Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Người giữ bản sắc qua điệu Sli, câu hát Lượn

PV - 17:51, 26/06/2018

Dù vẫn đang trong danh sách đề nghị Nhà nước công nhận danh hiệu “Nghệ nhân Ưu tú” nhưng từ lâu đồng bào dân tộc Nùng trong khu vực đã tôn xưng ông Mạc Văn Đậu (58 tuổi) Chủ nhiệm CLB Hát dân ca dân tộc Nùng thôn Quán Cà, xã Biên Sơn, huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang là “nghệ nhân” của bản, làng.

Vợ chồng ông Mạc Văn Đậu và bà Triệu Thị Chễ quen nhau, yêu nhau và lấy nhau qua những hội hát. Vợ chồng ông Mạc Văn Đậu và bà Triệu Thị Chễ quen nhau, yêu nhau và lấy nhau qua những hội hát.

 

Khơi lại phong trào

Biết hát dân ca Nùng (hát Sli, Lượn) từ khi 14 tuổi, từng đi hát khắp làng trên, bản dưới, thậm chí lên Lạng Sơn giao lưu, ông Mạc Văn Đậu luôn tràn đầy đam mê lưu truyền bản sắc văn hóa dân tộc qua những bài dân ca dân tộc. Ngoài sưu tầm sách hát từ cổ nhân, ông tự sáng tác, đặt lời mới cho những bài ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương, đất nước, vận động nhân dân thực hiện tốt chính sách, pháp luật, xây dựng đời sống mới và kỳ công phiên dịch từ tiếng dân tộc sang tiếng Việt để nhiều người hiểu. Lo “đặc sản” của cha ông bị thất truyền, ông sao chép nhiều bản thảo, quay phim và gửi Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lục Ngạn nhờ lưu trữ.

Chúng tôi thực sự ngạc nhiên khi biết tin quãng thời gian từ năm 2009 đến nay, số tiền ông bỏ ra cho các chuyến “lưu diễn” và hát dân ca đủ xây một căn nhà đẹp. Ông khoe: “Vừa tháng trước tôi quay cả con lợn to, làm cỗ mời mấy chục nghệ nhân giỏi trong vùng đến nhà hát giao lưu, rồi thuê người quay phim, in sao ra đĩa gửi mọi người nghe”. Nói về dân ca Nùng, ông Đậu sôi nổi một cách đầy tự hào, kiêu hãnh: Người Nùng rất yêu văn nghệ, hễ gặp nhau là hát. Hát Sli là lối hát đối đáp theo từng câu thơ vần vè, hát Lượn cũng là đối đáp nhưng thành bài dài.

Có nhiều cách hát trong những hoàn cảnh khác nhau như: Hát cổ lẩu (phù dâu, phù rể), hát mừng sinh nhật, mừng nhà mới, hát ban đêm, ban ngày, hát trong phiên chợ... Trong đó hát ban ngày là lối giao duyên, hát ban đêm là lối đối đáp khi có tốp con gái làng khác đến chơi qua đêm tại làng mình (các nhóm tập trung hát thâu đêm đến sáng), hát tìm bạn trong phiên chợ.

Ông Đậu là số ít người Nùng trong vùng còn biết hát “cổ lẩu” và mừng sinh nhật. “Nghệ nhân” nhẩm hát một vài câu giao duyên mà ông từng hát suốt thời trai trẻ, giọng hát ấy tuy không còn mượt mà nhưng vẫn cất cao đầy hào sảng, âm hưởng vang mãi với người nghe. Ông dừng lại phiên ra tiếng Việt rồi lại cười khà khà: “Làm sao được chung mẹ, chung cha-Sáng sớm thức dậy mới yên tâm”, “Dọc Đình có đất trồng hành, có cô gái đẹp để dành cho ai/Dọc Đình có đất trồng hành, có anh Đậu đẹp để dành cho em”, “Nhìn em anh đắm, anh say, anh mơ, anh mộng được ngày bên em”…

Những năm 2000, dân ca Nùng tại nhiều địa phương đối mặt nguy cơ mai một, ông là người đứng ra vận động khơi dậy lại phong trào. Xác định một mình không thể gánh vác trọng trách lớn ấy, ông xin chính quyền rồi tự đi vận động hạt nhân văn nghệ trong xã thành lập CLB, rồi bỏ tiền mời nghệ nhân giỏi cùng truyền dạy cho đồng bào.

Giữ di sản cho mai sau

Suốt thời trai trẻ đến giờ, hễ nghe tin trong vùng có hội hát là ông lại khăn gói tìm tới, tất nhiên một người hào phóng như ông, mỗi vùng đất ông đến đều gặp những bạn hát chân tình và có chung đam mê. Cũng nhờ tài ca hát, chất phong lưu mà ông có nên nhiều người hâm mộ. Chàng thanh niên đa tài ấy từng làm xiêu lòng biết bao thôn nữ xinh đẹp. Các làn điệu dân ca ở đây đa số theo các bước: Làm quen, chào hỏi, xin phép, kết bạn. Người hát giỏi ngoài biết luật chơi, lề lối còn phải nhanh trí, đối đáp linh hoạt, ứng tác tế nhị, tài tình khiến đối phương tâm phục khẩu phục.

“Trai gái quê tôi quen nhau trong mùa hội, mến nhau qua câu hát và đến với nhau bằng sự rung động của con tim. Mỗi điệu Sli, câu hát Lượn vang lên lòng tôi dâng lên niềm cảm xúc khó tả, nó gợi nhớ về một thời trai trẻ háo hức trước những mùa hội hát dập dìu, những đêm trăng hẹn hò và cả những mối tình tha thiết. Chẳng giấu gì, bạn gái tôi ngày trước nhiều không nhớ xuể nhưng lấy vợ thì chỉ được một người thôi”, ông Đậu cười bảo.

Ngày thường “nghệ nhân” cùng gia đình chăm sóc vườn cây nhưng hễ vơi công việc là ông tập hợp mọi người đi hát giao lưu, tổ chức truyền dạy cho lớp trẻ. Ông thuộc nằm lòng từng kiểu cách, lề lối và phong tục và cả trăm bài dân ca. Khi hát, ông luôn bắt nhịp một cách tự nhiên, đều, ứng tác nhanh trong từng hoàn cảnh, giọng điệu lúc trầm ấm, khi ngân vang giòn giã.

Được biết, xã Biên Sơn nơi ông Đậu ở có 19 thôn, chủ yếu là người Nùng. CLB hát dân ca dân tộc Nùng tại đây hiện nay có 30 thành viên. Nhằm khuyến khích phong trào ca hát, bảo tồn bản sắc dân tộc, hằng năm UBND xã hỗ trợ 3 triệu đồng cho CLB hát dân ca và đều đặn tổ chức Ngày hội Văn hóa, thể thao các dân tộc tạo sân chơi cho đồng bào. Nhiều trẻ em ở đây biết hát dân ca Nùng, phong trào ca hát của đồng bào thực sự khởi sắc.

Trong văn hóa nghệ thuật truyền thống, nghệ nhân là danh xưng được xã hội mặc nhiên công nhận đối với những cá nhân tâm huyết, tài năng gìn giữ di sản. Bản thân ông Đậu được cộng đồng tôn vinh vì quá trình dài miệt mài bảo tồn, phát huy di sản và luôn ý thức được trách nhiệm “truyền lửa” cho thế hệ sau.

Nguyễn Hưởng

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Tin nổi bật trang chủ
Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Thời sự - Phương Nghi - 7 giờ trước
Về với đồng bào Khmer ở các tỉnh như Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… mới cảm nhận được không khí đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer đang tới gần. Đi qua từng phum sóc, chúng tôi cảm nhận được không khí rộn ràng, náo nức chuẩn bị đón tết cổ truyền của đồng bào qua từng việc làm, hoạt động cụ thể.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 7 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 7 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 7 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 7 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 7 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 7 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa có Quyết định giao chỉ tiêu giảm nghèo năm 2024 cho các địa phương trong tỉnh.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 8 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 8 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 8 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.