Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Mùa A Thào nói bà con ai cũng ưng cái bụng...

Hà Minh Hưng - 15:30, 01/12/2022

Cứ khi nào cái chân không mỏi, ông lại vác khèn vào bản thổi cho bà con nghe. Tiếng khèn của ông cất lên, mang đến niềm vui, sẻ chia nỗi buồn cùng bà con. Tiếng khèn cũng là nhạc cụ thiêng liêng, kết nối giữa cõi trần và thế giới tâm linh… Không chỉ vậy, lời của nghệ nhân Mùa A Thào nói bà con ai cũng ưng cái bụng...; Nghệ nhân ưu tú Mùa A Thào (84 tuổi), được bà con ví như cây pơ mu trên cao nguyên Sìn Hồ.

 Nghệ nhân Mùa A Thào biểu diễn khèn Mông cho các cháu cho thiếu nhi huyện Sìn Hồ nghe
Nghệ nhân Mùa A Thào thổi khèn Mông cho các cháu thiếu nhi huyện Sìn Hồ nghe

Cây gỗ lớn trong rừng già…

Vượt gần 100 km từ Tp. Lai Châu, ngược cao nguyên Sìn Hồ, chúng tôi tới khu 2, thị trấn Sìn Hồ gặp nghệ nhân Mùa A Thào. Ông là niềm tự hào của bà con người Mông các xã vùng cao Hồng Thu, Tả Ngảo, Sà Dề Phìn, Làng Mô... Nghe bà con nơi đây kể, trong mọi cuộc vui cộng đồng, hay một sự việc trọng đại trong gia đình, dòng họ, không thể thiếu tiếng khèn của nghệ nhân Mùa A Thào.

Bên căn nhà nhỏ tại thị trấn Sìn Hồ (Lai Châu), cùng người bạn đời bà Hạng Thị Sua, mỗi khi vui buồn, ông Thào lại mang khèn ra thổi. Từ khi vợ ông còn là cô sơn nữ, tiếng khèn của Mùa A Thào đã làm trái tim bà xao xuyến…

Nhấm ngụm trà nóng hổi, ông Thào đưa chúng tôi trở về tuổi thơ. Sinh ra, lớn lên tại xã Sà Dề Phìn, 15 tuổi, Thào đã là thằng con trai Mông thổi khèn hay nhất bản. 17 tuổi, con gái trong bản vây kín nhà để được nghe khèn Thào cất lời. Cô nào cũng muốn rủ Thào đi hội Gầu Tào mùa Xuân. Mọi người khen Thào có đôi chân dẻo, cái bụng giữ hơi dài. Tiếng khèn của anh mỗi khi phát ra âm tiết, hoa đào, hoa mận như nở chậm, mùa Xuân ở lâu hơn, tiếng khèn như níu chân ngày hội… Chính vì tiếng khèn như dẫn dụ, mời gọi ấy mà cô gái đẹp nhất bản Hạng Thị Sua đã theo anh về chung một nhà.

Năm 1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ, cùng với lớp thanh niên bản, Mùa A Thào tham gia lớp học bình dân học vụ xóa mù chữ. Vốn thông minh, sáng dạ, chàng trai Mùa A Thào học giỏi, được thầy yêu, bạn mến. Học hết văn hóa, Mùa A Thào được đi học Trường Đoàn Trung ương rồi về làm cán bộ xã. 

Bắt đầu là cán bộ Đoàn, rồi làm thư ký Ủy ban xã Sà Dề Phìn. Kinh qua nhiều chức vụ, năm 2000, ông nghỉ hưu sau khi hoàn thành nhiệm vụ Bí thư Huyện ủy huyện Sìn Hồ. Được bà con khu phố tín nhiệm, ông tiếp tục tham gia công tác người cao tuổi huyện, kiêm Bí thư Chi bộ khu dân cư, ở vị trí nào ông cũng được Đảng tin, dân quý.

Nghệ nhân Mùa A Thào được bà con người Mông và thế hệ trẻ ví như cây pơ mu trên cao nguyên Sìn Hồ
Nghệ nhân Mùa A Thào được bà con người Mông và thế hệ trẻ ví như cây pơ mu trên cao nguyên Sìn Hồ

Nghe bà con kể, thời còn công tác, cứ ngày nghỉ lại thấy anh cán bộ người Mông vác khèn về bản nói chuyện với người dân. Không chỉ thổi khèn hay mà lời nói của cán bộ Thào khiến người Mông ai cũng ưng cái bụng. 

“Những năm trước đây, vùng đồng bào người Mông có một số người nghe theo kẻ xấu, đòi di cư tự do, tham gia các đạo trái phép, là Người có uy tín, am hiểu phong tục, tập quán, bác Thào vào bản, chỉ với cây khèn. Bác ngồi uống rượu, nói chuyện, thổi khèn, sau đó giảng giải cái hay, cái đúng cho bà con nghe. Dần dần bà con hiểu, biết phải, trái nên bà con ai cũng ưng cái bụng mà làm theo. Bởi thế, khi bác Thào nghỉ hưu vẫn được tỉnh giữ làm phái viên (cố vấn). Không chỉ người Mông vùng cao Sìn Hồ mà bà con các dân tộc nơi đây, coi bác Thào như cây gỗ lớn trong rừng già. Bản nào mời được bác về thổi khèn, nói chuyện thì vui lắm!”, ông Cheo An Ngải, Chủ tịch Hội Người cao tuổi huyện Sìn Hồ nói về ông Mùa A Thào.

Còn với Mùa Trù Sinh, người có hơn 20 năm làm Trưởng bản Chang (xã Sà Dề Phìn) nhưng cũng cũng có lúc đã phải “bất lực” trước những lý lối hủ tục của đồng bào mình. Anh còn nhớ, bản mình trước đây còn nặng nề những hủ tục trong việc tang. Nhà nào có người chết phải mổ trâu to và vài con lợn, mời thầy về cúng làm ma tới 4 ngày, vừa mất vệ sinh, vừa tốn kém. Nhiều gia đình còn nợ tiền làm ma đến mấy đời không trả hết… 

Trước thực trạng đó, ông Mùa A Thào cùng với cán bộ xã, huyện trực tiếp về bản nói chuyện, phân giải để bà con hiểu mục đích của thực hiện nếp sống văn hóa mới. Bây giờ thì trong bản Chang, gia đình nào có người chết cũng không để quá 24 giờ. Việc chôn cất cũng được tập trung về một nơi là nghĩa trang của xã.

Trong căn nhà nhỏ, mỗi khi vui buồn, nghệ nhân Mùa A Thào lại mang khèn ra thổi và chia sẻ kiến thức về những bài khèn cổ với người bạn đời Hạng Thị Sua
Trong căn nhà nhỏ, mỗi khi vui buồn, nghệ nhân Mùa A Thào lại mang khèn ra thổi và chia sẻ kỹ thuật thổi, trình diễn khèn Mông với người bạn đời Hạng Thị Sua

Tiếng khèn nối quá khứ và hiện tại

Tay nâng niu cây khèn, ông Mùa A Thào thổi một bài với giai điệu mùa xuân cùng bước nhảy còn uyển chuyển. Mắt ông ngắm nghía cây khèn như người bạn tri âm. Ông Thào cho biết: Người Mông ở Sìn Hồ có 48 bài khèn, tiếng khèn cất lên biểu hiện hoàn cảnh và tâm trạng của người thổi. Tiếng khèn buồn được thể hiện trong tang ma với tiết tấu chậm, réo rắt. Giai điệu, âm thanh khèn lúc này chính là công cụ để người sống và người chết có thể giao tiếp với nhau. Tiếng khèn dài cùng những động tác đi khom, xoay vòng xung quanh quan tài của người nghệ nhân thổi khèn.

Tiếng khèn vui được thể hiện trong ngày hội Xuân, chợ phiên, văn nghệ, gọi người yêu… với tiết tấu vui nhộn. Âm thanh rộn rã cùng những vũ điệu nhanh với tốc độ. Các động tác nhảy, múa mãnh liệt, phóng khoáng và khó hơn, như lăn nghiêng, lăn ngửa, đá gà, đá ngựa, nhảy ngồi xổm, tay nọ vỗ vào chân kia, tay kia vỗ vào chân nọ, tiếng vỗ phải kêu, mà tiếng khèn vẫn không dứt...

Trong các hội diễn, liên hoan những năm gần đây, chủ đề về khèn Mông khá phong phú. Tiếng khèn không bị bó hẹp trong những điệu khèn truyền thống về mùa Xuân, gọi bạn tình, lời ca tiễn con đi bộ đội… mà nhiều bài khèn được thổi trên nền của những ca khúc mới về chủ đề mừng Đảng, mừng Xuân, ca ngợi về Bác Hồ, xây dựng nếp sống mới, xây dựng nông thôn mới... Lời khèn vui, cùng động tác múa phóng khoáng theo lời khèn, đây được coi như là linh hồn của người Mông gửi gắm và thể hiện tiếng lòng của mình với bạn bè, với cộng đồng, với thiên nhiên, núi rừng và thể hiện giá trị văn hóa, làm nên bản sắc độc đáo riêng của người Mông.

Căn nhà nhỏ của nghệ nhân Mùa A Thào là địa chỉ các văn nghệ sĩ, các nhà chuyên môn văn hóa đến tìm hiểu, khảo cứu.
Căn nhà nhỏ của nghệ nhân Mùa A Thào là địa chỉ các văn nghệ sĩ, các nhà chuyên môn văn hóa đến tìm hiểu, khảo cứu.

Nhận thấy lớp trẻ ngày nay không mặn mà với tiếng khèn Mông, những giá trị văn hóa của dân tộc đang ngày bị mai một, những năm gần đây, Sở Văn hóa tỉnh Lai Châu đã mở một số lớp truyền dạy kỹ thuật thổi, trình diễn khèn Mông tại các bản làng và mời nghệ nhân Mùa A Thào trực tiếp đứng ra truyền dạy cho thế hệ trẻ. 

Nhiều học trò của ông nay đã trở thành những tay khèn giỏi với những “ngón” khèn điệu luyện, điển hình như Giàng A Phổng (40 tuổi) ở xã Làng Mô. Anh là học trò đã trưởng thành từ lớp truyền dạy của nghệ nhân Mùa A Thào. Hiện nay, Giàng A Phổng không chỉ khèn hay, mà còn biết chế tác ra những chiếc khèn có giá trị nghệ thuật cao. Mỗi khi có dịp chợ phiên hay các chương trình liên hoan ở cấp huyện, tỉnh, thì các cây khèn giỏi nhất của cao nguyên Sìn Hồ như Giàng A Phổng, Mùa Vạ Phùa, Sùng Vả Nỏ (xã Tả Ngảo), Mùa Trù Sinh (xã Sà Dề Phìn) lại kéo về thăm hỏi thầy. Đêm ấy, thầy trò lại say trong tiếng khèn và rượu ngô.

Nghệ nhân Mùa A Thào bày tỏ: “Giờ thì tuổi cao, sức yếu, cái chân đã mỏi, không thể đi đến các bản làng biểu diễn cho bà con nghe, nhưng đã có thế hệ kế cận tiếp nối, tôi vẫn bảo các học trò không thể để mất tiếng khèn được, đó là hồn cốt, là tri âm của dân tộc mình cần phải gìn giữ…”

Hiện nay, nghệ thuật múa khèn Mông ở Lai Châu nằm trong danh mục Di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc. Những đóng góp trong công tác lưu giữ, truyền dạy bộ môn nghệ thuật độc đáo này của nghệ nhân Mùa A Thào thật trân quý. Với những cống hiến trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể dân tộc, năm 2019, nghệ nhân Mùa A Thào vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.