Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Khắp coọi- nghệ thuật ứng tác tinh tế của người Tày ở Lục Yên

Hồng Hạnh - 15:59, 11/11/2021

Bắt nguồn từ cuộc sống lao động, cùng với sự đẽo gọt, chỉnh sửa, bổ sung của nhiều thế hệ, khắp coọi ngày càng được hoàn thiện với bố cục chặt chẽ, câu từ tinh tế, vần điệu chắt lọc. Khắp coọi trở thành một loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc, có giá trị nghệ thuật cao của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi
Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi

Cách trung tâm huyện Lục Yên khoảng 12km về phía Đông Nam, xã Mường Lai có 9 dân tộc cùng chung sống, trong đó dân tộc Tày chiếm 97%. Đồng bào dân tộc Tày sinh sống ở đây từ lâu đời và còn giữ gìn được nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có loại hình văn nghệ dân gian khắp cọoi

Trong kho tàng văn nghệ dân gian của đồng bào Tày ở Mường Lai, khắp coọi là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào. Mỗi dịp xuân về hay vào những ngày hội lớn của thôn, bản, tiếng khắp coọi lại vang lên xua tan bao vất vả, mệt nhọc trong cuộc sống thường nhật. Xưa kia ở Mường Lai, đã là nam thanh nữ tú thì phải biết khắp coọi, thậm chí khắp coọi trở thành tiêu chí để quyết định hôn nhân.

Nếu như các làn điệu dân ca giao duyên của các dân tộc thường theo trình tự: Chào nhau, mời nhau hát, hát tìm hiểu, tâm tình, giãi bày rồi các đoạn xe kết, định duyên, chia tay hẹn ước, thì ở khắp coọi biên độ sáng tác, ứng khẩu rộng và tự do hơn. Người tham gia khắp coọi phải thông minh, nhanh nhạy và có tài ứng tác.

Người Tày ở Mường Lai có rất nhiều bài khắp coọi cổ với nhiều nội dung khác nhau. Những người đứng tuổi hát tâm sự với nhau về cuộc sống hằng ngày với mong muốn từ dưới ruộng, trên nương đầy ắp lúa ngô, mọi người khỏe mạnh. Các nam thanh, nữ tú mượn khắp coọi để nói lên tâm trạng vui, buồn, thương nhớ, những lời gửi gắm sau khi gặp gỡ, những thương yêu, nhắn nhủ, hứa hẹn, mong muốn được kết duyên vợ chồng.

Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên
Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên

Các chàng trai, cô gái Tày cũng rất khéo léo trong cách hỏi nhau, khi bày tỏ tình cảm. Thông qua bài hát, họ mượn các sự vật, hiện tượng để nói lên tình yêu trong sáng của mình. “Bióoc mạ phống nả đán cản xinh/Pi ngộ nọong hật tu rườn kin đoạn giá…/Chứ thâng nọong nả mioạc puồn thương/Ước rừ đảy rum tườn căn dú” (Hoa mạ nở trên nản cán xinh; Em ngộ anh đi xây dựng gia đình rồi đấy…. Nhớ đến anh lòng buồn thương/Ước gì được chung nhà nhau ở)

Bên cạnh những lời lẽ giao duyên đằm thắm, khắp coọi còn ẩn chứa những kiến thức sâu sắc về tự nhiên, những lý giải của người xưa về nguồn gốc của sự vật, hiện tượng và con người; những lời răn dạy về quy tắc ứng xử được thể hiện rõ nét qua từng câu khắp coọi. Khi mời khách ăn cơm, phải theo thứ tự trên dưới, ăn uống phải lịch sự, nhiệt tình: “Ám hẩư pân híp là híp/Giá chíp pác chào khu/Cằm hâư pần ngậm là ngậm/Mí pân tặt lông bâm chá pi” (Miếng nào nên gắp là gắp/Đừng chép miệng người cười/Miếng nào ăn nên ăn/Không ăn thì anh đặt xuống mâm giả em).

Khắp coọi là loại hình dân ca đặc sắc với những tri thức dân gian, những lời răn dạy sâu sắc và đầy tính nhân văn cùng với những cung bậc cảm xúc lứa đôi vô cùng tế nhị, phản ánh rõ nét nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
Khai mạc trọng thể Triển lãm 80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

Khai mạc trọng thể Triển lãm 80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

Sáng 28/8, tại Hà Nội, đã diễn ra Lễ khai mạc trọng thể Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025).
Khen thưởng các đơn vị phá án nhanh vụ cướp tiệm vàng ở Đà Nẵng

Khen thưởng các đơn vị phá án nhanh vụ cướp tiệm vàng ở Đà Nẵng

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 9 phút trước
Lãnh đạo Công an TP. Đà Nẵng đã tổ chức biểu dương, khen thưởng các đơn vị tham gia điều tra, phá nhanh vụ án cướp tiệm vàng xảy ra trên địa bàn phường Hòa Cường hôm 26/8.
PC Quảng Ngãi chủ động bảo đảm an toàn điện mùa mưa bão tại khu vực các xã phía Tây

PC Quảng Ngãi chủ động bảo đảm an toàn điện mùa mưa bão tại khu vực các xã phía Tây

Tin tức - Ngọc Chí - 13 phút trước
Công ty Điện lực Quảng Ngãi (PC Quảng Ngãi) đã chủ động phối hợp với các ngành chức năng và chính quyền địa phương ở các xã phía Tây tỉnh Quảng Ngãi triển khai nhiều biện pháp đồng bộ, nhằm bảo đảm hệ thống điện vận hành an toàn, ổn định, liên tục và bảo vệ tính mạng, tài sản của khách hàng trong mùa mưa bão năm 2025.
Quảng Trị: Bàn giao, đưa vào sử dụng 100 căn nhà cho các hộ đồng bào DTTS

Quảng Trị: Bàn giao, đưa vào sử dụng 100 căn nhà cho các hộ đồng bào DTTS

Xã hội - Khánh Ngân - 15 phút trước
Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị vừa phối hợp với chính quyền địa phương và nhà tài trợ tổ chức Lễ khánh thành, bàn giao 100 ngôi nhà mới cho các hộ đồng bào DTTS ở xã Trường Sơn.
Giúp đồng bào Xơ Đăng khai thác hiệu quả các nền tảng số để phát triển kinh tế

Giúp đồng bào Xơ Đăng khai thác hiệu quả các nền tảng số để phát triển kinh tế

Khoa học - Công nghệ - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Nhằm giúp đồng bào Xơ Đăng khai thác hiệu quả các nền tảng số để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, UBND xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi đã chính thức phát động Phong trào “Bình dân học vụ số” trên toàn địa bàn xã.
Lào Cai: Cán bộ xã

Lào Cai: Cán bộ xã "bắt nhịp" nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ của chính quyền 2 cấp

Dân tộc - Tôn giáo - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Để nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, tỉnh vùng cao Lào Cai đã có nhiều giải pháp tích cực. Trong đó, việc đưa cán bộ cấp tỉnh về giữ các vị trí chủ chốt ở xã được kỳ vọng sẽ trở thành hạt nhân lãnh đạo để vận hành bộ máy mới gần dân, sát dân hơn, phục vụ Nhân dân tốt hơn.
Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Hà Nội: Mưa lớn gây ngập lụt nghiêm trọng, nhiều tuyến đường ở Tây Mỗ và Đại lộ Thăng Long tê liệt

Cơn mưa lớn kéo dài suốt hai ngày qua đã khiến nhiều khu vực tại Hà Nội chìm trong biển nước. Tính đến 15h ngày 27/8, các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 70 và Đại lộ Thăng Long đoạn qua phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm cũ) bị ngập sâu nghiêm trọng, gây tê liệt giao thông và ảnh hưởng nặng nề đến đời sống người dân.
Ấm lòng với những ngôi nhà sàn truyền thống từ Chương trình xoá nhà tạm

Ấm lòng với những ngôi nhà sàn truyền thống từ Chương trình xoá nhà tạm

Công tác Dân tộc - Lê Phương - 3 giờ trước
Trong đời sống của đồng bào Ba Na xã Vân Canh, xã Canh Liên (Gia Lai), nhà sàn không đơn thuần là nơi cư ngụ, mà còn là biểu tượng văn hóa, thể hiện cách sống hài hòa với thiên nhiên và truyền thống lâu đời của cộng đồng. Hiểu được điều này, khi triển khai Chương trình xoá nhà tạm, nhà dột nát chính quyền địa phương đã “phát thảo” ngôi nhà kiểu mẫu, phù hợp với truyền thống văn hoá và được người dân đồng tình làm theo.
Công an Lào Cai phá thành công đường dây liên tỉnh lừa đảo hàng chục nghìn tỷ đồng

Công an Lào Cai phá thành công đường dây liên tỉnh lừa đảo hàng chục nghìn tỷ đồng

Pháp luật - Trọng Bảo - 4 giờ trước
Công an tỉnh Lào Cai phối hợp với Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) vừa triệt phá thành công đường dây lừa đảo liên tỉnh với giao dịch lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng.
Vất vả trước năm học mới của thầy cô Trường mầm non Thiết Ống

Vất vả trước năm học mới của thầy cô Trường mầm non Thiết Ống

Photo - Quỳnh Trâm - 4 giờ trước
Do ảnh hưởng của bão Kajiki, nước sông Mã dâng cao gây ngập lụt tại Trường Mầm non Thiết Ống, xã miền núi Thiết Ống, tỉnh Thanh Hóa. Nhiều phòng học và sân trường bị bùn đất bao phủ, cơ sở vật chất hư hỏng nặng. Những ngày này, các thầy cô giáo nhà trường rất vất vả để dọn dẹp, đảm bảo kịp thời gian đón các bé vào năm học mới
Lào Cai: Mẹ hiền của trẻ khuyết tật nơi non cao Bảo Ái

Lào Cai: Mẹ hiền của trẻ khuyết tật nơi non cao Bảo Ái

Giáo dục - Tuấn Ninh - Hoàng Yên - 5 giờ trước
Lòng nhân ái, tình yêu thương con người là một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Phẩm chất đó đã được cô Hoàng Thị Vỵ, một cô giáo đã về nghỉ hưu nhưng vẫn không ngừng mang trong mình ngọn lửa tâm huyết với nghề, đặc biệt là với những trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, cơ nhỡ và khuyết tật. 2 năm 4 tháng dưới sự dìu dắt, dạy bảo của cô Vỵ các em đã nói, đọc, viết, tính toán nhanh hơn, được nhiều phụ huynh đặt niềm tin.
Xã biên giới Tam Thanh bị cô lập nhiều ngày do mưa lũ, hàng trăm học sinh nguy cơ không được khai giảng đúng lịch

Xã biên giới Tam Thanh bị cô lập nhiều ngày do mưa lũ, hàng trăm học sinh nguy cơ không được khai giảng đúng lịch

Tin tức - Quỳnh Trâm - 5 giờ trước
Do ảnh hưởng của cơn bão số 5, mưa lớn kéo dài nhiều ngày qua khiến xã biên giới Tam Thanh, tỉnh Thanh Hóa bị cô lập hoàn toàn. Hiện các lực lượng chức năng đang khẩn trương mở đường, thông tuyến.