Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo cách xem Lịch Tre của người Mường Hòa Bình

Thúy Hồng - 18:18, 17/02/2025

Lịch Tre hay còn được gọi là lịch Đoi/Roi của người Mường Hòa Bình. Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường, là khối tài sản về tri thức dân gian vô giá. Tất cả mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày, phong tục, nghi lễ, lễ hội của cộng đồng, những việc quan trọng của mỗi người, mỗi gia đình người Mường ở Hòa Bình đều dựa vào cách tính cát, hung của bộ Lịch Tre.

Lịch tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường
Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường

Bộ lịch Tre của người Mường Hòa Bình gồm 12 thẻ, làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận. Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm.

Trên mỗi thẻ tre có các bộ phận chính gồm: Gốc lịch, sống lịch, mặt lịch. Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng. Theo cách tính lịch, các ngày từ 1 - 10 gọi là "ngày cây”, từ ngày 11 - 20 gọi là "ngày lồng”, từ ngày 21 - 30 gọi là "ngày cuối”. Ở vùng Mường Bi nói riêng, các vùng Mường khác nói chung, người Mường thường tổ chức việc quan trọng vào những ngày đầu tháng (ngày cây), tránh những ngày kỵ.

Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường.
Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch Tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch Tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường

Theo nghệ nhân Mo Mường Bùi Văn Minh, xóm Mận Bùi, xã Văn Sơn, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình: Bộ lịch chính là sự tổng hợp, đúc kết qua nhiều đời của người Mường xưa, biểu hiện rực rỡ của tư duy Mường - Việt trong nhận thức thế giới, qua quan sát sự vận động của mặt trăng, đặc tính của trăng trong chu kỳ tháng cũng như sự vận chuyển của sao Đoi để phân định thời gian, ngày, giờ, tuần, tháng, năm. 12 thẻ tre của bộ lịch tương ứng 12 tháng.

Một bộ lịch tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận
Một bộ lịch Tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận

Trong đó, số ngày trong tháng ghi theo lối khắc gạch những ngày tốt, xấu, ngày mưa, ngày gió, ngày cá, ngày thú, ngày đại cát hay ngày xích khẩu… để đi làm ăn, làm nhà mới, cưới vợ, gả chồng hay công to việc lớn trong mường.

Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hàng tháng trong năm.
Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm

Tri thức dân gian này chủ yếu được các ông Mo và một số ít người cao tuổi ở 4 vùng Mường (Bi, Vang, Thàng, Động) nắm giữ. Để bộ lịch độc đáo này không bị mai một, thất truyền, tỉnh đã lập hồ sơ khoa học về di sản văn hóa. Cùng với Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường, tri thức dân gian Lịch Tre của người Mường Hòa Bình được chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2022.

Hiện nay Lịch Tre đang được tỉnh Hòa Bình bảo tồn trở thành tài nguyên du lịch nhân văn, có giá trị văn hóa, ý nghĩa lịch sử to lớn gắn với phát triển du lịch.

Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh Lịch Tre giới thiệu tại cách tính lịch tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh giới thiệu tại cách tính Lịch Tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hàng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ lịch tre.
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ Lịch Tre
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Khai mạc Ngày hội Thế giới tuổi thơ lần thứ 26 tại Ninh Bình

Khai mạc Ngày hội Thế giới tuổi thơ lần thứ 26 tại Ninh Bình

Tối 29/5, tại Phố cổ Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp cùng UBND tỉnh Ninh Bình và các đơn vị liên quan tổ chức Lễ khai mạc Ngày hội Thế giới tuổi thơ lần thứ 26 năm 2025.
Tin nổi bật trang chủ
Thiết kế xây dựng Dự án 8 giai đoạn 2026-2030: Cần tập trung vào các mục tiêu cấp thiết

Thiết kế xây dựng Dự án 8 giai đoạn 2026-2030: Cần tập trung vào các mục tiêu cấp thiết

Thời sự - Thúy Hồng - 3 giờ trước
Sáng 31/5, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam tổ chức Hội thảo tham vấn, góp ý hoàn thiện đề xuất nội dung, giải pháp thực hiện Dự án 8 với một số nội dung lồng ghép giới trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn II: 2026 - 2030.
Bộ Y tế phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2025

Bộ Y tế phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2025

Tin tức - Thúy Hồng - 4 giờ trước
Sáng 31/5, Bộ Y tế phối hợp với UBND tỉnh Phú Thọ long trọng tổ chức Lễ Phát động Tháng hành động vì trẻ em năm 2025 với chủ đề: “Ưu tiên nguồn lực hoàn thành các mục tiêu vì trẻ em”.
Ngành than siết chặt kỷ luật an toàn: “Mục tiêu kép” vì người lao động

Ngành than siết chặt kỷ luật an toàn: “Mục tiêu kép” vì người lao động

Trang địa phương - Mỹ Dung - 4 giờ trước
Hưởng ứng “Tháng Công nhân, Tháng hành động về An toàn, vệ sinh lao động năm 2025”, ngành than Quảng Ninh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm đảm bảo sản xuất an toàn, hiệu quả và nâng cao đời sống công nhân. Đây là hoạt động trọng tâm trong mục tiêu kép của Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV): vừa đảm bảo an toàn lao động, vừa nâng cao năng suất.
Học và làm theo Bác – Động lực xây dựng Quảng Ninh kiểu mẫu

Học và làm theo Bác – Động lực xây dựng Quảng Ninh kiểu mẫu

Trang địa phương - Mỹ Dung - 6 giờ trước
Ngày 31/5, tại TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị 05, Kết luận 01 của Bộ Chính trị và tôn vinh, khen thưởng các tập thể, cá nhân điển hình tiêu biểu trong phong trào “Học và làm theo Bác”.
Học sinh DTTS thi vẽ tranh tuyên truyền phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Học sinh DTTS thi vẽ tranh tuyên truyền phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống

Dân tộc - Tôn giáo - Lê Hường - 7 giờ trước
Ngày 31/5, Phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk tổ chức Hội thi vẽ tranh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thuộc Tiểu dự án 2, Dự án 9, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) năm 2025.
Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu

Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 31/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu. Loài sâm quý ở Thanh Hóa. Lão nông và “ốc đảo” bình yên. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bình Định: Tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả

Bình Định: Tăng cường công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả

Xã hội - T.Nhân-H.Trường - 8 giờ trước
Chiều 30/5, UBND tỉnh Bình Định tổ chức Hội nghị Tăng cường quản lý nhà nước trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng và hàng không đảm bảo an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh.
Thanh Hóa cấp hơn 21 tỷ đồng hỗ trợ giáo viên ôn thi tốt nghiệp

Thanh Hóa cấp hơn 21 tỷ đồng hỗ trợ giáo viên ôn thi tốt nghiệp

Giáo dục - Quỳnh Trâm - 9 giờ trước
UBND tỉnh Thanh Hóa vừa có quyết định phê duyệt bổ sung hơn 21 tỷ đồng để hỗ trợ dạy thêm ôn thi tốt nghiệp lớp 9 và lớp 12 năm 2025 trên địa bàn tỉnh.
Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu

Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu

Media - BDT - 10 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 31/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Độc đáo Lễ Đông Sửa của đồng bào Thái huyện Yên Châu. Loài sâm quý ở Thanh Hóa. Lão nông và “ốc đảo” bình yên. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
An Giang: 5 tháng đầu năm, số vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã giảm trên 53%

An Giang: 5 tháng đầu năm, số vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã giảm trên 53%

Trang địa phương - Phan Ánh - Tào Đạt - 10 giờ trước
Theo UBND tỉnh An Giang, trong 5 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng địa phương đã phát hiện và bắt giữ 281 vụ vi phạm, giảm 337 vụ (giảm 53,55%) so với cùng kỳ năm trước. Tổng số tiền thu nộp vào ngân sách nhà nước hơn 4,6 tỷ đồng. Đã khởi tố hình sự 15 vụ, giảm 2 vụ so với cùng kỳ năm trước.
Cảnh báo lũ ống, lũ quét và sạt lở đất

Cảnh báo lũ ống, lũ quét và sạt lở đất

Media - BDT - 10 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 30/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Cảnh báo lũ ống, lũ quét và sạt lở đất. Kon Tum: Khánh thành nhà rông văn hóa thôn Mô Po. Chuyện về vị Sư nhập thế người Khmer ở Cà Mau. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.