Ông Lê Hổ thổi ốc u ở Lễ Khao lề thế lính Hoàng SaHai chú cháu ông Võ Chú và ông Lê Hổ ở thôn An Vĩnh, đảo Lý Sơn, là những nghệ nhân đã gìn giữ tiếng ốc u suốt hàng chục năm qua. Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, tiếng ốc u trầm hùng, da diết lại vang lên như một phần không thể thiếu của nghi lễ thiêng liêng.
Ông Lê Hổ cho biết, ngày xưa dân làng từng sử dụng ốc u để tuần tra ven đảo và các rẫy hành, rẫy tỏi. Khi phát hiện có kẻ trộm cắp, họ sẽ thổi ốc u để phát tín hiệu báo động. Nhưng tiếng ốc u không vang lên tùy tiện - nó chỉ được phép cất lên trong lễ khao lề. Dân làng kiêng thổi ốc u trong nhà ở hoặc tại khu dân cư, bởi họ xem đó là tiếng gọi linh hồn, gắn với sự thiêng liêng và mất mát.
Ông Lê Hổ dạy cháu cách thổi ốc u.Sau khi ông Võ Chú qua đời, kỹ thuật thổi ốc u được ông truyền lại cho cháu vợ là ông Lê Hổ. Gần 10 năm nay, nghệ nhân Lê Hổ tiếp nối công việc gìn giữ tiếng ốc u linh thiêng trên đảo. Ông Lê Hổ cho biết, để thổi ốc u hay, người thổi phải thường xuyên rèn luyện cách nén hơi, điều tiết âm thanh. Từ năm 18 tuổi, ông đã say mê công việc này và được ông Võ Chú tận tình chỉ dạy. Nhờ kỹ thuật điêu luyện, tiếng ốc u do ông thổi có thể vang xa, trầm bổng, khiến nhiều người cao tuổi trong làng chỉ cần nghe cũng đoán biết được ý nghĩa của từng âm điệu.
Âm thanh dồn dập, liên hồi là tín hiệu báo động, thường dùng khi phát hiện kẻ trộm. Âm thanh kéo dài, buồn thương là tiếng ốc u trong Lễ Khao thề - lời tiễn biệt những binh phu ra Hoàng Sa không trở về.
Đặc biệt, trong nghi thức thả thuyền cúng, tiếng ốc u phải vang lên như tiếng kèn xung trận, mang theo khát vọng “thuận buồm xuôi gió”, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho những người lính Hoàng Sa năm xưa lên đường làm nhiệm vụ thiêng liêng vì Tổ quốc.
Ông Hổ giới thiệu với khách về nguồn gốc con ốc u.Không chỉ nối nghiệp thổi ốc u, ông Lê Hổ còn được người chú là ông Võ Chú truyền dạy cách làm thuyền cúng và thực hiện các nghi thức quan trọng trong Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Nay đã ngoài 60 tuổi, sức khỏe dần giảm sút, ông bắt đầu chú trọng việc truyền nghề cho lớp trẻ trong làng.
Mỗi ngày, sau khi xong việc đồng áng, ông lại dành thời gian hướng dẫn các cháu cách thổi ốc u sao cho vang, đúng nhịp, đúng hồn. Với du khách hay các nhà nghiên cứu văn hóa khi đến thăm đảo, ông Lê Hổ luôn sẵn lòng ngồi hàng giờ kể chuyện về nghề thổi ốc u - một nghề không chỉ mang âm thanh, mà còn mang hồn lịch sử biển đảo thiêng liêng của quê hương.
Ông Võ Chú, thầy dạy ông Hổ biết thổi ốc u.
Hoàng hôn Lý Sơn.Hiện, ông Lê Hổ đang ấp ủ ý tưởng biến chính ngôi nhà của mình thành một bảo tàng nhỏ tại gia, trưng bày các hiện vật liên quan đến tiếng ốc u Hoàng Sa - một phần ký ức thiêng liêng của đảo Lý Sơn. Ông mong mỏi nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ các nhà nghiên cứu, chính quyền địa phương và ngành văn hóa - du lịch tỉnh Quảng Ngãi để hiện thực hóa mong ước đó.
Theo ông, một không gian lưu giữ ký ức sống động như vậy sẽ có giá trị hơn nhiều so với những nhà văn hóa xây lên rồi để hoang, thiếu sinh khí. Bởi nơi đây không chỉ lưu giữ hiện vật, mà còn là nơi người dân và du khách được trực tiếp lắng nghe những câu chuyện, những âm thanh từng vang vọng giữa biển trời Hoàng Sa từ chính người trong cuộc.
