Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nhìn lại mô hình cộng đồng tham gia quản lý rừng: Xã hội hóa nghề rừng - Xu thế tất yếu (Bài cuối)

Sỹ Hào - 14:42, 05/07/2023

Với việc khuyến khích cộng đồng tham gia quản lý, bảo vệ rừng, ngành Lâm nghiệp đã từng bước thực hiện xã hội hóa nghề rừng. Đây không chỉ là một yêu cầu thực tế khách quan của Việt Nam, mà còn phù hợp với xu thế phát triển nghề rừng trên thế giới.

Cộng đồng DTTS sống gắn bó với rừng, nên khi phát huy tốt vai trò của họ thì sẽ tạo thêm sức mạnh đối với quản lý bảo vệ, xây dựng và phát triển rừng. (Ảnh minh họa)
Cộng đồng DTTS sống gắn bó với rừng, nên khi phát huy tốt vai trò của họ thì sẽ tạo thêm sức mạnh đối với quản lý bảo vệ, xây dựng và phát triển rừng. (Ảnh minh họa)

Khẳng định tư cách pháp nhân

Như các kỳ báo trước đã phản ánh, trước khi có Luật Bảo vệ và Phát triển rừng (BV&PTR) năm 2004, ở một số địa phương đã thí điểm thực hiện giao rừng cho cộng đồng dân cư để quản lý, bảo vệ và cùng chia sẻ lợi ích từ rừng. Đây là bước thí điểm làm nền tảng xã hội hóa nghề rừng, từ đó hình thành và phát triển lâm nghiệp cộng đồng.

Sau khi có Luật BV&PTR năm 2004, cộng đồng dân cư được thừa nhận là một chủ thể được giao rừng, với các quyền và nghĩa vụ được quy định cụ thể tại Điều 29 và Điều 30 của bộ luật này. Đây là một chủ trương đúng đắn, nhằm tăng cường xã hội hóa nghề rừng, tạo thêm sức mạnh cho việc quản lý và phát triển vốn rừng, góp phần ổn định và nâng cao đời sống của người dân ở vùng đồng bào DTTS ở vùng núi - địa bàn hoạt động chủ yếu của ngành Lâm nghiệp.

Tuy nhiên, do vẫn thiếu các khuôn khổ pháp lý cần thiết, nên trong gần 20 năm kể từ khi có Luật BV&PTR năm 2004, quyền chủ rừng của các cộng đồng dân cư đã được giao rừng bị hạn chế rất nhiều so với các chủ rừng khác. Đúng như PGs.Ts. Nguyễn Bá Ngãi - Phó Chủ tịch Hội Chủ rừng Việt Nam đã nhận định tại Hội nghị chuyên đề “Hợp tác quản lý rừng ở Việt Nam: Thực tiễn và phát triển” được tổ chức cuối tháng 12/2022, hiện nay đối tượng cộng đồng dân cư chưa được pháp luật thừa nhận là một pháp nhân, dẫn đến khó khăn khi giải quyết quan hệ dân sự trong quản lý rừng. Cộng đồng dân cư không có nhiều cơ hội hay điều kiện tiếp cận các nguồn tài chính cho quản lý, bảo vệ và phát triển rừng.

“Điểm nghẽn” này chắc chắn sẽ được tháo gỡ khi dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được Quốc hội thông qua trong thời gian tới đây. Tại Điều 3 của dự thảo luật, Ban Soạn thảo đã bổ sung từ ngữ “Cộng đồng dân cư” vào để giải thích. Theo đó, “Cộng đồng dân cư” quy chiếu vào dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) “gồm cộng đồng người Việt Nam sinh sống trên cùng địa bàn thôn, làng, ấp, bản, bon, buôn, phum, sóc, tổ dân phố và điểm dân cư tương tự có cùng phong tục, tập quán hoặc có chung dòng họ”.

Đây là điểm hoàn toàn mới so với Luật Đất đai 2013. Việc bổ sung thuật ngữ “Cộng đồng dân cư” vào dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là một bước quan trọng để thống nhất quy định pháp luật về chủ thể quản lý, sử dụng đất rừng và rừng. Bởi trong Luật BV&PTR năm 2004 cũng đã có điều khoản giải thích thuật ngữ “Cộng đồng dân cư”, nhưng Luật Đất đai năm 2013 lại không có thuật ngữ này.

Thành lập các Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng với cơ chế, chính sách phù hợp là giải pháp quản lý, bảo vệ rừng bền vững. (Trong ảnh: Tổ bảo vệ rừng của cộng đồng Tu Mơ Rông phối hợp với Ban Quản lý rừng phòng hộ Tu Mơ Rông, Kon Tum tuần tra bảo vệ rừng – Nguồn: Quỹ BV&PTR Kon Tum)
Thành lập các Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng với cơ chế, chính sách phù hợp là giải pháp quản lý, bảo vệ rừng bền vững. (Trong ảnh: Tổ bảo vệ rừng của cộng đồng Tu Mơ Rông phối hợp với Ban Quản lý rừng phòng hộ Tu Mơ Rông, Kon Tum tuần tra bảo vệ rừng (Nguồn: Quỹ BV&PTR Kon Tum)

Theo PGs.Ts. Nguyễn Bá Ngãi, tư cách pháp nhân của “Cộng đồng dân cư” đã được cụ thể hóa và đưa vào trong 3 Điều trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), bao gồm: Điều 178 dành cho đất rừng sản xuất, Điều 179 đất rừng phòng hộ và Điều 180 đất rừng đặc dụng. Trong đó, đối với đất rừng phòng hộ, dự thảo luật quy định rõ, Nhà nước giao đất rừng phòng hộ đầu nguồn; rừng phòng hộ chắn gió, chắn cát bay; rừng phòng hộ chắn sóng, lấn biển; rừng bảo vệ nguồn nước của cộng đồng dân cư đó để cộng đồng dân cư quản lý, phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

“Về đất rừng sản xuất, dự thảo quy định rõ rằng, Nhà nước giao đất và công nhận quyền sử dụng đất rừng sản xuất cho cộng đồng dân cư có nhu cầu, khả năng bảo vệ, phát triển rừng; phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đây là một điều đáng mừng, giúp gia tăng quyền lợi và sự thừa nhận của Nhà nước đối với cộng đồng dân cư”, vị chuyên gia này cho hay.

Hoàn thiện thể chế, chính sách

Các chuyên gia lâm nghiệp đánh giá, những quy định mới trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ “giải phóng” sức ỳ lâu nay trong phát triển lâm nghiệp cộng đồng, từ đó phát huy được vai trò của các thành phần kinh tế khác, đặc biệt là cộng đồng dân cư tham gia quản lý bảo vệ và phát triển rừng. Đây là bước chuyển hướng quan trọng trong xã hội hóa nghề rừng.

Theo Quyết định số 2869/QĐ-BNN-TCLN ngày 27/7/2022 về công bố hiện trạng rừng toàn quốc năm 2021 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hiện còn 3.337.770 ha rừng nghèo, rừng nghèo kiệt, đất chưa có rừng nhưng chưa giao (không có chủ) hiện tạm để UBND cấp xã quản lý. Những diện tích này ở vùng sâu, vùng xa, nhiều diện tích đang để hoang hóa hoặc đang sử dụng vào các mục đích khác không theo quy hoạch; nhiều nơi bị lấn chiếm, một số nơi có xung đột, tranh chấp.

Tại Hội thảo “Phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp xanh, bền vững vùng Tây Nguyên gắn với quản lý, bảo vệ và phát triển rừng” tổ chức ở Tp. Buôn Ma Thuột (Đăk Lăk) ngày 4/4/2023, đại diện Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) khẳng định, quản lý rừng cộng đồng là một chủ trương lớn, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước trong thực hiện chính sách lâm nghiệp, góp phần xã hội hóa công tác bảo vệ rừng. Cộng đồng tham gia quản lý rừng có nhiều lợi ích tích cực trong quá trình quản lý rừng bền vững ở Việt Nam.

“Cộng đồng DTTS sống gắn bó với rừng nên khi phát huy tốt vai trò của họ thì sẽ tạo thêm sức mạnh đối với quản lý bảo vệ, xây dựng và phát triển rừng, phục vụ trước hết cho lợi ích của cộng đồng, đồng thời góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội miền núi. Đặc biệt, cộng đồng có mặt hầu khắp mọi nơi, mọi lúc trong vùng núi, đây là một lợi thế mà các thành phần kinh tế khác không có. Lợi thế này giúp cho việc quản lý, bảo vệ rừng được thuận lợi hơn”, đại diện Cục Lâm nghiệp khẳng định.

Đại diện Cục Lâm nghiệp cũng cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, để quản lý, bảo vệ, phát triển rừng, sử dụng đất và rừng có hiệu quả thì cần thúc đẩy hợp tác quản lý rừng với cộng đồng, với giải pháp là thành lập các Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng.

“Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng được tự do thực hiện quản lý, bảo vệ rừng, hợp tác quản lý rừng để mở rộng phạm vi hoạt động; thực hiện mở và sử dụng tài khoản thanh toán; xác lập và thực hiện các giao dịch dân sự; được hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước như các hợp tác xã; được hưởng các quyền khác theo quy định của hợp đồng hợp tác”, đại diện Cục Lâm nghiệp đề xuất.

Hiện còn 3.337.770ha rừng nghèo, rừng nghèo kiệt, đất chưa có rừng nhưng chưa giao (không có chủ) tạm để UBND cấp xã quản lý.
Hiện còn 3.337.770 ha rừng nghèo, rừng nghèo kiệt, đất chưa có rừng nhưng chưa giao (không có chủ) tạm để UBND cấp xã quản lý. (Ảnh minh họa)

Thành lập Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng cũng là khuyến nghị của PGs.Ts. Nguyễn Bá Ngãi - Phó Chủ tịch Hội Chủ rừng Việt Nam. Ngoài ra, để khuyến khích cộng đồng tham gia hợp tác quản lý rừng, ông Ngãi kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số quy định về giao đất rừng và giao rừng cho cộng đồng dân cư; sửa đổi, bổ sung một số quy định về sử dụng rừng đặc dụng; sửa đổi, bổ sung một số quy định về hợp tác quản lý rừng đặc dụng và xây dựng, thực hiện Chương trình Quốc gia về quản lý, sử dụng hiệu quả trên 3,3 triệu ha đất rừng và rừng hiện chưa giao, đang được UBND cấp xã tạm quản lý.

Nhiều chuyên gia lâm nghiệp cũng cho rằng, để tăng cường xã hội hóa nghề rừng thì cần thiết lập một nền tảng cho kiện toàn chính sách, hệ thống những quy định đối với đất lâm nghiệp cộng đồng tại Việt Nam. Đây là chiến lược không chỉ để quản lý rừng bền vững mà còn góp phần quan trọng để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi - địa bàn hoạt động chính của ngành Lâm nghiệp.

Theo tổng hợp của Bộ Tài nguyên và Môi trường, trong 30 năm qua, nước ta đã mất khoảng 2,8 triệu ha rừng tự nhiên do chặt phá trái phép, chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Suy giảm diện tích rừng tự nhiên không chỉ làm giảm nguồn lợi từ rừng mà còn gây ra những tác động tiêu cực cho sự ổn định của hệ sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và mất khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Để giải quyết những thách thức thiên niên kỷ này, Việt Nam đang tập trung thực hiện Đề án trồng 1 tỷ cây xanh giai đoạn 2021 - 2025, trong đó có ít nhất 310 triệu cây xanh trồng tập trung trong rừng phòng hộ, đặc dụng và trồng mới rừng sản xuất.

Để đạt được mục tiêu trên, cần nhiều nguồn ngân sách, trong đó xã hội hóa đang được xem là nguồn quan trọng để huy động nguồn lực cho các hoạt động trồng và bảo vệ rừng. Chỉ tính trong năm 2022, tổng nguồn vốn đầu tư cho trồng cây, trồng mới rừng trên 3.520 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn huy động được từ xã hội hóa đạt 1.688 tỷ đồng, chiếm 48%.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Top 10 thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất Việt Nam có đến 5 nhãn hiệu của “nhà Vinamilk”

Top 10 thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất Việt Nam có đến 5 nhãn hiệu của “nhà Vinamilk”

Theo Kantar Việt Nam, Vinamilk tiếp tục là thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất năm thứ 13, và chiếm sóng Top 10 với các nhãn hiệu cùng “nhà” là Ông Thọ, Ngôi sao Phương Nam, Susu và Probi. Đáng chú ý, sản phẩm Vinamilk có mặt trong gần 9/10 hộ gia đình Việt với tần suất mua đều đặn hàng tháng (14 lần/năm).
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.