Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những đôi chân trần

PV - 09:15, 03/08/2018

“Một mình lang thang trên đất này. Theo bước chân cha ông từng ngày. Một mình qua sông qua núi đồi. Tìm mặt trời và tìm lời ru ngàn đời…” (Lời bài hát “Đi tìm lời ru mặt trời” của Y Phôn K’So).

Vòng xoang ngày hội. Vòng xoang ngày hội.

1. Ở Tây Nguyên có ba đỉnh núi cao ngất, đứng sừng sững, choãi chân vững chãi ở ba góc trời: Ngok Linh phía Bắc, Cư Yang Sin phía Tây và Bi Đúp phía Nam. Ba đỉnh núi như những nóc nhà chở che miền cao phía Tây Tổ quốc. Những đỉnh núi ngàn năm mây phủ ấy, vừa xa lạ, thách thức lại vừa gần gũi, thân thuộc. Xa, vì không dễ mấy ai có thể đặt chân tới đỉnh. Gần gũi và thân thuộc vì người Tây Nguyên từ khi đôi mắt biết nhìn ngước lên đã trông thấy những đỉnh núi thiêng vời vợi trước mặt. Giống như người đồng bằng đi xa nhớ da diết cánh đồng, người cao nguyên rời buôn làng là hồn lại ngóng về với núi. Cũng như người miệt biển luôn khát khao chinh phục đại dương, người miền rừng cũng nuôi trong mình ngọn lửa khao khát một lần bước chân tới cổng trời. Con cháu của tù trưởng Đam San huyền thoại từ lúc rời bầu vú mẹ đã ao ước một lần đặt bàn chân trần lên những đỉnh núi hoang sơ, hùng vĩ ấy và cất tiếng hú dài lan tỏa thanh âm ra suốt những triền thung lũng tít tắp xa mờ…

Trong hỗn mang huyền tích, trong triết lý sơ khai, những tộc người trên núi đỏ, rừng xanh không hiểu rõ lắm là vũ trụ được sinh thành từ đâu, nhưng có hai trong những yếu tố cấu thành nên vật chất trong ý niệm của họ là Nước và Lửa. Thần linh là những gì gần gũi. Những vật thiêng luôn hiện hữu trên mỗi bước chân. Đất thiêng, rừng thiêng, núi thiêng, sông thiêng, suối thiêng, cây cổ thụ thiêng, hòn đá lớn cũng thiêng. Yàng có mặt nơi nơi. Nhưng, chỉ có Nước và Lửa là những yếu tố vật chất thiêng liêng mà gần gũi nhất. Bỡi lẽ vậy, các tộc người Tây Nguyên đã tôn vinh hai vị “hoàng đế” của họ-vua Nước và vua Lửa, tức Thủy Xá và Hỏa Xá. Những vị vua không ngai vàng, không lãnh thổ, không bá quan văn võ nhưng là biểu tượng tinh thần, là hình ảnh sống động trong tâm thức thần dân sống giữa rừng già. Nước và Lửa đã hun đúc ý chí, rèn dũa sức mạnh và bồi đắp tâm hồn. Đôi chân trần từ lúc sinh thành đã được ngâm trong dòng nước mát sông Mẹ và sưởi ấm từ ngọn lửa rừng Cha. Nước và Lửa đã trui rèn thân xác cho những người con Tây Nguyên, những con người chỉ có đôi chân trần bám trên mặt đất. Những đôi chân trần cồng kềnh, vạm vỡ. Những đôi chân trần mạnh như hổ, nhanh như báo, dẻo như trăn. Những bước chân sải lên từng thớ đất cao nguyên phóng khoáng và ngang tàng như được nâng bổng bằng đôi cánh của các loài chim núi…

2.Theo tinh thần bất khuất của tù trưởng Đam San từng lên tận cửa nhà trời bắt nữ thần Mặt Trời về làm vợ, những dũng sĩ Tây Nguyên chân trần từng tập hợp sức mạnh thống nhất các bộ tộc. Đáp lời Bok Hồ, noi gương Anh hùng Núp, những người con trai con gái Tây Nguyên đầu đội trời, chân trần đạp đất đã vót chông, gùi đạn, cưỡi voi rùng rùng vượt Trường Sơn ra trận trong sự nghiệp giải phóng quê hương. Những người thợ săn voi Tây Nguyên cũng chỉ đôi chân trần vượt rừng sâu, núi cao chinh phục khắp mọi nẻo đại ngàn. Chân trần lên rẫy, lên nương tỉa bắp, trồng cà phê, gieo hạt lúa. Chân trần lội sông bắt cá, vào rừng lấy mật. Chân trần quấn quyện trong vòng xoang, trong ánh lửa, trong nhịp cồng chiêng đắm say, huyễn hoặc. Vồng ngực căng buông thả tự nhiên, vòng lưng uốn khố, chân trần tràn căng sức sống giữa vũ trụ phồn sinh…

Tây Nguyên Đắm say vũ điệu đại ngàn.

Người Tây Nguyên không sợ hãi núi cao, rừng thẳm. Những dòng sông hùng vĩ, những thác cao hung hãn không làm họ chùn bước. Dã thú sơn lâm cũng trở thành bạn bè. Không có gì, chỉ có đôi chân trần và tâm hồn phóng khoáng, chỉ có sức mạnh ẩn tàng và những tích tụ văn hóa ngàn đời mà họ an nhiên, tự tại, hòa hợp cùng thiên nhiên hoang dã. Núi đã nuôi, rừng đã dưỡng, những người con đại ngàn cứ thế lớn lên. Sức mạnh của họ được hấp thụ từ mạch nguồn thiên nhiên bất tận. Thức ăn của người Tây Nguyên nào có gì cao lương mĩ vị? Miếng ngon xứ rừng chỉ là biăp pờrùng (rau), kơnàp (con mối cánh), gòl (đọt mây), kasràt (cá muối chua) hay blơn prièn (quả cà đắng) nấu với con cá suối. Chỉ miếng sáp mật ong và ngụm nước chiết từ rễ cây mà vượt qua vài đỉnh núi bước chân không mỏi, tiếng hú vang xa tới ba buôn, bốn rừng. Chỉ vậy thôi, mà họ từng sống trên đất này từ cái thuở khỉ đánh đu trêu người, voi đi lững thững bình yên, hổ báo lang thang bìa rừng. Những bắp chân trần của những người đàn ông đóng khố vác xà gạc, những người đàn bà lúi húi mang gùi. Họ cứ đi trên những con đường rừng mòn lối, băng qua những dãy núi điệp trùng. Người Ba Na, người Jrai vấn khố lội qua đầu nguồn sông Ba hùng vĩ. Người Ê-đê, người M’nông ngập thân trong dòng K’Rông Ana, K’Rông Anô nghĩa tình rồi xuôi về thảo nguyên Madrăk. Người Châu Mạ, người Cơ-ho ngược dòng Đạ Dâng và thung thăng giữa cao nguyên Langbiang bát ngát dã quỳ vàng. Người Chu-ru theo những lối mòn xuyên giữa rừng già tìm hướng về phía biển.

Những bước chân trần. Họ mang theo tâm hồn mình những giấc mơ phiêu bồng, những huyền thoại bất tận về một miền cao nguyên bí ẩn, mênh mang...

3.Ngày buôn làng mở hội. Những bắp chân trần quấn quyện vào nhau, quấn quyện vào ánh lửa, dưới bóng thần linh nguyện cầu cho mùa màng tốt tươi. Ngày gái trai trao vòng cầu hôn, hai cặp chân trần quỳ bên nhau hẹn thề trăm năm cầm sắt trước thần Núi, thần Sông. Người mẹ ôm con trẻ sơ sinh nhúng đôi chân măng tơ vào dòng suối ven rừng trong ngày lễ đặt tên Nhu S’đăn cũng mong cho con lớn lên chân cứng đá mềm. Ngày Pơthi đưa hồn người đồng tộc về với cõi Yàng, những đôi chân trần lại quỳ bên nhau khóc tiễn. Người nằm xuống, rũ bỏ tất cả những mùa nhớ, tháng quên, chỉ mang theo đôi chân trần về miền xa thẳm…

Như Y Moan nằm đó. Người nghệ sĩ của đại ngàn mà ngọn lửa đam mê như bốc cháy cả cao nguyên không tắt nhưng thân xác của anh đã yên nghỉ dưới lòng đất bazan. Anh trả lại cho đời tất cả. Gửi lại giọng hát, gửi lại những vinh quang. Anh lặng lẽ nhón bước chân trần về với cõi Yàng, nơi đầu nguồn sông Mẹ K’Rông Ana, nơi giao dòng sông Cha K’Rông Ano. Trước ngôi mộ Y Moan, tôi lặng lẽ nghiêng mình và như thấy đó đôi chân trần của anh thả lỏng lơi trên đất. Đôi chân ấy từng thoăn thoắt bám theo thân khố của cha lên rừng săn thú. Đôi chân ấy từng chìu níu theo tà váy mẹ lên rẫy hái quả. Chân khỏa nước dịu dàng cùng người con gái ngực trần lội xuống bến tắm. Chân nhịp theo tiếng hót chim phí, chim tia chôm. Và tiếng hát, tiếng hát thì vang vọng, thẳm sâu, ma lực, huyễn hoặc. Nhưng bây giờ thì Y Moan nằm đó. Đôi chân trần của anh vĩnh viễn dừng bước. Người đàn ông Ê-đê sống một cuộc đời đam mê đã ngủ yên dưới lớp đất bazan. Tôi lặng lẽ bái vọng hương hồn Y Moan và nhẩm theo tiếng hát mà anh từng da diết cất lên qua giai điệu của người nhạc sĩ đồng tộc Y Phôn K’So: “Ôi, ngày tháng, đôi vai gầy/ run run tựa vào hàng cây/ Ôi thời gian, hãy quên đi/ đôi chân cồng kềnh/ cha đi giữa rừng hoang vu/ lưng cha thì đội nắng gầy/ ôi tóc bạc tựa trăng soi/cả cuộc đời và cả một đời/đôi chân trần”… 

Nghẹn ngào. Da diết. Hoang hoải. Phiêu linh… Tiếng hát Y Moan cất lên. Những giai điệu dân ca Ay ray, Kơ ứt, Lả lông, Jalyau cất lên. Tôi như được tắm mình trong không gian đẫm ánh trăng xanh rừng cao nguyên. Như được nô giỡn cùng đàn thú hoang giữa thảo nguyên ngập tràn nắng gió. Như được khỏa lên gương mặt nhuốm bụi đất của mình những tia nước mát lạnh của dòng suối trong giữa hoang vu đại ngàn và ngả mình xuống bãi cỏ dịu êm. Xung quanh tôi là những bắp chân trần, những bước chân trần trong vòng xoang rực cháy. Ở ngoài kia cao nguyên trùng trùng những trận gió hoang dại. Ai đó ngậm đọt lúa làm khèn đinh puốt. Tiếng lục lạc trâu gõ đều trong đêm. Tiếng đàn tre đẩy nước ngoài bến sông kẽo kẹt. Tiếng chim gọi bầy khắc khoải bay về núi xa. Tiếng con nai, con hươu tìm nhau tha thiết.

Bây giờ đang là tháng mưa. Mùa này Tây Nguyên, màu xanh cây lá ngập tràn khắp núi đồi, thung lũng. Tôi bước đi trong mùa da diết buồn vui trong lành và bắt gặp trong những đôi mắt màu nâu như ánh lên giấc mơ về những thuở ngày xưa, thuở những bước chân trần đầu tiên cha ông khai mở đất cao nguyên. Cho hôm nay, những rừng chân trần quấn quyện bên nhau như những cây thành rừng, trùng điệp rừng, thăm thẳm rừng thành đại ngàn hùng vĩ...

BÚT KÝ CỦA: UÔNG THÁI BIỂU

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dự án 7 góp phần nâng cao thể trạng trẻ em ở vùng cao Lào Cai

Dự án 7 góp phần nâng cao thể trạng trẻ em ở vùng cao Lào Cai

Là tỉnh vùng cao còn nhiều khó khăn, thời gian qua, tỉnh Lào Cai đã triển khai hiệu quả Dự án 7 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trinh MTQG 1719). Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe, thể trạng của trẻ em trên địa bàn.
Tin nổi bật trang chủ
Dự án 7 góp phần nâng cao thể trạng trẻ em ở vùng cao Lào Cai

Dự án 7 góp phần nâng cao thể trạng trẻ em ở vùng cao Lào Cai

Chính sách Dân tộc - Trọng Bảo - 7 phút trước
Là tỉnh vùng cao còn nhiều khó khăn, thời gian qua, tỉnh Lào Cai đã triển khai hiệu quả Dự án 7 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trinh MTQG 1719). Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe, thể trạng của trẻ em trên địa bàn.
Lần đầu tiên Hội nghị Hữu cơ Châu Á được tổ chức tại Việt Nam

Lần đầu tiên Hội nghị Hữu cơ Châu Á được tổ chức tại Việt Nam

Kinh tế - Ngọc Vân - 1 giờ trước
Ngày 8/9, Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam phối hợp với UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức họp báo thông tin về “Hội nghị Hữu cơ Châu Á lần thứ VIII” năm 2025 diễn ra tại tỉnh Ninh Bình từ ngày 17-19/9/2025.
Khởi tố Mạnh

Khởi tố Mạnh "gỗ" và nhiều cựu kiểm lâm ở Thanh Hóa

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 2 giờ trước
Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Thanh Hóa khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam 10 đối tượng, trong đó có Nguyễn Văn Mai (tức Mạnh "gỗ", SN 1974), về các hành vi “Đưa hối lộ, môi giới hối lộ và nhận hối lộ”.
Thành lập và duy trì 10.400 Tổ truyền thông cộng đồng

Thành lập và duy trì 10.400 Tổ truyền thông cộng đồng

Xã hội - Minh Anh - 2 giờ trước
Sau gần 5 năm triển khai thực hiện Dự án 8, Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp đã thành lập và duy trì được 10.393/9.000 Tổ truyền thông cộng đồng. Đây là một chỉ tiêu quan trọng của Dự án 8, nhằm thúc đẩy bình đẳng giới vùng đồng bào DTTS.
Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Tự hào một dải non sông” tại Osaka, Nhật Bản

Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Tự hào một dải non sông” tại Osaka, Nhật Bản

Tin tức - Minh Nhật - 2 giờ trước
Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Tự hào một dải non sông” doTổng hội người Việt Nam vùng Kansai phối hợp Trung tâm nghệ thuật V-Artis Osaka tổ chức chiều 7/9, tại Trung tâm Văn hóa thành phố Higashi Osaka (Nhật Bản), đã thu hút hàng ngàn khán giả là kiều bào và bạn bè quốc tế.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Đức thắng Bắc Ireland 3-1, giải tỏa áp lực tại vòng loại World Cup 2026

Đức thắng Bắc Ireland 3-1, giải tỏa áp lực tại vòng loại World Cup 2026

Thể thao - Giải trí - Hoàng Minh - 3 giờ trước
Đội tuyển Đức đã có chiến thắng quan trọng 3-1 trước Bắc Ireland ở lượt trận thứ hai bảng A vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Âu. Kết quả này giúp “Cỗ xe tăng” lấy lại tinh thần sau chuỗi trận không thành công, đồng thời nuôi hy vọng bám đuổi trong cuộc đua giành vé tới ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh.
Tây Ban Nha thắng đậm Thổ Nhĩ Kỳ 6-0, khẳng định sức mạnh tại bảng E vòng loại World Cup 2026

Tây Ban Nha thắng đậm Thổ Nhĩ Kỳ 6-0, khẳng định sức mạnh tại bảng E vòng loại World Cup 2026

Thể thao - Giải trí - Hoàng Minh - 3 giờ trước
Rạng sáng 8/9 (giờ Việt Nam), đội tuyển Tây Ban Nha đã có màn trình diễn thuyết phục khi giành chiến thắng đậm 6-0 trước Thổ Nhĩ Kỳ trong khuôn khổ lượt trận thứ hai bảng E vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Âu.
Hà Tĩnh: Khởi công xây dựng nhà “3 cứng” cho 7 hộ dân tộc Chứt

Hà Tĩnh: Khởi công xây dựng nhà “3 cứng” cho 7 hộ dân tộc Chứt

Dân tộc - Tôn giáo - Khánh Ngân - 21:50, 07/09/2025
Hôm nay 7/9, tại bản Rào Tre, UBND xã Phúc Trạch (Hà Tĩnh) đã tổ chức lễ khởi công xây dựng 7 căn nhà “3 cứng” cho đồng bào dân tộc Chứt.
Nga tuyên bố vaccine chống ung thư đã sẵn sàng sử dụng

Nga tuyên bố vaccine chống ung thư đã sẵn sàng sử dụng

Sức khỏe - Minh Nhật - 15:20, 07/09/2025
Người đứng đầu Cơ quan Y tế và Sinh học Liên bang Nga (FMBA), cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Veronika Skvortsova tuyên bố, vaccine chống ung thư của Nga đã vượt qua các thử nghiệm tiền lâm sàng, đồng nghĩa với việc sẵn sàng để sử dụng và cơ quan đang chờ Bộ Y tế cấp phép sử dụng lâm sàng. FMBA đã đệ đơn lên Bộ Y tế.
Tổng Bí thư Tô Lâm trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Đài Truyền hình Việt Nam

Tổng Bí thư Tô Lâm trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Đài Truyền hình Việt Nam

Thời sự - PV - 14:20, 07/09/2025
Sáng 7/9, tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội), Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 55 năm ngày phát sóng chương trình truyền hình đầu tiên, đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất và Lễ ra mắt, phát sóng chính thức kênh truyền hình đối ngoại quốc gia - Vietnam Today. Tổng Bí thư Tô Lâm tới dự và phát biểu tại buổi lễ.