Analytic
Thứ Bảy, ngày 05 tháng 04 năm 2025, 19:44:12

Phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu trong vùng công viên địa chất Lạng Sơn

Thúy Hồng-Tuyết Mai - 19:41, 01/04/2025

Vùng công viên địa chất Lạng Sơn, là khu vực có nhiều dân tộc cùng sinh sống với hệ thống di sản văn hóa phi vật thể và các hoạt động tôn giáo tín ngưỡng phong phú, trong đó có tín ngưỡng thờ Mẫu. Nhận thức được giá trị đó, cùng với việc tích cực xây dựng công viên địa chất Lạng Sơn, thời gian qua, ngành Văn hóa nói riêng và các cấp, ngành trong tỉnh nói chung đã có nhiều giải pháp thiết thực để bảo tồn, lan tỏa giá trị của tín ngưỡng này.

Lễ hội Đồng Đăng được tổ chức vào ngày 10 tháng Giêng hàng năm, mang đậm nét văn hóa tín ngưỡng dân gian Việt Nam
Lễ hội Đồng Đăng được tổ chức vào ngày 10 tháng Giêng hằng năm, mang đậm nét văn hóa tín ngưỡng dân gian Việt Nam

Di sản trong vùng công viên địa chất

Theo các tài liệu lịch sử, tín ngưỡng thờ Mẫu có mặt ở Lạng Sơn từ khoảng cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX. Sự xuất hiện ban thờ Mẫu tại Lạng Sơn có nhiều dạng thức khác nhau. Người ta dễ nhận thấy, có một số di tích có đối tượng thờ phụng gắn với thần linh Tứ phủ đã đi vào lời ca chầu văn, đó là đền Bắc Lệ thờ Chầu bé Bắc Lệ; đền Mỏ Ba thờ Chầu Mười; đền Suối Ngang, Suối Lân thờ Mẫu Liễu Hạnh và các thánh trong hệ thống Tứ phủ...

Trong quá trình phát triển, tín ngưỡng thờ Mẫu đã tiếp nhận và chịu ảnh hưởng của một số loại hình tín ngưỡng, tôn giáo khác, như tín ngưỡng thờ nhiên thần (thần mang yếu tố thiên nhiên), Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo.

Ông Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Lạng Sơn cho biết: Việc tôn thờ hình tượng Mẫu là một nét đẹp văn hóa truyền thống của một đất nước nông nghiệp như Việt Nam, thể hiện sự hòa hợp văn hóa, đạo lý uống nước nhớ nguồn, đề cao vai trò của người phụ nữ. Tại Lạng Sơn, song song với thờ Mẫu tại các đền, chùa thì người Tày, Nùng còn thờ cả mẹ Hoa (Mẻ Bjoóc), đây là nét đặc trưng khác biệt của tín ngưỡng thờ Mẫu ở xứ Lạng so với các vùng khác.

Điều đặc biệt là, các ngôi đền tiêu biểu của tín ngưỡng thờ Mẫu ở Lạng Sơn phần lớn đều nằm trong vùng lõi của Công viên địa chất. Đây là tiềm năng lớn để phát triển loại hình du lịch tâm linh gắn với xây dựng, phát huy hiệu quả hoạt động của Công viên địa chất Lạng Sơn. Hiện Lạng Sơn đã khảo sát, xây dựng 4 tuyến tham quan các điểm hóa thạch cổ sinh, di sản địa chất và có các điểm di tích gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu.

Tại xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng là một trong những xã được đưa vào tuyến du lịch thuộc vùng Công viên địa chất Lạng Sơn, đang sở hữu nhiều ngôi đền thờ Mẫu nổi tiếng mang những giá trị văn hóa đặc sắc, tiêu biểu là đền Bắc Lệ đã được xếp hạng Di tích cấp tỉnh vào năm 1992. 

Theo văn bia số 1 dựng năm Khải Định thứ 7 (1922) phụng thờ 3 vị thiên tiên Thánh Mẫu, trong đó có Mẫu Thượng Ngàn. Trải qua nhiều lần trùng tu, đền Bắc Lệ hiện nay vẫn giữ được dáng vẻ cổ truyền với một dãy nhà 3 gian xây bằng gạch lợp ngói tây, cột gỗ, 3 gian nhà này đồng thời là 3 cung.

Hầu đồng là nghi lễ độc đáo trong Tín ngưỡng thờ Mẫu
Hầu đồng là nghi lễ độc đáo trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Ông Phùng Văn Quang, Chủ tịch UBND xã Tân Thành cho biết: Hằng năm, lễ hội truyền thống diễn ra vào ngày 20/9 âm lịch, với nhiều hoạt động đặc sắc như hát chầu văn, diễn xướng hầu đồng, tế lễ… tiêu biểu có nghi thức rước kiệu từ đền Bắc Lệ sang đền Đèo Kẻng luôn thu hút đông đảo du khách đến thăm quan, trải nghiệm.

Bảo tồn để di sản phát huy được giá trị

Nhận thức rõ lợi ích từ việc bảo tồn di sản tín ngưỡng gắn với du lịch Công viên địa chất, những năm qua, UBND tỉnh Lạng Sơn đã chỉ đạo ngành Văn hóa và các cấp, ngành liên quan đẩy mạnh việc bảo tồn, phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu.

Từ năm 2017 đến năm 2019, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức 3 chương trình giao lưu diễn xướng chầu văn tỉnh Lạng Sơn mở rộng thu hút 75 nghệ nhân, thanh đồng trong và ngoài tỉnh tham gia. Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tăng cường xúc tiến quảng bá giá trị di sản tín ngưỡng thờ Mẫu đến với du khách gần xa trong và ngoài tỉnh trên trang thông tin du lịch của tỉnh và lồng ghép trong các sự kiện như tuần văn hóa, thể thao và du lịch, lễ hội Kỳ Cùng – Tả Phủ…

Năm 2021, Sở đã xây dựng và tham mưu UBND tỉnh ban hành Quyết định 2386/QĐ-UBND phê duyệt Đề án “Thành lập, xây dựng và phát triển Công viên địa chất Lạng Sơn giai đoạn 2021 – 2025”, trong đó, đề ra nhiệm vụ điều tra, khảo sát, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu.

Bà Phạm Thị Hương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Quản lý Công viên địa chất Lạng Sơn (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết: Trên cơ sở Đề án được phê duyệt, Ban đã phối hợp với các chuyên gia tư vấn nước ngoài và Việt Nam tiến hành khảo sát, xây dựng 4 tuyến với 41 điểm tham quan dự kiến. Trong đó, mỗi tuyến tham quan đều có các điểm hóa thạch cổ sinh, di sản địa chất và ít nhất một điểm di tích gắn với tín ngưỡng thờ Mẫu.

Bên cạnh đó, đối với các huyện, thành phố trong phạm vi công viên địa chất đang sở hữu di sản tín ngưỡng thờ Mẫu, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng thường xuyên hướng dẫn thực hiện công tác quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị các di tích; tích cực khảo sát, hướng dẫn các nghệ nhân thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu lập hồ sơ trình Chủ tịch nước xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú, Nghệ nhân nhân dân”...

Lễ hội truyền thống Đền Công đồng Bắc Lệ tại xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn
Lễ hội truyền thống Đền Công đồng Bắc Lệ tại xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn

Nghệ nhân Ưu tú Thìn Thu Hương, phường Vĩnh Trại, thành phố Lạng Sơn cho biết: Việc được Nhà nước ghi nhận phong tặng danh hiệu là Nghệ nhân ưu tú, khiến những người thực hành tín ngưỡng như chúng tôi được tiếp thêm động lực trong việc gìn giữ di sản tín ngưỡng thờ Mẫu.

Với giải pháp tích cực của các cấp, ngành, tín ngưỡng thờ Mẫu trong vùng công viên địa chất đã và đang được bảo tồn, phát huy một cách đúng hướng. Sau khi Công viên địa chất Lạng Sơn chính thức được UNESCO công nhận, tín ngưỡng thờ Mẫu và những giá trị tiêu biểu, nổi bật, thì đang góp phần phát triển du lịch tâm linh, tạo tiền đề thúc đẩy kinh tế-xã hội của Lạng Sơn.

Tháng 12/2016, tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Hiện nay, trên địa bàn toàn tỉnh Lạng Sơn có hơn 100 di tích trực tiếp thờ Mẫu hoặc phối thờ (có ban thờ Mẫu).

Tin cùng chuyên mục
Bạc Liêu: Đồng bào dân tộc Khmer được nghỉ 3 ngày đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây

Bạc Liêu: Đồng bào dân tộc Khmer được nghỉ 3 ngày đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây

Ngày 4/4, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu vừa ký ban hành về việc triển khai thực hiện một số nội dung mừng Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây năm 2025 của đồng bào dân tộc Khmer. Theo đó, cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động là người dân tộc Khmer trên địa bàn tỉnh được nghỉ Tết 3 ngày (từ ngày 14 đến ngày 16/4/2025 Dương lịch).
Tin nổi bật trang chủ
Chủ tịch Quốc hội đến Thủ đô Tashkent, bắt đầu thăm chính thức Uzbekistan

Chủ tịch Quốc hội đến Thủ đô Tashkent, bắt đầu thăm chính thức Uzbekistan

Đúng 13 giờ 30 phút chiều nay (giờ địa phương), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đến Sân bay quốc tế I. Karimov Tashkent, bắt đầu chuyến thăm chính thức Uzbekistan theo lời mời của Chủ tịch Thượng viện Quốc hội Uzbekistan Tanzila Narbaeva; tham dự Đại hội đồng lần thứ 150 của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU-150) theo lời mời của Chủ tịch Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU) Tulia Ackson và Tổng thư ký Liên minh Nghị viện thế giới Martin Chungong.
Bạc Liêu: Đồng bào dân tộc Khmer được nghỉ 3 ngày đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây

Bạc Liêu: Đồng bào dân tộc Khmer được nghỉ 3 ngày đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - Mỹ Hương - 34 phút trước
Ngày 4/4, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu vừa ký ban hành về việc triển khai thực hiện một số nội dung mừng Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây năm 2025 của đồng bào dân tộc Khmer. Theo đó, cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động là người dân tộc Khmer trên địa bàn tỉnh được nghỉ Tết 3 ngày (từ ngày 14 đến ngày 16/4/2025 Dương lịch).
Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Hòa Bình: Đề nghị công bố bổ sung thủ tục hành chính lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo

Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Hòa Bình: Đề nghị công bố bổ sung thủ tục hành chính lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo

Dân tộc - Tôn giáo - Tùng Nguyên - 1 giờ trước
Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Hòa Bình vừa có Tờ trình trình UBND tỉnh ban hành quyết định công bố bổ sung danh mục thủ tục hành chính thuộc phạm vi chức năng quản lý của Sở.
Trà Vinh: Khánh thành chánh điện chùa Chông Prây

Trà Vinh: Khánh thành chánh điện chùa Chông Prây

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 1 giờ trước
Ngày 5/4, tại chùa Chông Prây (ấp Trạm, xã Phước Hưng, huyện Trà Cú, Trà Vinh) đã diễn ra Lễ cắt băng khánh thành chánh điện cùng một số hạng mục khác trong khuôn viên chùa.
Quảng Nam yêu cầu các sở, ngành đẩy nhanh giải ngân vốn Chương trình mục tiêu quốc gia

Quảng Nam yêu cầu các sở, ngành đẩy nhanh giải ngân vốn Chương trình mục tiêu quốc gia

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 2 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa tổ chức cuộc họp nghe báo cáo công tác phân bổ, giải ngân kế hoạch vốn Chương trình mục tiêu quốc gia của các sở, ngành, hội đoàn thể, đơn vị thuộc khối tỉnh.
Đắk Lắk: Chủ động công tác phòng cháy, chữa cháy rừng

Đắk Lắk: Chủ động công tác phòng cháy, chữa cháy rừng

Xã hội - Hoàng Thùy - 2 giờ trước
UBND tỉnh Đắk Lắk vừa ban hành Công văn số 3048/UBND - NNMT ngày 31/3/2025 về việc chủ động triển khai công tác phòng cháy, chữa cháy rừng.
Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 5/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trang Văn hóa truyền thống. Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam. Chuỗi hạt cườm và bản sắc văn hóa người Co. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Festival Biển Nha Trang-Khánh Hòa: Tâm điểm thu hút du lịch dịp Hè

Festival Biển Nha Trang-Khánh Hòa: Tâm điểm thu hút du lịch dịp Hè

Du lịch - Minh Nhật - 4 giờ trước
Chuỗi hoạt động động tại Chương trình Festival Biển 2025 nhằm tạo "tâm điểm" để thu hút du khách đến với Nha Trang-Khánh Hòa trong dịp Hè năm nay.
Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Media - BDT - 4 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 5/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trang Văn hóa truyền thống. Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam. Chuỗi hạt cườm và bản sắc văn hóa người Co. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đẩy mạnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn do chính sách thuế quan của Chính phủ Hoa Kỳ

Đẩy mạnh các giải pháp tháo gỡ khó khăn do chính sách thuế quan của Chính phủ Hoa Kỳ

Kinh tế - Hoàng Minh - 4 giờ trước
Cục Hải quan (Bộ Tài chính) đang đẩy mạnh thực hiện các giải pháp để góp phần tháo gỡ khó khăn, hạn chế các ảnh hưởng do chính sách thuế quan của Chính phủ Hoa Kỳ đối với hoạt động sản xuất của doanh nghiệp trong nước.
Thanh Hóa mạnh tay xử lý tình trạng

Thanh Hóa mạnh tay xử lý tình trạng "cát tặc"

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 5 giờ trước
Công an tỉnh Thanh Hóa vừa khởi tố bị can và áp dụng biện pháp ngăn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với 2 đối tượng khai thác cát trái phép.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân kết thúc tốt đẹp chuyến thăm chính thức Armenia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân kết thúc tốt đẹp chuyến thăm chính thức Armenia

Thời sự - PV - 6 giờ trước
Kết thúc tốt đẹp chuyến thăm chính thức Cộng hòa Armenia, sáng 5/4 theo giờ địa phương, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân Nguyễn Thị Thanh Nga cùng Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam rời thủ đô Yerevan, lên đường tham dự Đại hội đồng lần thứ 150 của Liên minh Nghị viện thế giới (IPU-150), thăm chính thức Cộng hòa Uzbekistan từ ngày 5-8/4.