Du lịch Thông Nguyên: Cung đường cũ, trải nghiệm mới

Bắt đầu từ một cam kết cụ thể

Không chạy theo xu hướng đại trà, Thông Nguyên chọn một lối đi bền vững, lấy con người, thiên nhiên và văn hóa bản địa làm trung tâm. Định hướng đó vừa được xác lập thông qua Hội thảo Du lịch trách nhiệm và phát triển điểm đến địa phương tại xã Thông Nguyên, tỉnh Tuyên Quang và Lễ ký kết hợp tác giữa UBND xã Thông Nguyên, Doanh nghiệp Panhou Retreat và Tổ chức Du lịch quốc tế Intrepid Vietnam vào ngày 03/08/2025.

Không chỉ là một biên bản ghi nhớ, sự kiện này đặt nền móng cho mô hình du lịch cộng đồng bền vững đầu tiên tại Tuyên Quang, với 4 nội dung hợp tác then chốt gồm: Bảo vệ cảnh quan; Phát triển nhân lực địa phương; Phục hồi hệ sinh thái và Xây dựng tour du lịch xanh, có trách nhiệm.

Ở thời điểm hiện tại, Thông Nguyên đang sở hữu những lợi thế tự nhiên và văn hóa hiếm có. Vùng đất này vẫn còn lưu giữ gần như nguyên vẹn hệ thống ruộng bậc thang cổ, đan xen giữa rừng già và các bản làng người Dao, người Tày... sống chan hòa với thiên nhiên. 

Những nghi lễ truyền thống như lễ cấp sắc, lễ hội cầu mùa, nghề thêu thổ cẩm và không gian kiến trúc bản địa vẫn được bảo tồn và truyền nối qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, những giá trị ấy có thể trở nên mong manh nếu thiếu một chiến lược phát triển thận trọng, bản.

Lễ ký kết không chỉ là sự đồng thuận giữa chính quyền và doanh nghiệp, mà còn cho thấy một cách tiếp cận mới trong phát triển du lịch ở miền núi: Thay vì “mở đường và gọi khách”, nay các bên chọn cách “giữ rừng và kể chuyện”. 

Cả 2 đơn vị Panhou Retreat và Intrepid Vietnam đều nhấn mạnh, du lịch bền vững không phải là khẩu hiệu, mà là một hệ sinh thái cần được nuôi dưỡng từng ngày. Với hơn 95% nhân sự của Panhou là người bản địa, nơi đây đang từng bước trao quyền kể chuyện du lịch cho chính người dân.

Ông Nguyễn Thanh Hạnh – Tổng Giám đốc Intrepid Vietnam đánh giá: “Du khách quốc tế đang thay đổi cách lựa chọn điểm đến. Họ muốn trải nghiệm thật, đóng góp thật và để lại dấu ấn tích cực. Du lịch bền vững là một phần của kinh tế xanh. Nhưng quan trọng hơn, đó là cách để kể lại những câu chuyện văn hóa theo ngôn ngữ toàn cầu, giữ lại những gì đẹp nhất cho người bản địa trước khi chia sẻ nó với thế giới”.

Định nghĩa lại vai trò cộng đồng trong phát triển du lịch

Dù sở hữu tiềm năng lớn, Thông Nguyên vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức nội tại như: Thiếu quy hoạch tổng thể, hạ tầng kết nối còn yếu, dịch vụ du lịch manh mún và nguồn thu địa phương gần như phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước.

 Ông Vũ Thế Phương – Chủ tịch UBND xã Thông Nguyên thẳng thắn chia sẻ: “Chúng tôi rất cần sự chung tay của doanh nghiệp, cần sự đồng hành để vừa bảo tồn được hồn cốt văn hóa, đồng thời tạo ra giá trị sống mới cho cộng đồng”.

Chính trong bối cảnh đó, sự vào cuộc của các tổ chức quốc tế như Intrepid Vietnam và các doanh nghiệp địa phương như Panhou Retreat... đã mang lại những tín hiệu tích cực. Không dừng lại ở hỗ trợ kỹ thuật hay tài chính, họ đem đến một cách tiếp cận mới, xem cộng đồng không chỉ là người “thụ hưởng” hay “hỗ trợ”, mà là chủ thể trung tâm đóng vai trò là người gìn giữ, người kể chuyện và cũng là người thiết kế trải nghiệm cho du khách.

Ông Nguyễn Đức Vương – Giám đốc Công ty Con đường Hạnh phúc đã đưa ra 6 đề xuất thực tiễn kỳ vọng Thông Nguyên thành điểm đến kiểu mẫu: Quy hoạch đồng bộ về kiến trúc, vật liệu và màu sắc; Vận động người dân giữ bản sạch, hạn chế túi nilon; Phát triển chợ truyền thống thành không gian trải nghiệm; Khai thác sự hấp dẫn từ bản sắc văn hóa thông qua các lễ hội, phong tục; Minh bạch thông tin về đường đi, thời tiết; Và đào tạo người dân làm hướng dẫn viên bản địa.

Những đề xuất này không chỉ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho du lịch Thông Nguyên, mà còn là rào chắn ngăn nguy cơ “phố hóa” bản làng – một thực trạng đang diễn ra tại nhiều điểm đến vùng cao. Bởi nếu như không gian kiến trúc, tiếng nói, màu sắc văn hóa bị thương mại hóa quá mức, một vùng đất sẽ dần đánh mất cái hồn riêng biệt, thậm chí gây ra rạn nứt trong nội tại cộng đồng cư dân địa phương.

Theo ông Lại Quốc Tĩnh – Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Tuyên Quang, phát triển du lịch bền vững tại Thông Nguyên cần vai trò định hướng của chính quyền: “Cần có quy hoạch tổng thể, kiểm soát xây dựng, nâng cao nhận thức người dân và tạo dựng những không gian du lịch thân thiện với môi trường. Phải lấy con người làm trung tâm, để mỗi người dân là một hướng dẫn viên, là một hình ảnh đẹp của Thông Nguyên”.

Thông Nguyên đang đứng trước cơ hội trở thành điểm sáng mới về du lịch bền vững của Tuyên Quang. Nhưng để làm được điều đó không thể nóng vội, cần một chiến lược dài hơi và sự chỉn chu, tận tâm trong vận hành du lịch. Một chiếc homestay xanh không cứu được cả vùng du lịch. Một lễ hội hoành tráng cũng không giữ được bản sắc, nếu chính người dân không được lắng nghe và dẫn dắt!

Giữa làn sóng “check-in” ngắn hạn và xu hướng du lịch phong trào, Thông Nguyên đang chọn một con đường khó: Phát triển chậm, chắc và bền. Nhưng chính sự kiên định ấy có thể giúp nơi này giữ được vẻ đẹp của rừng, của bản làng, của con người, không chỉ trong mắt du khách, mà còn cho cả những thế hệ tiếp theo của Thông Nguyên. Nếu thành công, mô hình Thông Nguyên sẽ là minh chứng rằng làm du lịch bằng bản lĩnh và chiều sâu là hướng đi hoàn toàn khả thi cho nhiều địa phương vùng cao khác.