Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Thơ lẩu” trước nguy cơ mai một

PV - 10:24, 25/09/2018

Đời sống tinh thần của đồng bào Tày, Nùng vùng Bắc Kạn đặc biệt phong phú với hệ thống thơ ca, sli lượn… được ghi chép hoặc truyền khẩu từ ngàn đời. Tuy nhiên hiện nay, một số hình thức cũng như nội dung diễn xướng đã dần mai một, thậm chí biến mất trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào, điển hình như “thơ lẩu”- thơ hát trong đám cưới của người Tày, Nùng.

Thơ lẩu Đoàn đón dâu nhận nước nhà gái trong một đám cưới người Tày ở huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn.

“Thơ lẩu” qua lời kể nghệ nhân

Đến nhà cụ Cắm, một nghệ nhân nức tiếng về hát “thơ lẩu” của vùng Tày Đại Sảo thuộc huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn vào đúng ngày nhà cụ làm lễ giải hạn, nhờ đó chúng tôi có dịp được gặp gỡ các cụ cao niên ở một số vùng lân cận như Bản Duồng, Yên Mĩ, Yên Nhuận… tụ về.

Cụ Cắm-tên đầy đủ là Nguyễn Thị Cắm, năm nay tuổi đã cận bách niên. Ở vào cái ngưỡng như cụ, về trí nhớ có lẽ ít ai bì nổi, cụ còn thuộc nằm lòng cả ngàn câu thơ lẩu. Ngồi với chúng tôi, cụ Cắm say sưa kể về những cuộc đưa dâu mà cụ làm pả mè. Cụ cho biết, pả mè vốn không phải một nghề, song để làm được pả mè, cần thuộc rất nhiều bài thơ lẩu và phải học khá sớm. Cứ sau mỗi ngày làm lụng vất vả, những cháu gái tuổi từ mười hai đến mười lăm trong bản lại quây quần bên bếp lửa của nhà một pả mè nào đó để học hát thơ.

Thơ lẩu Cụ Nguyễn Thị Cắm, 96 tuổi say sưa kể về những câu hát đưa dâu trong đám cưới người Tày.

Thơ lẩu có rất nhiều bài, gần như xuyên suốt cuộc cưới, pả mè đều phải hát thơ, hát để xin bỏ chướng ngại vật trên đường, hát thơ từ chối khéo chén rượu nhà trai chuốc, hát xin rửa chân lên cầu thang nhà trai, hát xin trải chiếu, hát xin được ngồi, hát cảm ơn nhà trai mời cơm, mời nước, hát nhắn nhủ con trẻ khi trao dâu…. do đó đòi hỏi pả mè phải là người được đào tạo kỹ lưỡng về lề lối hát, có đạo đức, đoan chính. Đặc biệt, người được chọn làm pả mè cho các cuộc đưa dâu phải là người hoạt ngôn để có thể đối đáp lại kịp thời, sâu sắc những câu ghẹo, những câu khó mà nhà trai đưa ra để thử tài đoàn nhà gái.

Theo cụ Cắm, đám cưới của người Tày là cuộc vui đúng nghĩa, vừa là sự hoan hỷ của hai bên nhà trai, nhà gái khi dựng vợ gả chồng cho con trẻ, vừa là cuộc thi tài đối đáp bằng thơ đặc biệt hấp dẫn của quan viên hai họ. Qua đó cũng thấy được đức hạnh, phẩm giá của cô dâu khi bên cạnh luôn có những người tài giỏi, linh hoạt và phép tắc chỉnh trang.

Thơ lẩu Chăng dây chắn đường mời rượu trong một đám cưới người Tày tại xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn.

Chỉ còn “vang bóng một thời”

Ở vùng cộng đồng người Tày tỉnh Bắc Kạn, cụ Cắm là người giữ cả gia tài phong phú di sản thơ lẩu, nhưng bây giờ cụ chẳng biết để lại cho ai. Những câu thơ cũng lặng lẽ như những pả mè vùng Tày của huyện Chợ Đồn hôm nay vậy. Cụ buồn lắm! Khoảng 20 năm nay rồi, chẳng còn tìm đâu một đám cưới có hát thơ nữa. Trẻ giờ cũng chẳng ai tìm các pả mè học hát. Đám cưới ngày nay, khi đoàn đưa dâu đến, đại diện hai họ phát biểu vài câu cho xong chứ không hào hứng như trước. Sách về hát thơ lẩu hiện cũng tứ tán nhiều nơi, trẻ con vớ được gấp máy bay, thuyền giấy hoặc mối xông hư hỏng cả.

Thầy tào Ngoạn, một thầy tào cao tay được mời về làm lễ giải hạn cho nhà cụ Cắm chia sẻ, bản thân ông trước khi làm thầy tào, thực hành các nghi lễ tâm linh cũng đã một thời làm Quan làng (trưởng đoàn đón dâu cho nhà trai) người đối đáp thơ chính với pả mè đoàn nhà gái. Ông cũng đã cất công sưu tầm được rất nhiều bài thơ lẩu đặc sắc của vùng Tày Đại Sảo cũng như khu Bắc, Khu Nam của huyện Chợ Đồn. Tuy nhiên hiện nay, rất ít người còn biết, còn thuộc thơ lẩu. Vừa nói, thầy vừa lần trong túi nải ra 2 cuốn thơ lẩu được chép tay đưa cho chúng tôi và dặn: “Nhà báo xem cái này có giúp ích được gì không? Đây là hai cuốn ghi chép những bài thơ lẩu mà tôi sưu tầm được ở vùng Tày Đại Sảo và Đồng Lạc cách đây mấy mươi năm, nó vẫn nằm im trong túi nải này vì lâu lắm chưa có dịp nào dùng đến”…

Nghe lời căn dặn đầy trách nhiệm của tào Ngoạn khi giao hai cuốn thơ lẩu ông luôn cất giữ bên mình, tôi chẳng biết phải nói sao để an lòng các cụ. Mong rằng, các nhà quản lý văn hóa cũng như Đảng bộ, chính quyền tỉnh Bắc Kạn quan tâm hơn đến loại hình nghệ thuật dân gian này để thơ lẩu có thể phục sinh trong các sinh hoạt cộng đồng của đồng bào Tày nơi đây.

HOÀNG CHIẾN THẮNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.