Gặp lại ở Hố Quáng Phìn...

Phải mấy dịp lên công tác ở Hố Quáng Phìn, tôi mới tự cắt nghĩa được vì sao nơi này lại nhiều khó khăn đến thế! Ở nơi mùa Hè nắng nẻ cành lim, mùa Đông rét co hòn đá, cách huyện lỵ gần 40 cây số, nhìn đâu cũng chỉ thấy điệp trùng đá xám chen nhau, chót vót, vời vợi… Dù có đi từ trung tâm huyện Đồng Văn vào, từ huyện Yên Minh sang, hay tới đây bằng con đường xuyên qua mấy xã của huyện Mèo Vạc thì nẻo nào cũng xa, cũng vòng vèo, cheo leo trên sườn núi dốc.

Ai lên vùng đá ấy vào những tháng cuối năm đều bảo nơi này như cái túi đựng gió, đựng sương, đựng mưa phùn và cả giá buốt. Khoảng thời gian này cây trồng không bám rễ, gieo hạt không nứt chồi. Nhà nào nhà nấy lấy lá chuối nút hết các lỗ cửa sổ. Chân không muốn bước qua bậu cửa. Bếp trong nhà lúc nào cũng rừng rực cháy. Thế nhưng bất chấp cái lạnh, đám trẻ vùng cao vẫn hồn nhiên như đá núi, cây rừng. Chúng lẫn vào những eo đá đốt lửa nướng bí ngô, hay hun khói vào hang xua đuổi đám chuột chạy ra ngoài rồi đùa nhau cười vang cả một góc núi.

Năm ngoái, tôi lên bản khi mùa khô vừa chớm bắt đầu. Buốt giá ngấm qua mấy lần áo vào tới tận da thịt. Cả tuần công tác, tôi ở lại cùng gia đình anh Giàng Mí Cấu và chị Ly Thị Và. Công việc chính của anh Cấu là phụ xây ở những địa phương lân cận. Chị Và ở nhà, ngày nào không đi nương, không đi củi, thì tẽ ngô, se lanh, dệt vải... Sinh hoạt gia đình và ăn học của 2 cháu Giàng Mí Chính, Giàng Thị Chở trông cả vào nguồn thu khoảng 3 - 4 triệu đồng của anh Cấu nên khó khăn còn nhiều lắm!

Mỗi năm, cả nhà xuống giống 4 cân ngô, thu về 7 tải (mỗi tải khoảng 140 cân), tính ra vỏn vẹn được hơn 1 tấn. Giọng anh nghẹn lại như dòng nước gặp bờ chắn: “Số ngô ấy chẳng đủ ăn và chăn nuôi, nói gì tới chuyện bán”. Thế rồi đến tháng 7/2024 vừa rồi, anh Giàng Mí Cấu là một trong số 49 hộ dân của thôn Hố Quáng Phìn được tham gia Dự án hỗ trợ chăn nuôi bò sinh sản từ nguồn vốn thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.

Dạo đó, tôi chăm chú lắng nghe anh kể và mường tượng lại những niềm vui mà anh nói, rồi ghi lại trong cuốn sổ tay công tác: “Ngày biết tin được Nhà nước hỗ trợ tiền để nuôi bò sinh sản, mấy tối liền, anh Cấu nằm gối tay trằn trọc không ngủ được. Mừng thì đã hẳn, nhưng đắn đo xem chọn con giống thế nào... Một con bò! Chà... Một con bò lớn bằng số tài sản tích góp bằng hàng chục năm trồng ngô. Hay tính theo lương đi làm, thì dễ đến phải mất hằng năm tích góp, tiết kiệm của hai vợ chồng mới có được.

Nghĩ thế, anh Cấu bàn với vợ, bên xã Nậm Ban, huyện Mèo Vạc kế bên có bò giống, nhưng cũng cứ phải sang xem tận mắt con bò mẹ thì mới yên tâm dắt bò về nuôi được! Rồi con bò sinh ra con bê, khiến cái nghèo bị lùa ra khỏi nhà để đón niềm vui ùa vào rôm rả”. Hôm nay, anh vẫn nhớ lời hứa của tôi: “Chừng nào khi nhà anh có thêm con bê sẽ trở lại thăm gia đình”. Và thế là anh gọi điện, nhắc đi nhắc lại: “Phải lên nhé, phải lên nhé”!

Ngừng một lát anh hồ hởi: “Chị cũng theo học lớp dạy nghề nông nghiệp thì làm thuê bên trang trại trồng hoa hồng ở Phó Bảng. Hôm nay xin nghỉ một buổi để đưa thằng Chính, cái Chở đi chợ huyện, mua cho hai đứa vài bộ quần áo chuẩn bị cho năm mới. Giờ này cũng sắp về rồi. Cán bộ xã Lầu Mí Thàng có kể nhà báo sắp về xuôi đón Tết cùng gia đình nên chị Và khăng khăng muốn mời nhà báo lên để ăn bữa cơm Tết với gia đình trước rồi mới được về”.

Vẫn anh Cấu, vẫn bản Mông mình đó thôi mà khung cảnh và con người nơi đây đã khác hẳn với lần đầu tiên tôi tới. Tất cả những điều mắt thấy, tai nghe hôm nay đều khiến người ta dễ liên tưởng đến một tương lai gần có nhiều ấm no, sung túc.

Bấy giờ, ngoài bờ rào đá, mấy con chim vàng anh từ đâu bay về như cũng đang ngóng đợi tới ngày xuân nắng ấm. Chúng lích rích đậu trên cành mận rồi lại chuyền sang cành đào đã điểm mấy bông hoa nở sớm phơn phớt hồng. Bên trong chuồng, đàn bò “giục” cỏ, chốc chốc lại dụi đầu vào vách gỗ kêu lộc cộc. Vàng anh giật mình, cả đàn bay vút lên cao...

Cao nguyên đá Hà Giang những ngày đầu năm 2025.