Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nuối tiếc những mái nhà dài của người Mạ

PV - 11:20, 10/05/2019

Chúng tôi trở lại vùng cư trú của bà con người Mạ ở huyện Bảo Lâm (Lâm Đồng) và nhận thông tin bất ngờ: Trong số hơn 1.200 hộ đồng bào tộc danh Mạ (ngành Mạ Ngăn) cư trú ở các xã Lộc Bắc, Lộc Bảo, B’Lá… của huyện này hiện chỉ còn lại duy nhất 1 ngôi nhà dài độc đáo. Kiến trúc nhà dài của đồng bào Mạ đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ, đó là một thực tế hiện hữu ngay tại không gian của buôn làng ở vùng sâu, vùng xa.

Nhà ông K’Rền ở buôn Bờ Đăng hiện được xem là căn nhà đặc trưng nhất của kiểu nhà dài ở xã Lộc Bắc (huyện Bảo Lâm) còn hiện hữu. Căn nhà được làm từ năm 2001, ban đầu chỉ có 2 bếp nhưng tới nay đã được nối dài thành 5 căn bếp với 14 người cùng sinh sống.

Chủ nhân ngôi nhà giải thích: “Ta có em gái ở một bếp, hai con trai có gia đình mỗi đứa một bếp, em rể ta một bếp. Nhà phải nối dài sau mỗi lần có đứa lập gia đình”. Mô tả của lão nông dân người Mạ đã lý giải kiểu cư trú có thể khái quát như thế này: Khởi nguyên, cả buôn làng đông đúc người Mạ Ngăn tới hàng trăm người chỉ cư trú trong dăm bảy căn nhà dài. Mỗi nhà là một dòng họ hay một đại gia đình nhiều thế hệ.

Một góc nhà dài người Mạ ở Lộc Bắc, Bảo Lâm, Lâm Đồng. Một góc nhà dài người Mạ ở Lộc Bắc, Bảo Lâm, Lâm Đồng.

Trong căn nhà mái dài có thể có tới cả chục cái bếp-cả chục gia đình cùng sinh sống. Mỗi gia đình tự chủ về mặt lương thực và là một thành tố độc lập trong nhà dài. Điều độc đáo nhất giữa các gia đình trong ngôi nhà dài là không hề có sự ngăn cách về mặt không gian sinh hoạt. Các tiểu gia đình nhóm bếp sát cạnh nhau và có thể với tay đến nhau khi ngủ. Nhưng trong những căn nhà của người Mạ đông đúc đó chưa bao giờ xảy ra sự chia rẽ, mất đoàn kết hay những biểu hiện tiêu cực khác về tình cảm gia đình.

Hiện nay, nguy cơ mất hẳn văn hóa nhà dài đang làm đau đầu các nhà quản lý văn hóa. Theo thống kê của ngành văn hóa tỉnh Lâm Đồng, hiện tại vùng Lộc Bắc-là địa bàn cư trú tập trung của người Mạ tại Lâm Đồng-chỉ còn 1 ngôi nhà dài truyền thống của nhiều thế hệ gia đình ông K’rền. Nhưng ngôi nhà dài duy nhất còn lại này không được các chủ nhân đầu tư tu sửa nên cũng đã xuống cấp, không an toàn về mặt sức khỏe cho hơn chục con người sống trong đó.

Cuộc sống hiện đại, xu thế gia đình “gọn nhẹ”, ít phả hệ đã vượt rừng vào tận các buôn làng Mạ. Thực trạng này cũng đã diễn ra từ lâu tại các vùng cư trú của người Mạ lâu đời như huyện Cát Tiên (Lâm Đồng), huyện Định Quán (Đồng Nai) hay Bù Đăng (Bình Phước)… Một căn nhà lá hay một ngôi nhà bê tông cấp bốn chỉ dành cho một gia đình được lớp trẻ yêu thích hơn là một gia đình lớn cùng sống trong một mái nhà dài hun hút không vách ngăn như truyền thống nhà.

Lũ trẻ của buôn làng vẫn nghiêng về sự tiện ích nhiều hơn là bảo tồn bản sắc. Khoảng tầm gần mười năm trước, những người làm công tác văn hóa tại Lâm Đồng cũng đã ý thức được xu thế mai một hình thái cư trú nhà dài độc đáo của người Mạ. Một dự án phục hồi mô hình nhà dài ngay tại Bảo tàng Lâm Đồng ở TP. Đà Lạt-nơi mà xưa nay chưa một người Mạ nào cư trú, đã được triển khai. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu văn hóa, dân tộc học cũng cảnh báo về việc bảo tồn sẽ phản tác dụng khi tách một thực thể văn hóa (đặc biệt là văn hóa vật thể) khỏi không gian truyền thống của nó. Nhà dài sẽ trở nên vô hồn nếu không được bảo tồn ngay trong không gian buôn làng, rừng núi, nơi sinh sống ngàn đời của người Mạ.

TRẦN SƠN TÙNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đắk Lắk: Tập huấn nghiệp vụ kiểm kê lập hồ sơ Di sản văn hóa phi vật thể Mo Mường

Đắk Lắk: Tập huấn nghiệp vụ kiểm kê lập hồ sơ Di sản văn hóa phi vật thể Mo Mường

Trong 2 ngày, 30 và 31/3, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk phối hợp với Viện Âm nhạc thuộc Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam tổ chức chương trình Tọa đàm và Hội nghị tập huấn nghiệp vụ kiểm kê lập hồ sơ Di sản văn hóa phi vật thể Mo Mường trên địa bàn tỉnh năm 2023.
Công bố quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045

Công bố quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045

Tin tức - Quỳnh Trâm - 22:21, 31/03/2023
Chiều 31/3, UBND tỉnh Thanh Hóa tổ chức Hội nghị công bố quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Dự hội nghị có ông Nguyễn Chí Dũng - Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Tin trong ngày - 31/3/2023

Tin trong ngày - 31/3/2023

Media - BDT - 20:00, 31/03/2023
Bản tin hôm nay có những thông tin chính sau: Đoàn giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội làm việc tại tỉnh Lai Châu; Tổng kết Chương trình phối hợp về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ; Kiểm tra, xử nghiêm việc tập kết hàng nghìn tấn lưu huỳnh ven sông Lô; cùng các tin tức thời sự khác.
Kỹ thuật trồng rong nho mang lại hiệu quả kinh tế cao

Kỹ thuật trồng rong nho mang lại hiệu quả kinh tế cao

Bạn của nhà nông - Như Ý - 19:56, 31/03/2023
Rong nho là một loại rau cao cấp, có hàm lượng dinh dưỡng rất cao với các nguyên tố vi lượng như Iốt, kẽm, Kali, Canxi... đặc biệt là chứa nhiều các Vitamin quan trọng như Vitamin A, Vitamin C. Để trồng rong nho hiệu quả kinh tế cao bà con cần lưu ý đến việc lựa chọn vị trí trồng rong nho, kỹ thuật chọn giống và thả giống, mùa vụ trồng, quản lý, chăm sóc, công tác sơ chế, bảo quản, công tác vận chuyển…
Cảnh giác khi nhận tin nhắn, cuộc gọi Video vay, mượn tiền qua mạng xã hội

Cảnh giác khi nhận tin nhắn, cuộc gọi Video vay, mượn tiền qua mạng xã hội

Pháp luật - PV - 16:53, 31/03/2023
Ngày 31/3, Công an TP. Hà Nội cho biết, thời gian gần đây, tình hình tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng diễn biến phức tạp. Nắm bắt được tâm lý người dùng mạng xã hội cảnh giác với thủ đoạn lừa đảo bằng tin nhắn nhờ chuyển tiền, các đối tượng đã sử dụng thủ đoạn tinh vi hơn, lợi dụng công nghệ Deepfake làm giả cuộc gọi Video nhằm chiếm đoạt tài sản. Do đó, Công an TP. Hà Nội đề nghị người dân nâng cao cảnh giác khi nhận bất kỳ tin nhắn, cuộc gọi Video với nội dung vay, mượn tiền qua các ứng dụng mạng xã hội.
18 học sinh nhập viện sau khi uống trà sữa, ăn trái cây lắc

18 học sinh nhập viện sau khi uống trà sữa, ăn trái cây lắc

Sức khỏe - PV - 16:52, 31/03/2023
Ngày 31/3, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa khu vực Quảng Nam Nguyễn Hữu Trung cho biết, trên địa bàn vừa xảy ra vụ ngộ độc thức ăn khiến 18 em học sinh nhập viện.
Giữ nghề chạm bạc của đồng bào Mông ở Sa Pa

Giữ nghề chạm bạc của đồng bào Mông ở Sa Pa

Trải qua hàng trăm năm, người Mông dưới chân núi Hoàng Liên vẫn gìn giữ nghề chạm khắc bạc truyền thống của dân tộc mình. Với người dân nơi đây, trang sức làm bằng bạc là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, tinh thần.
Gia Lai: Xây dựng “Mái ấm tình thương” cho hộ nghèo huyện Ia Pa

Gia Lai: Xây dựng “Mái ấm tình thương” cho hộ nghèo huyện Ia Pa

Nhịp cầu nhân ái - Ngọc Thu - 16:51, 31/03/2023
Ngày 31/3, Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh Gia Lai phối hợp với Đảng ủy Khối các Cơ quan và Doanh nghiệp tỉnh, Hội LHPN huyện Ia Pa khởi công xây dựng nhà “Mái ấm tình thương” và tặng quà cho gia đình hội viên phụ nữ nghèo tại địa phương.
Đại hội Công đoàn cơ sở Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk thành công, tốt đẹp

Đại hội Công đoàn cơ sở Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk thành công, tốt đẹp

Công tác Dân tộc - Lê Hường - 16:45, 31/03/2023
Ngày 31/3, Công đoàn cơ sở Ban Dân tộc tỉnh Đắk Lắk tổ chức Đại hội Công đoàn cơ sở lần thứ VI, nhiệm kỳ 2023 - 2028. Tham dự có Chủ tịch Công Đoàn viên tỉnh Đắk Lắk Phan Minh; Phó trưởng Ban Dân tộc Đắk Lắk Lê Ngọc Vinh và 24/24 đoàn viên Công đoàn cơ sở Ban Dân tộc. Sau nửa ngày làm việc tích cực, Đại hội Công đoàn cơ sở Ban Dân tộc Đắk Lắk kết thúc thành công, tốt đẹp.
Đẩy nhanh tiến độ xét xử các vụ án được dư luận xã hội quan tâm

Đẩy nhanh tiến độ xét xử các vụ án được dư luận xã hội quan tâm

Văn bản chính sách mới - BĐT - 16:40, 31/03/2023
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã ký ban hành Nghị quyết số 755/NQ-UBTVQH15 về hoạt động chất vấn tại Phiên họp thứ 21 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV.
Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản làm Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình

Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản làm Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình

Tin tức - Mai Hương - 16:10, 31/03/2023
Ông Đoàn Minh Huấn - Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản vừa được Bộ Chính trị điều động, chỉ định tham gia Ban Chấp hành, Ban Thường vụ và giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình nhiệm kỳ 2020 - 2025.
Chương trình “Thắp sáng ước mơ hoàn lương” cấp Trung ương năm 2023

Chương trình “Thắp sáng ước mơ hoàn lương” cấp Trung ương năm 2023

Xã hội - Văn Hoa - 15:47, 31/03/2023
Ngày 31/3, tại Trại giam Ngọc Lý (huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang), Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam phối hợp với các đơn vị tổ chức chương trình “Thắp sáng ước mơ hoàn lương” cấp Trung ương năm 2023.