Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Ngược ngàn về vùng biên giới vui Tết hoa mào gà cùng đồng bào Cống

PV - 11:57, 21/11/2020

Dân tộc Cống là một trong 19 dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh Điện Biên, đồng thời là một trong 5 dân tộc ít người ở địa phương này.

Nghi thức văn hóa cắm hoa mào gà lên đầu hồi nhà sàn trước ngày bản làng tổ chức Tết hoa. Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN
Nghi thức văn hóa cắm hoa mào gà lên đầu hồi nhà sàn trước ngày bản làng tổ chức Tết hoa. Ảnh: Xuân Tiến/TTXVN

Tại tỉnh Điện Biên, đồng bào Cống sinh sống tập trung ở 4 bản Púng Bon, Huổi Moi, Nậm Kè và Lả Chà thuộc 3 xã của các huyện Nậm Pồ, Mường Nhé và Điện Biên với hơn 210 hộ, trên 1.150 nhân khẩu.

Trong lễ tục vòng đời, người Cống còn bảo lưu, trao truyền được những lễ hội đặc sắc, độc đáo như: Tết hoa mào gà, Lễ cúng bản, Lễ cúng tổ tiên, Lễ lên nhà mới, Lễ mừng cơm mới, Lễ cúng hồn lúa, Cúng nương rẫy...Trong đó, Tết hoa mào gà (Mền Loóng Phạt Ái) là nghi lễ độc đáo nhất bởi đây là Tết cổ truyền, phản ánh sinh động đời sống và bản sắc của cộng đồng người Cống.

Hướng về nguồn cội

Cứ vào dịp tháng 9, tháng 10 âm lịch hằng năm, khi công việc gặt hái, thu hoạch nông sản đã xong, kết thúc bằng “Lễ mừng cơm mới” là người Cống ở các bản Huổi Moi, Púng Bon của xã Pa Thơm (huyện Điện Biên) lại háo hức, tất bật chuẩn bị cho Tết hoa mào gà.

Huổi Moi là một trong 6 bản của xã Pa Thơm, nơi được coi là bản xa nhất, nghèo khó nhất của xã vùng biên này. Người Cống định cư, lập bản ở Huổi Moi (tiếng bản địa có nghĩa là “bản ở dòng suối có nhiều cây cối”) từ năm 1970, khi đó một bộ phận người Cống ở bản Púng Bon (định cư từ năm 1959) tách ra. Hiện cả bản Huổi Moi có 31 hộ, sinh sống biệt lập ở bản Huổi Moi và điểm bản Buôm En, cách nhau khoảng 4km đường mòn xuyên rừng. Riêng tại Huổi Moi, người Cống có 16 hộ, nằm quần tụ sườn núi, cạnh vành đai đường biên giới, cách lãnh thổ nước Lào chỉ là dòng suối cạn.

Đứng trên con dốc cao đầu bản, mọi người dễ dàng nhận ra bản Huổi Moi nhờ tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng nô đùa của trẻ nhỏ, tiếng hát, tiếng cười rộn rã của các chị, các mẹ và những làn khói bếp bay lên, quyện hòa, bảng lảng cùng sương sớm. Trên những căn nhà sàn truyền thống của người Cống, lá cờ Tổ quốc đang tung bay, khoe sắc đỏ giữa nền xanh thẫm của đại ngàn.

Ông Lò Văn Sam, Trưởng bản Huổi Moi hồ hởi cho biết: Năm nay, công việc thu hái vụ mùa kết thúc sớm, theo quan niệm của người Cống, cứ kết thúc vụ mùa là kết thúc năm cũ. Vì vậy, người dân trong bản tổ chức Tết hoa mào gà sớm hơn năm ngoái. Đây là dịp đồng bào hướng về nguồn cội, bày tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên và các đấng thần linh (thần đất, thần sông, thần rừng…) trong năm cũ đã phù hộ, đồng hành, tiếp thêm sức mạnh cho người dân có sức khỏe dồi dào, cây cối trên nương rẫy, ruộng vườn tốt tươi, mùa màng bội thu. Trong Tết hoa mào gà, người dân sẽ cầu xin tổ tiên, thần linh những điều tốt đẹp trong năm mới, chúc nhau may mắn, thuận lợi và cùng sum vầy, vui chơi để bàn làng càng thêm đoàn kết.

Đặc biệt, trong tâm thức của người Cống, Tết hoa mào gà còn mang tính khởi nguyên cho mọi công việc ở bản làng. Bởi nếu Tết hoa mào gà chưa được tổ chức, trong năm mới chưa ai được phép đi phát nương, làm rẫy, vui chơi, ca hát hay làm những công việc trọng đại của gia đình, dòng tộc. Khi chưa tổ chức Tết hoa mào gà, các vật dụng sản xuất nông nghiệp như cày (thai), bừa (ban), liềm (kiếu)... đều được “đánh dấu” nghỉ ngơi, không ai được sử dụng đến.

Sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời

Trước đây, Tết hoa mào gà thường diễn ra nhiều ngày nhưng hiện nay chỉ còn 1 ngày 1 đêm. Không gian và địa điểm tổ chức Tết hoa mào gà tại nhà già làng và các gia đình. Diễn trình Tết hoa mào gà bao gồm nhiều nghi thức, lễ thức độc đáo, thu hút mọi người tham gia, có tính cố kết cộng đồng cao.

Trước khi tổ chức Tết hoa mào gà khoảng 10 ngày, thầy cúng của bản sẽ xem sách, chọn ngày lành, tháng tốt (tránh ngày mất, chôn cất của những người quá cố trong bản) và thông báo, ấn định cho người dân biết ngày tổ chức. Sáng sớm ngày tổ chức Tết hoa mào gà, sau nghi thức cúng bản, già làng sẽ “phát lệnh” cấm bản. Biểu tượng “Me khá” (được đan bằng tre nứa, có hình mắt cáo-giống biểu tượng “Ta-leo” của người Thái) sẽ được cắm ở cổng rào đầu bản như gửi thông điệp đến mọi người không được tự do ra, vào bản.

Lễ thức cúng bản xong, lễ chủ của mỗi gia đình sẽ lên nương, tìm đến vùng chuyên gieo trồng hoa mào gà để chọn những cành hoa đẹp, hái hoa mang về nhà thầy cúng, cùng nhau trang trí lên một cây tre còn nguyên cành dựng giữa nhà thầy cúng rồi đi cắm hoa lên cửa, vách, cầu thang, bờ rào của các gia đình trong bản.

Theo các anh Lò Văn Lả, Quàng Văn Sai, người dân bản Huổi Moi, đồng bào Cống coi hoa màu gà là “hoa thiêng”, mang nhiều ý nghĩa như: Màu sắc của hoa tạo không khí gần gũi, ấm áp cho khắp không gian bản làng trong ngày Tết, hoa mào gà là biểu tượng cho sự may mắn, tốt đẹp đến với mọi người, mọi nhà. Loại hoa này là cây cầu dẫn đường, đưa lối cho tổ tiên đi từ cõi thiêng về với bản làng, tìm đúng nhà, về đúng nơi thờ cúng.

Tại nhà thầy cúng, các gia đình sẽ mang lễ vật như gà, rượu đến và bày lên mâm cúng đặt dưới chân cây hoa. Con vật dâng lễ hiến sinh (gà), các loại củ, quả, bánh, hai con cá khô nấu canh với lá sả (pùm phi), khoai sọ (pùm xì), rượu (tý khá)… được sắp đặt trên mâm cúng.

Sau những hồi trống, chiêng vang giòn và ngân xa khắp bản báo hiệu lễ cúng của Tết hoa mào gà bắt đầu, thầy cúng thực hiện lễ thức để mời gọi các thần linh, tổ tiên về dự lễ; dâng lễ vật lên các đấng thần linh, tổ tiên và xin phép tổ tiên cho dân làng tổ chức Tết hoa. Sau lễ thức này, những con vật hiến sinh sẽ được mang đi làm thịt để bày mâm cúng (đồ chín).

Thầy cúng thực hiện các nghi lễ mời thần linh, tổ tiên về ăn cỗ; đồng thời báo cáo tình hình mùa màng, chăn nuôi, sức khỏe của người dân trong năm qua và cầu xin thần linh, tổ tiên phù hộ cho đồng bào năm mới dồi dào sức khỏe, mùa màng bội thu, lợn gà đầy chuồng, làm ăn phát đạt. Rồi thầy nâng chén rượu mừng mọi người và lần lượt đi cúng cho từng nhà, kết thúc phần lễ.

Sang phần hội, không khí bản làng trở nên tưng bừng, hân hoan, hoạt náo bởi nhiều người cùng tề tựu về bãi đất trống giữa bản ca hát, nhảy múa trong rộn rã nhịp trống, tiếng chiêng và ném hạt giống thóc, ngô ra khắp không gian xung quanh với mong ước bản làng bước sang năm mới ấm no, hạnh phúc, vạn vật sinh sôi nảy nở. Trong phần hội, người Cống thể hiện rõ nhất tinh thần lạc quan, yêu đời và hi vọng về ngày mai tươi sáng hơn.

Ngày hôm sau, tuy Tết hoa mào gà đã kết thúc nhưng dư âm vẫn còn khi các gia đình, dòng tộc, người dân vẫn đến nhà nhau thăm hỏi, trò chuyện, trao đổi kinh nghiệm sản xuất...

Tết hoa mào gà là hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời, tiêu biểu nhất và là nhu cầu tâm linh không thể thiếu trong đời sống tinh thần của đồng bào Cống ở vùng biên giới Pa Thơm nói riêng, trên địa bàn tỉnh Điện Biên nói riêng. Tết hoa mào gà được Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia vào tháng 2/2019, hiện là một trong 8 Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia của tỉnh Điện Biên.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.