Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Giữ lửa rèn đỏ mãi...

Hồng Phúc - Văn Sơn - 18:14, 19/03/2025

Sáng sớm, mặt trời lên cao, nắng vàng trải đều khắp các thôn làng. Thiên nhiên vùng cao Trà Nam hiện lên thật thanh bình, yên ả. Men theo từng tiếng búa đập, tiếng đe, chúng tôi đến nhà của ông Hồ Văn Dương sống tại Khu dân cư Tắc Vin (thôn 1) xã Trà Nam, huyện Nam Trà My (Quảng Nam). Bức tranh lao động thật đẹp với hình ảnh em Hồ Gia Huy đang quay khò lửa, những tia lửa từ các thanh sắt đỏ rực bắn tung tóe, còn ông Hồ Văn Dương đang dùng búa đập, hai người phối hợp nhịp nhàng, làm việc say sưa mặc cho áo đã ướt đẫm mồ hôi.

Hằng ngày, lò rèn của ông Dương vẫn luôn đỏ lửa, để các lớp trẻ đến học nghề.
Hằng ngày, lò rèn của ông Dương vẫn luôn đỏ lửa, để các lớp trẻ đến học nghề

Nghỉ tay mời khách uống chén trà, ông Dương tranh thủ châm điếu thuốc vừa hít một hơi dài rồi kể chuyện: Nghề rèn của người Xơ Đăng ra đời khá lâu, nó đã gắn bó với ông từ khi 15 tuổi. Khi đó ông đã theo cha vào rừng tìm củi đốt than để về rèn. Đến bây giờ đã ngoài 60, ông cũng không còn nhớ nổi mình đã rèn bao nhiêu cái dao, rựa, rìu, lưỡi mác, cuốc, đồ chọc tỉa... để phục vụ để bà con có vật dụng làm rẫy, đi rừng chặt cây, săn bắt, kiếm củi, bẻ măng,…

Nghề rèn truyền thống của người Xơ Đăng chủ yếu đỏ lửa lúc nông nhàn hay dịp đầu năm để chuẩn bị cho mùa nương, khai hoang lúa rẫy mới. Trước đây, các sản phẩm làm ra chỉ để trao đổi lương thực, thực phẩm và giúp bà con, anh em, họ hàng trong làng có vật dụng làm rẫy, đi rừng. 

Những năm gần đây, thì nghề rèn không còn được như xưa. Nhu cầu sử dụng của bà con ngày càng giảm, thợ rèn chỉ có thể sản xuất cầm chừng. Nhưng lửa rèn cứ cháy mãi trong tim, trở thành động lực và niềm thôi thúc để ông cố gắng bám trụ để giữ lại nghề rèn truyền thống của người Xơ Đăng.

Địa bàn cư trú của người Xơ Đăng xung quanh tồn tại những quặng sắt tự nhiên xung quanh các ngọn đồi. Những quặng sắt này có hàm lượng sắt rất cao thường ở dạng cục và dạng cát. Tuy vẫn còn khá thủ công, nhưng lò rèn của ông Hồ Văn Dương bây giờ đã được cải tiến cơ bản, kết hợp với một số vật liệu sắt, thép khác để cho ra kiểu bếp lò quay bằng tay khá đơn giản nhưng tiện dụng.

Ông Dương cho biết, kỹ thuật rèn của người Xơ Đăng không được ghi chép bài bản, chỉ có người đi trước truyền lại cho người đi sau. Để có một sản phẩm ưng ý phục vụ sinh hoạt, sản xuất, ông phải tìm cho được sắt thép tốt, từ cách chọn than cho đến đặt bếp cũng phải đòi hỏi kỹ thuật cao.

Người Xơ đăng sở hữu phương thức bí truyền để tạo ra thỏi sắt chất lượng cao để làm dụng cụ lao động
Người Xơ Đăng sở hữu phương thức bí truyền để tạo ra thỏi sắt chất lượng cao để làm dụng cụ lao động

Để nung được quặng sắt, người Xơ Đăng phải lên rừng tìm được cây rừng có tên gọi là loăng rlinh để làm than. Chỉ với loại than từ loại cây này, lửa lò rèn mới đủ độ nóng cần thiết có thể nung chảy quặng sắt tự nhiên. Cần tính toán kỹ lưỡng mỗi khi bắt tay vào rèn một sản phẩm, phải thổi lửa sao cho sắt đỏ vừa phải, phù hợp. Mỗi lần đập búa bao giờ cũng một tiếng nặng, một tiếng nhẹ để tạo nên sự chính xác nơi nện búa. Người Xơ Đăng sở hữu phương thức bí truyền để tạo ra thỏi sắt chất lượng cao, chắc bền và không bị mẻ, gãy khi sử dụng.

Khi đã có những thỏi sắt ưng ý, theo truyền thống thợ rèn người Xơ Đăng không sử dụng than loăng rlinh nữa mà chỉ sử dụng những loại cây khác để cho nhiệt độ thấp hơn. Để cho ra thành phẩm từ thanh sắt, thép thô, người thợ rèn phải trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi rất nhiều công sức.

Sắt, thép sau khi dùng búa tạ đập cho nhẵn ra được đưa vào lửa nung đến khi đỏ rực. Khâu này đòi hỏi thợ rèn phải có nhiều kinh nghiệm, nhìn độ hồng của sắt và thép trên ngọn lửa để nhận biết được quá trình nung đã đạt hay chưa. Tiếp đến, dùng búa đập nhiều lần tạo hình và mài thủ công từng chi tiết đến khi cho ra thành phẩm.

Theo ông Hồ Văn Dương trong các khâu quan trọng nhất, là quy trình chế tác “nước tôi”, người Xơ Đăng thường dùng mai con rùa nấu keo lại, nghĩa là cho sản phẩm qua lửa lần cuối rồi nhúng vào đó. Sau khi nhúng xong, người thợ mang đi mài lần cuối để hoàn chỉnh sản phẩm. 

Nước tôi già hay non ảnh hưởng đến độ sắc của dụng cụ. Nước tôi sẽ quyết định độ bền của sản phẩm. Tùy vào sản phẩm và dụng cụ mà giá bán khác nhau, như dao phát rẫy và rựa có giá từ 250 - 300 ngàn đồng, rìu và lưỡi mác thì giá từ 400-450 ngàn đồng, cuốc, đồ chọc tỉa có giá từ 150 - 170 ngàn đồng, dao vót nan thì có giá 140 ngàn đồng,...

Từ xưa đến nay người Xơ Ðăng vẫn giữ các nghi lễ gắn với nghề rèn. Theo quan niệm, trước mùa rèn, người Xơ Ðăng thường tổ chức cúng Giàng ngay tại lò. Lễ cúng Giàng thường gồm có con gà, ghè rượu và do người thợ rèn chính của làng đứng ra làm lễ. Họ lấy rượu, huyết gà bôi lên chiếc đe, hòn đá mài, chiếc búa và khấn Giàng với ước nguyện người thợ rèn sẽ làm ra nhiều mẻ sắt, rèn được nhiều dao sắc, cuốc bền.

Đến học nghề rèn, ngồi chăm chú theo dõi từng động tác trui, đập, mài, anh Hồ Văn Lượng (30 tuổi), thanh niên cùng thôn cho biết: Nghề rèn này đang dần mai một và có nguy cơ thất truyền, bởi lớp trẻ Xơ Đăng hiện nay ở địa phương không mấy quan tâm đến nghề. Dẫu vậy, tôi tin rằng với sự nỗ lực của bản thân và sự động viên của chú Hồ Văn Dương, một ngày nào đó thế hệ trẻ sẽ lại đam mê, thắp lại những lò rèn rực lửa.

Ông Đoàn Ngọc Hoài, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Nam cho biết: Từ trước đến nay, đồng bào Xơ Đăng luôn coi trọng nghề rèn truyền thống. Dù cuộc sống hiện đại có thay đổi đến mấy, song “cái gốc” những làng nghề truyền thống của người Xơ Đăng nói chung, trong đó có nghề rèn của gia đình anh Hồ Văn Dương luôn được giữ gìn và phát triển. 

Các ngành chức năng và chính quyền địa phương cũng đang nỗ lực tìm hướng khôi phục nghề rèn truyền thống của đồng bào Xơ Đăng, để góp phần tăng năng suất lao động, đáp ứng nhu cầu sản xuất trong hành trình xây dựng nông thôn mới, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa của đồng bào Xơ Đăng nơi đây. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Nặm Đăm ngày trở lại

Nặm Đăm ngày trở lại

Ông Thông ngồi đó, bên cạnh chồng giấy tờ, sách báo, đuôi mắt nheo nheo, đầu ngón tay rà đều đều trên những hàng chữ in ngay ngắn. Vành tai ông còn cài gọn một chiếc bút chì, để bất chợt gặp đoạn nào hay, kiến thức nào cần ông lại với tay lấy được ngay rồi đánh dấu lại, khi cần, tìm cho tiện: “Sách báo, công văn, giấy tờ nếu chịu mở ra, chịu đọc thì như một người thầy thông minh. Ở đó, chính sách, quy định có đủ cả rồi. Mình có hiểu, có biết thì nói người dân mới nghe chứ, con gà muốn gáy còn phải học cơ mà”, ông Thông chia sẻ vậy.
Tin nổi bật trang chủ
Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì Hội nghị thông qua dự thảo báo cáo kết luận kiểm tra tại Hưng Yên

Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì Hội nghị thông qua dự thảo báo cáo kết luận kiểm tra tại Hưng Yên

Chủ trì Hội nghị thông qua dự thảo báo cáo của Đoàn kiểm tra đối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hưng Yên, chiều 19/3, tại thành phố Hưng Yên, Chủ tịch nước Lương Cường, Trưởng Đoàn kiểm tra số 1907 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2025, khẳng định, nhiều nội dung kiểm tra cho thấy, tỉnh Hưng Yên làm tốt cả về phương pháp, cách làm và phù hợp tình hình cụ thể của tỉnh, tạo sự đồng thuận cao trong tổ chức Đảng, trong cán bộ, đảng viên và Nhân dân.
Xác lập kỷ lục

Xác lập kỷ lục "Tháp chuông gió lớn nhất Việt Nam"

Media - BDT - 20:00, 19/03/2025
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Năm Du lịch quốc gia Huế 2025 - “Lời tự tình dòng sông”. Nhà thờ màu hồng tuyệt đẹp ở Đà Lạt. Độc đáo tục bắt cá suối của người Gié Triêng. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đoàn kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua dự thảo Báo cáo kết quả kiểm tra đối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa

Đoàn kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua dự thảo Báo cáo kết quả kiểm tra đối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 19:37, 19/03/2025
Chiều 19/3, Đoàn kiểm tra số 1922 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư do Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến làm Trưởng đoàn, đã làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa, để thông qua dự thảo Báo cáo kết quả kiểm tra việc triển khai thực hiện một số chuyên đề công tác trọng tâm năm 2025, theo quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Phú Yên kích cầu du lịch với thông điệp “Đi Phú Yên đi”

Phú Yên kích cầu du lịch với thông điệp “Đi Phú Yên đi”

Du lịch - T.Nhân - H.Trường - 19:35, 19/03/2025
UBND tỉnh Phú Yên vừa ban hành Kế hoạch kích cầu, thu hút khách du lịch năm 2025. Năm nay, với thông điệp “Đi Phú Yên đi”, tỉnh đã đưa ra hàng loạt các gói sản phẩm du lịch hấp hẫn.
Quảng Nam tổ chức Hội thảo công bố bộ chữ viết Cơ Tu

Quảng Nam tổ chức Hội thảo công bố bộ chữ viết Cơ Tu

Tìm trong di sản - T.Nhân - H.Trường - 19:34, 19/03/2025
Ngày 19/3, UBND tỉnh Quảng Nam phối hợp với Viện Ngôn ngữ học - Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, tổ chức hội thảo công bố bộ chữ viết Cơ Tu.
Hungary sẵn sàng giúp Việt Nam đào tạo 1.000 chuyên gia vận hành điện hạt nhân

Hungary sẵn sàng giúp Việt Nam đào tạo 1.000 chuyên gia vận hành điện hạt nhân

Thời sự - PV - 19:20, 19/03/2025
Chiều 19/3, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tiếp Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và Kinh tế đối ngoại Hungary Szijjártó Péter đang thăm chính thức Việt Nam từ ngày 18-19/3/2025.
Lễ hội Hoa gạo Tam Đỉnh

Lễ hội Hoa gạo Tam Đỉnh

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 19/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ hội Hoa gạo Tam Đỉnh. Chùa Thiên Mụ - “Đệ nhất cổ tự" đất Cố đô. Người nặng tình với văn hóa Cao Lan. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bí thư Tỉnh ủy Kiên Giang khảo sát công tác quản lý, phòng chống cháy rừng trong mùa khô

Bí thư Tỉnh ủy Kiên Giang khảo sát công tác quản lý, phòng chống cháy rừng trong mùa khô

Trang địa phương - Tào Đạt - Phương Vũ - 18:27, 19/03/2025
Ngày 19/3, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Kiên Giang Nguyễn Tiến Hải đã làm Trưởng đoàn, đến khảo sát công tác quản lý rừng trên địa bàn huyện Hòn Đất (Kiên Giang); thăm, làm việc tại Trung đoàn 893, nắm tình hình huấn luyện, đời sống chiến sĩ mới tại Tiểu đoàn 207 thuộc Trung đoàn 893; nắm tình hình hoạt động Hải đội dân quân thường trực, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Kiên Giang.
Những nụ cười “Hạnh phúc” trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Những nụ cười “Hạnh phúc” trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Du lịch - Quỳnh Lưu - 18:17, 19/03/2025
Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang) là nơi sinh sống của các DTTS thuộc 4 huyện: Quản Bạ, Yên Minh, Mèo Vạc và Đồng Văn. Dù điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, nhưng từ khi có Đảng và con đường “Hạnh Phúc” nối thành phố Hà Giang với các huyện vùng cao, đời sống của người dân nơi đây đã từng bước đổi thay.
Giữ lửa rèn đỏ mãi...

Giữ lửa rèn đỏ mãi...

Phóng sự - Hồng Phúc - Văn Sơn - 18:14, 19/03/2025
Sáng sớm, mặt trời lên cao, nắng vàng trải đều khắp các thôn làng. Thiên nhiên vùng cao Trà Nam hiện lên thật thanh bình, yên ả. Men theo từng tiếng búa đập, tiếng đe, chúng tôi đến nhà của ông Hồ Văn Dương sống tại Khu dân cư Tắc Vin (thôn 1) xã Trà Nam, huyện Nam Trà My (Quảng Nam). Bức tranh lao động thật đẹp với hình ảnh em Hồ Gia Huy đang quay khò lửa, những tia lửa từ các thanh sắt đỏ rực bắn tung tóe, còn ông Hồ Văn Dương đang dùng búa đập, hai người phối hợp nhịp nhàng, làm việc say sưa mặc cho áo đã ướt đẫm mồ hôi.
Phong Nha là điểm đến tiết kiệm nhất vào kỳ nghỉ mùa Xuân

Phong Nha là điểm đến tiết kiệm nhất vào kỳ nghỉ mùa Xuân

Tin tức - H. Phúc - 18:12, 19/03/2025
Theo Agoda, Phong Nha - một điểm đến nằm ở tỉnh Quảng Bình, Việt Nam, đứng đầu trong danh sách các điểm đến tiết kiệm nhất trong khu vực, lý tưởng cho những chuyến du lịch mùa Xuân năm 2025.
Quảng Ngãi: Triển khai thực hiện các nhiệm vụ về lâm nghiệp năm 2025

Quảng Ngãi: Triển khai thực hiện các nhiệm vụ về lâm nghiệp năm 2025

Kinh tế - T.Nhân - H.Trường - 18:09, 19/03/2025
UBND tỉnh Quảng Ngãi vừa có công văn yêu cầu thủ trưởng các sở, ban, ngành, đơn vị trực thuộc UBND tỉnh và Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố triển khai thực hiện các nhiệm vụ về lâm nghiệp năm 2025.