Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Khắp coọi- nghệ thuật ứng tác tinh tế của người Tày ở Lục Yên

Hồng Hạnh - 15:59, 11/11/2021

Bắt nguồn từ cuộc sống lao động, cùng với sự đẽo gọt, chỉnh sửa, bổ sung của nhiều thế hệ, khắp coọi ngày càng được hoàn thiện với bố cục chặt chẽ, câu từ tinh tế, vần điệu chắt lọc. Khắp coọi trở thành một loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc, có giá trị nghệ thuật cao của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi
Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi

Cách trung tâm huyện Lục Yên khoảng 12km về phía Đông Nam, xã Mường Lai có 9 dân tộc cùng chung sống, trong đó dân tộc Tày chiếm 97%. Đồng bào dân tộc Tày sinh sống ở đây từ lâu đời và còn giữ gìn được nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có loại hình văn nghệ dân gian khắp cọoi

Trong kho tàng văn nghệ dân gian của đồng bào Tày ở Mường Lai, khắp coọi là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào. Mỗi dịp xuân về hay vào những ngày hội lớn của thôn, bản, tiếng khắp coọi lại vang lên xua tan bao vất vả, mệt nhọc trong cuộc sống thường nhật. Xưa kia ở Mường Lai, đã là nam thanh nữ tú thì phải biết khắp coọi, thậm chí khắp coọi trở thành tiêu chí để quyết định hôn nhân.

Nếu như các làn điệu dân ca giao duyên của các dân tộc thường theo trình tự: Chào nhau, mời nhau hát, hát tìm hiểu, tâm tình, giãi bày rồi các đoạn xe kết, định duyên, chia tay hẹn ước, thì ở khắp coọi biên độ sáng tác, ứng khẩu rộng và tự do hơn. Người tham gia khắp coọi phải thông minh, nhanh nhạy và có tài ứng tác.

Người Tày ở Mường Lai có rất nhiều bài khắp coọi cổ với nhiều nội dung khác nhau. Những người đứng tuổi hát tâm sự với nhau về cuộc sống hằng ngày với mong muốn từ dưới ruộng, trên nương đầy ắp lúa ngô, mọi người khỏe mạnh. Các nam thanh, nữ tú mượn khắp coọi để nói lên tâm trạng vui, buồn, thương nhớ, những lời gửi gắm sau khi gặp gỡ, những thương yêu, nhắn nhủ, hứa hẹn, mong muốn được kết duyên vợ chồng.

Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên
Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên

Các chàng trai, cô gái Tày cũng rất khéo léo trong cách hỏi nhau, khi bày tỏ tình cảm. Thông qua bài hát, họ mượn các sự vật, hiện tượng để nói lên tình yêu trong sáng của mình. “Bióoc mạ phống nả đán cản xinh/Pi ngộ nọong hật tu rườn kin đoạn giá…/Chứ thâng nọong nả mioạc puồn thương/Ước rừ đảy rum tườn căn dú” (Hoa mạ nở trên nản cán xinh; Em ngộ anh đi xây dựng gia đình rồi đấy…. Nhớ đến anh lòng buồn thương/Ước gì được chung nhà nhau ở)

Bên cạnh những lời lẽ giao duyên đằm thắm, khắp coọi còn ẩn chứa những kiến thức sâu sắc về tự nhiên, những lý giải của người xưa về nguồn gốc của sự vật, hiện tượng và con người; những lời răn dạy về quy tắc ứng xử được thể hiện rõ nét qua từng câu khắp coọi. Khi mời khách ăn cơm, phải theo thứ tự trên dưới, ăn uống phải lịch sự, nhiệt tình: “Ám hẩư pân híp là híp/Giá chíp pác chào khu/Cằm hâư pần ngậm là ngậm/Mí pân tặt lông bâm chá pi” (Miếng nào nên gắp là gắp/Đừng chép miệng người cười/Miếng nào ăn nên ăn/Không ăn thì anh đặt xuống mâm giả em).

Khắp coọi là loại hình dân ca đặc sắc với những tri thức dân gian, những lời răn dạy sâu sắc và đầy tính nhân văn cùng với những cung bậc cảm xúc lứa đôi vô cùng tế nhị, phản ánh rõ nét nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai. 

Ý kiến độc giả
Tin nổi bật trang chủ
Triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV

Triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Căn cứ quy định của pháp luật, trên cơ sở ý kiến của các vị Đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, khai mạc vào ngày 5/5/2025 và dự kiến bế mạc vào sáng ngày 28/6/2025. Quốc hội sẽ họp tập trung tại Nhà Quốc hội.
Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Trang địa phương - Ngọc Chí - 1 giờ trước
Tính đến nay, đã có gần 1.900 hộ dân của tỉnh Kon Tum, chủ yếu là đồng bào DTTS thoát cảnh phải sinh sống trong những căn nhà tạm, nhà dột nát, nhờ chương trình xóa nhà tạm được tỉnh triển khai nhanh chóng.
Khai thác giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS gắn với phát triển du lịch

Khai thác giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS gắn với phát triển du lịch

Du lịch - PV - 1 giờ trước
Tỉnh Lâm Đồng có 47 dân tộc, với hơn 378 ngàn người đồng bào DTTS - chiếm tỷ lệ 24,54% dân số toàn tỉnh; bao gồm có các dân tộc gốc Tây Nguyên (Cơ Ho, Mạ, Chu Ru, Mnông...), các DTTS từ các tỉnh di cư vào sinh sống (Hoa, Tày, Nùng, Thái, Mường, Mông...). Mỗi dân tộc đều lưu giữ những giá trị văn hóa độc đáo, làm phong phú và góp phần tạo nên bức tranh đa sắc màu, đa bản sắc văn hóa truyền thống của Lâm Đồng, là nguồn tài nguyên đặc sắc để phát triển du lịch.
Thủ tướng chủ trì phiên họp thường kỳ và Hội nghị trực tuyến của Chính phủ với địa phương

Thủ tướng chủ trì phiên họp thường kỳ và Hội nghị trực tuyến của Chính phủ với địa phương

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Sáng 6/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 3/2025 và Hội nghị trực tuyến Chính phủ với địa phương, thảo luận về nhiều nội dung quan trọng.
Kon Tum: Mưa to, gió lốc gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân xã Đăk Na

Kon Tum: Mưa to, gió lốc gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân xã Đăk Na

Trang địa phương - Ngọc Chí - 1 giờ trước
Ông Nguyễn Thanh Thủy - Chủ tịch UBND xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) cho biết, chiều 5/4, trên địa bàn xã có mưa to và gió lốc đã gây thiệt hại nhiều tài sản của người dân và các công trình công cộng trên địa bàn xã.
Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 5/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trang Văn hóa truyền thống. Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam. Chuỗi hạt cườm và bản sắc văn hóa người Co. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Lai Châu: Nhiều chỉ tiêu y tế thuộc Chương trình MTQG 1719 dự báo khó đạt

Lai Châu: Nhiều chỉ tiêu y tế thuộc Chương trình MTQG 1719 dự báo khó đạt

Chính sách Dân tộc - Khánh Thi - 1 giờ trước
Trong 4 chỉ tiêu thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719) được UBND tỉnh Lai Châu nhân định là khó đạt kế hoạch đề ra, thì có 3 chỉ tiêu về lĩnh vực y tế.
Quảng Nam: Tạm giam người phụ nữ nghi sát hại con ruột nhằm trục lợi bảo hiểm

Quảng Nam: Tạm giam người phụ nữ nghi sát hại con ruột nhằm trục lợi bảo hiểm

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Tối 5/4, thông tin từ Công an Quảng Nam cho biết, đã khởi tố, bắt tạm giam bà Tô Thị Ty Na (SN 1981; khu phố 3, thị trấn Hà Lam, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam) để điều tra về tội giết người.
Ảnh hưởng không khí lạnh, miền Bắc mưa dông cả ngày

Ảnh hưởng không khí lạnh, miền Bắc mưa dông cả ngày

Tin tức - H. Phúc - 2 giờ trước
Ngày và đêm 6/4, ở khu vực vùng núi Bắc Bộ có mưa, mưa rào và rải rác có dông, cục bộ có nơi mưa to với lượng mưa 15-30mm, có nơi trên 60mm. Trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá.
Phim “Địa đạo” thu hơn 30 tỷ đồng sau hai ngày ra rạp

Phim “Địa đạo” thu hơn 30 tỷ đồng sau hai ngày ra rạp

Tin tức - H. Phúc - 2 giờ trước
Bộ phim chiến tranh “Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối” của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã thu về hơn 32 tỷ đồng chỉ sau hai ngày chiếu sớm, dẫn đầu doanh thu phòng vé.
Hoàn toàn miễn phí chuyển đổi cùng quà tặng hấp dẫn cho chủ thẻ Chip Contactless của BAC A BANK

Hoàn toàn miễn phí chuyển đổi cùng quà tặng hấp dẫn cho chủ thẻ Chip Contactless của BAC A BANK

Kinh tế - PV - 3 giờ trước
Chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip ngay hôm nay để được trải nghiệm phương thức thanh toán hiện đại, nhanh chóng, an toàn và có cơ hội nhận ưu đãi hấp dẫn từ BAC A BANK.