Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Hồn dân tộc nhìn từ cổ vật: Tạo “sân chơi ” cho người trẻ (Bài 2)

Ngọc Ánh - 14:25, 26/04/2024

Thú chơi đồ cổ không chỉ góp phần lưu giữ những giá trị văn hóa của dân tộc mà còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ về những truyền thống tốt đẹp, những tinh hoa mà cha ông để lại. Chính vì vậy, việc tạo ra những sân chơi cho các nhà sưu tầm cổ vật và tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho hoạt động mua bán cổ vật sẽ giúp những người trẻ trở thành "cánh tay nối dài"của ngành di sản văn hóa nước nhà.

Một nhà sưu tầm trẻ ở Hà Nội cúng tiến sách, chén son vào đền thờ Đại tộc họ Trần ( cụ Trần Thị Tần thân mẫu Nguyễn Du) ở Từ Sơn, Bắc Ninh
Một nhà sưu tầm trẻ ở Hà Nội cúng tiến sách, chén son vào đền thờ Đại tộc họ Trần ( cụ Trần Thị Tần thân mẫu Nguyễn Du) ở Từ Sơn, Bắc Ninh

Trong bài viết “Sưu tầm cổ vật tư nhân ở Việt Nam - Hai thập niên nhìn lại”, ông Phạm Quốc Quân, Nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam nhận xét, năm 2000 với sự ra đời của Hội Sưu tầm - Nghiên cứu gốm và cổ vật Thăng Long - Hà Nội và sau đó là các hội ở Thanh Hóa, Nam Định, Hải Phòng, Bắc Ninh, Ninh Bình và TP. Hồ Chí Minh đã thực sự biến hoạt động sưu tầm cổ vật tư nhân ở Việt Nam trở thành một “cánh tay nối dài” của ngành di sản văn hóa nước nhà.

Theo ông Quân, “cánh tay nối dài” ấy đã tích cực tham gia với bảo tàng Trung ương và địa phương, tổ chức nhiều cuộc trưng bày lớn, có ý nghĩa, nhân những ngày kỷ niệm của dân tộc, sự kiện quan trọng của địa phương. Ở đó, toát lên một tinh thần hợp tác tự nguyện công - tư theo định hướng xã hội hóa của Đảng và Nhà nước, để có một kết quả đón nhận hồ hởi của toàn xã hội, tạo sinh khí mới cho hoạt động trưng bày bảo tàng.

Không chỉ hợp tác trưng bày, sưu tầm tư nhân, dưới sự điều dẫn của Hội, đã tổ chức nhiều cuộc trưng bày độc lập, với những ý tưởng và ngôn ngữ riêng của người chơi, đem đến nhiều sắc màu cho người thưởng lãm, đồng thời giới thiệu nhiều cổ vật có giá trị, mà nhiều khi, trong bảo tàng Nhà nước còn thiếu vắng. Dẫu chưa phổ biến, nhưng đã có biệt lệ, cổ vật tư nhân tham gia với cổ vật bảo tàng Nhà nước tại TP Hồ Chí Minh, đưa sưu tầm ra nước ngoài trưng bày, qua gợi ý của đối tác, chứng tỏ sự độc, hiếm của cổ vật này đối với phòng trưng bày, đối với nhu cầu thưởng lãm của cộng đồng nước họ và của du khách nước ngoài…

Nhà sưu tầm, nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên Võ Minh Luân trong
Nhà sưu tầm, nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên Võ Minh Luân và bộ sưu tập chóe cổ của anh tại tư gia ở TP. Buôn Ma Thuột

Đơn cử như tại tỉnh Đắk Lắk, những nhà sưu tầm đam mê cổ vật trên địa bàn tỉnh đã tề tựu lại với nhau tạo thành Nhóm cổ vật Đắk Lắk để cùng giao lưu, học hỏi, chiêm nghiệm và khám phá những tác phẩm nghệ thuật cổ xưa. Hiện nay, nhóm có khoảng 20 thành viên, cứ mỗi sáng Chủ Nhật hằng tuần, họ lại gặp nhau tại ngôi nhà số 10 đường Hải Triều (TP. Buôn Ma Thuột) để sinh hoạt. Hầu hết những thành viên trong nhóm đều có thâm niên sưu tập cổ vật, hiện vật, đồ xưa trong nhiều năm. Hiện tại, họ đang lưu giữ hàng nghìn hiện vật có giá trị cao; không chỉ nhiều về số lượng mà còn đa dạng về thể loại từ chum, ché, đồ đồng, gốm... Trong đó, có những cổ vật gốm Việt rất quý hiếm như: gốm Lý Trần (thế kỷ 11- 14), gốm Chu Đậu Hải Dương (thế kỷ 14 - 15), gốm Quảng Đức, gốm Châu Ổ ở miền Trung (thế kỷ 17 - 19); đồ xưa như những kỷ vật chiến tranh: mũ cối, mũ tai bèo, áo trấn thủ, bình toong, máy chiếu phim, máy đánh chữ, radio, đèn bão…

Nhà sưu tầm, nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên Võ Minh Luân (TP. Buôn Ma Thuột), một trong những người sáng lập Nhóm cổ vật Đắk Lắk cho biết, hoạt động chính của nhóm là sưu tầm, nghiên cứu, trao đổi cổ vật, hiện vật các loại ở nhiều thời kỳ khác nhau. Ngoài ra, những nhà sưu tập còn hỗ trợ, tư vấn cho nhau để tránh mua nhầm hàng giả.

Không gian Ngôi Nhà Chóe Đại Ngàn của Nhà sưu tập đồ cổ Võ Minh Luân (TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) được lấp đầy bởi nhiều hiện vật cổ mang giá trị văn hoá cao
Không gian Ngôi Nhà Chóe Đại Ngàn của Nhà sưu tập đồ cổ Võ Minh Luân (TP. Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) được lấp đầy bởi nhiều hiện vật cổ mang giá trị văn hoá cao - Ảnh tư liệu

Hay như tại Quảng Bình có CLB UNESCO Nghiên cứu, sưu tầm cổ vật tỉnh ra đời từ năm 2014, đến nay đã có 25 hội viên với gần 10 nghìn hiện vật cổ được sưu tầm, lưu giữ. Hiện vật cổ ở Quảng Bình chủ yếu là các sản phẩm gốm sứ đời nhà Nguyễn, các đồ đồng của nền văn hóa Đông Sơn... Những họa tiết trên bề mặt gốm sứ dù đã phủ màu thời gian nhưng vẫn thể hiện độ tinh xảo của đôi bàn tay, tính thẩm mỹ của cha ông thuở trước.

Ông Phan Đức Hòa, Chủ nhiệm CLB UNESCO Nghiên cứu, sưu tầm cổ vật tỉnh Quảng Bình cho biết, những người tham gia vào CLB với điều kiện phải có được một số “vốn” kha khá cổ vật và có tình yêu thực sự với cổ vật, với những giá trị xưa cũ của cha ông để lại. Vì chỉ như vậy họ mới biết nâng niu, trân trọng những giá trị cũ kỹ, mới không bán đi những cổ vật khi có người đến hỏi mua với giá cao...

Gia nhập vào "sân chơi" của các nhà sưu tầm cổ vật và qua thực tế tìm hiểu hoạt động sưu tầm, mua bán di vật, cổ vật, bảo vật cho thấy, theo Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và các văn bản hướng dẫn thì Nhà nước thống nhất quản lý hoạt động mua bán di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia và tạo điều kiện để tổ chức, cá nhân kinh doanh, mua bán di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia. Việc kinh doanh di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia phải tuân thủ các quy định của pháp luật về di sản văn hóa, pháp luật về doanh nghiệp, pháp luật về thuế và các quy định pháp luật khác có liên quan.

Để thẩm định đúng giá trị của một món cổ vật đòi hỏi người chơi phải có kiến thức về lịch sử, cảm quan nhạy bén. - Ảnh tư liệu
Để thẩm định đúng giá trị của một món cổ vật đòi hỏi người chơi phải có kiến thức về lịch sử, cảm quan nhạy bén. - Ảnh tư liệu

Trên cơ sở này, từ nhiều năm trước, nhiều Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch các địa phương đã phát thông tin rộng rãi tới giới sưu tập, khuyến khích đăng ký di vật, cổ vật, bảo vật với cơ quan quản lý. Đăng ký hiện vật đồng nghĩa với việc được Nhà nước bảo hộ, được hỗ trợ về bảo quản. Thế nhưng, không nhiều nhà sưu tập, chủ sở hữu di vật, cổ vật, bảo vật mặn mà với chủ trương này.

Lý do, theo nhiều người trong giới chơi cổ ngoạn là sự e ngại khó khăn sẽ gặp phải trong việc chứng minh nguồn gốc hợp pháp của món đồ mà họ sở hữu. Bởi đồ cổ phải là món đồ có giá trị cả về mặt lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ lẫn giá trị lớn về mặt kinh tế, có niên đại ít nhất 100 năm. Trải qua chiến tranh, bao dâu bể của cuộc đời, việc chứng minh nguồn gốc hợp pháp cho nhiều hiện vật là chuyện không dễ, thậm chí là không tưởng.

Một lý do quan trọng khác, là Luật Di sản văn hóa quy định, các di vật, cổ vật, bảo vật có nguồn gốc trong lòng đất thuộc đất liền, hải đảo, ở vùng nội thủy, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa đều thuộc sở hữu của Nhà nước. Nếu chiếu theo quy định này, sẽ có rất nhiều hiện vật đang lưu hành có nguồn gốc từ đây. Điều này khiến nhiều nhà sưu tập, chủ sở hữu di vật, cổ vật, bảo vật e ngại khi đăng ký với cơ quan quản lý bởi nếu đăng ký, không khác nào “lạy ông tôi ở bụi này”.

Học sinh một trường tiểu học ở TP. Hồ Chí Minh tham quan, học tập tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - Ảnh:
Học sinh một trường tiểu học ở TP. Hồ Chí Minh tham quan, học tập, tìm hiểu các cổ vật tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam - Ảnh: tư liệu

Năm 2001, khi Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) chính thức được ban hành đã đem đến một hơi thở, sức sống mới, làm đổi thay nhiều khía cạnh trong lĩnh vực di sản văn hóa nước ta. Trong đó phải nói tới đội ngũ những người yêu thích cổ ngoạn, họ được công nhận quyền sở hữu tư nhân, điều vốn chưa bao giờ được thừa nhận trong các văn bản pháp quy của Nhà nước, kể từ thời phong kiến cho đến năm 2001.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Quốc Quân, Nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam nhận định, sau 20 năm Luật Di sản văn hóa đi vào đời sống cộng đồng, tư duy, nhận thức của xã hội đã có những thay đổi. Vì vậy, cần nhìn nhận thực tế một số vấn đề để sự sửa đổi, bổ sung một lần nữa đối với bộ luật này được hoàn thiện hơn.

Cụ thể đó là việc cần giải quyết những hạn chế như việc đăng ký cổ vật dường như còn là việc làm dở dang của hầu hết các địa phương, do sự thiếu mặn mà của những nhà sưu tầm khi họ coi đó như một sự siết chặt quản lý của Nhà nước. Việc chưa đăng ký hoặc đăng ký dở dang khiến cho việc quản lý cổ vật còn bị buông lỏng.

Trong khi đó, thị trường cổ vật thật, giả lẫn lộn cũng là một mảng tối trên bức tranh sưu tầm cổ vật tư nhân ở nước ta, cần thiết phải được giải quyết bằng sự tinh thông nhận biết của người có chuyên môn cũng như sự răn đe nghiêm trị của pháp luật với những hành vi vi phạm làm giả cổ vật. Có như vậy, chủ trương của Nhà nước, mong muốn xã hội hóa lĩnh vực này mới trở nên thiết thực và hiệu quả hơn.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Phát huy sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc góp phần xây dựng tỉnh Gia Lai giàu mạnh, văn minh trong kỷ nguyên mới

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân - H.Trường - 3 phút trước
Đó là chủ đề của cuộc Hội thảo khoa học được Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Gia Lai phối hợp với Hội Triết học Việt Nam tổ chức ngày 26/8.
Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Đà Nẵng: Hai công nhân mắc kẹt, tử vong dưới cống nước

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 7 phút trước
Lực lượng cứu hộ tại Đà Nẵng xác định hai công nhân tử vong dưới cống sâu khoảng 8m, tại khu vực thuộc phường Ngũ Hành Sơn.
Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Bình Liêu tập huấn bảo tồn văn hóa Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng

Du lịch - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Ngày 26/8, tại xã Bình Liêu (Quảng Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp với Cục Văn hóa cơ sở, Gia đình và Thư viện tổ chức khai mạc lớp tập huấn xây dựng mô hình gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Gia Lai sẽ xóa gần 1.500 điểm trường lẻ tại các vùng khó khăn

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Thông tin này được đưa ra tại Hội nghị tổng kết năm học 2024 - 2025 và triển khai nhiệm vụ năm học 2025 - 2026 do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai tổ chức ngày 26/8.
Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Giải cứu 3 công dân Hàn Quốc bị giữ trái pháp luật để tống tiền ở TP. Hồ Chí Minh

Pháp luật - Tào Đạt - 1 giờ trước
Ngày 26/8, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh cho biết, đã ra Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam đối với Luo Shenghua, Vòng Quang Tuấn, Nguyễn Thành Phúc và Lê Văn Kiểu về tội “Giữ người trái pháp luật”. Giải cứu thành công 3 công dân Hàn Quốc bị bắt giữ trái pháp luật để tống tiền, tại một chung cư ở phường Lái Thiêu.
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp giữ hồn làng

Nhà rông làng Kon Teo Đăk Lấp được xây dựng năm 1976, gắn với thời điểm lập làng. Nhà rông làm bằng vật liệu tự nhiên, nên cứ vài năm thì sửa chữa lại. Năm nay, sau khi xong vụ mùa, hơn 160 hộ dân trong làng họp và thống nhất sửa lại nhà rông cho mới, khang trang và chuẩn bị cho việc tổ chức các lễ hội của làng.
Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Nông dân xứ nghệ khóc ròng trên đồng lúa

Xã hội - Thanh Hải - 3 giờ trước
Bão dứt, để lại hàng ngàn ha lúa Hè Thu sắp đến kỳ thu hoạch bị đổ rạp, ngâm chìm trong nước. Bát cơm đến tay của những “hai lúa”, phút chốc bị mưa bão đánh tan. Nông dân xứ Nghệ khóc trên đồng lúa.
Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Bộ đội Biên phòng giúp dân khắc phục hậu quả bão số 5

Xã hội - Minh Anh - 3 giờ trước
Sau khi cơn bão số 5 đi qua, hoàn lưu bão gây mưa lớn tại các xã vùng biển của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh gây thiệt hại nặng nề. Lực lượng Bộ đội Biên phòng đã huy động tối đa lực lượng, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương khẩn trương khắc phục hậu quả cơn bão số 5.
Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Hàng trăm nghệ nhân, diễn viên đến từ các buôn làng sẽ tham gia Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 3 giờ trước
Chiều 26/8, UBND tỉnh Gia Lai tổ chức họp báo, cung cấp thông tin về chuỗi sự kiện Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025, với chủ đề “Khát vọng Biển xanh - Đại ngàn tỏa sáng”.
Đưa sản phụ vượt lũ đến bệnh viện an toàn, bé trai chào đời khỏe mạnh, nặng 3,7kg

Đưa sản phụ vượt lũ đến bệnh viện an toàn, bé trai chào đời khỏe mạnh, nặng 3,7kg

Sức khỏe - Quỳnh Trâm - 3 giờ trước
Một sản phụ ở xã biên giới Mường Chanh (Thanh Hóa) trở dạ, khó sinh, được Công an xã phối hợp lực lượng y tế vượt mưa lũ đưa đến bệnh viện an toàn.
Gia Lai quy hoạch Biển Hồ - Chư Đang Ya thành Khu du lịch văn hóa quốc gia

Gia Lai quy hoạch Biển Hồ - Chư Đang Ya thành Khu du lịch văn hóa quốc gia

Du lịch - Ngọc Thu - 3 giờ trước
Khu du lịch Biển Hồ - Chư Đang Ya có quy mô dự kiến 6.300 ha, mục tiêu trở thành khu du lịch sinh thái, văn hóa quốc gia với tổng kinh phí hơn 6,44 tỷ đồng. Đây được xem là bước đi quan trọng mở đường thu hút đầu tư hạ tầng và dự án du lịch quy mô lớn tại Tây Nguyên.