rõ: Ở vùng Bắc Trung Bộ, thời điểm có nguy cơ cháy rừng cao là các tháng 5, 6 và 7. Nguy cơ cháy rừng ở khu vực này sẽ tăng trong các thập kỷ tới – năm 2020 mối hiểm họa tăng so với năm 2000 từ  6 – 40%; năm 2050 là từ 16 – 52% và vào năm 2100 là từ 51 – 85%.

Giải pháp

Theo Ban Chỉ đạo chương trình hành động thích ứng với biến đổi khí hậu ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong mấy thập kỷ qua, trung bình mỗi năm, Việt Nam mất đi hàng chục nghìn ha rừng, trong đó mất rừng do hỏa hoạn là khoảng 16.000ha/năm. Thiệt hại ước tính là nhiều trăm tỷ đồng/năm. Đó là chưa kể đến những ảnh hưởng xấu về môi trường sống cùng những thiệt hại do tăng lũ lụt ở vùng hạ lưu mà chúng ta chưa định lượng được, làm giảm tính đa dạng sinh học, phá vỡ cảnh quan; tác động xấu đến an ninh quốc phòng....

Các vụ cháy rừng đã gây tổn hại đến tính mạng và tài sản của con người. Trong khi tham gia cứu rừng ở miền Trung trong mấy ngày qua, một phụ nữ ở Nghệ An đã tử vong. Tại Thừa Thiên – Huế, một cán bộ kiểm lâm bị thương khá nặng.

Như vậy, cháy rừng xảy ra do tác động của nhiều nguyên nhân, bao gồm các yếu tố tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội và các chính sách liên quan như công tác quản lý, điều hành, dự báo và phòng ngừa cháy rừng.

Trong khi chúng ta không thể hay rất khó can thiệp đối với các yếu tự nhiên như biến đổi khí hậu, diễn biến thời tiết, chất lượng rừng, đặc điểm thực bì…, các yếu tố con người – xã hội nằm trong khả năng điều chỉnh của chúng ta.

Theo trang web https://cuusaola.vn/, để phòng, chống cháy rừng hiệu quả, mỗi người cần có trách nhiệm bảo vệ rừng và phối hợp nhiều cách bảo vệ rừng theo mô hình “tam giác cân”. Mỗi cạnh của tam giác này đều có ý nghĩa quan trọng riêng và liên quan đến hai cạnh khác, giảm thiếu sự phụ thuộc của con người vào những “cơn mưa vàng” hiếm hoi để tránh nguy cơ cháy rừng.

Cạnh thứ nhất – giáo dục ý thức phòng cháy chữa cháy rừng. Cạnh này hàm chứa các điểm như: Tuyên truyền, giáo dục người dân về pháp luật phòng chống và chữa cháy rừng; vận động người dân ký cam kết khi dọn nương rẫy không để cháy lan rừng; chủ rừng cam kết phòng chống cháy rừng khi trồng rừng mới; quy hoạch vùng sản xuất nương rẫy.

Cạnh thứ hai -  xử lý nhanh cháy rừng (các địa phương chủ động xử lý kịp thời; làm rõ nguyên nhân, xử lý nghiêm minh các vi phạm; khen thưởng người tham gia cứu rừng).

Cạnh thứ ba – tăng cường kiểm tra bảo vệ rừng (các hạt kiểm lâm tăng cường kiểm soát các đơn vị, địa phương; giám sát chặt người ra vào rừng; phát hiện sớm, xử lý nhanh khi xảy ra cháy rừng; giám sát cháy thường xuyên mùa hanh khô; theo dõi sát thời tiết để dự báo nguy cơ cháy rừng).

dantocmiennui.vn )

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.