Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo cách xem Lịch Tre của người Mường Hòa Bình

Thúy Hồng - 18:18, 17/02/2025

Lịch Tre hay còn được gọi là lịch Đoi/Roi của người Mường Hòa Bình. Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường, là khối tài sản về tri thức dân gian vô giá. Tất cả mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày, phong tục, nghi lễ, lễ hội của cộng đồng, những việc quan trọng của mỗi người, mỗi gia đình người Mường ở Hòa Bình đều dựa vào cách tính cát, hung của bộ Lịch Tre.

Lịch tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường
Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường

Bộ lịch Tre của người Mường Hòa Bình gồm 12 thẻ, làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận. Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm.

Trên mỗi thẻ tre có các bộ phận chính gồm: Gốc lịch, sống lịch, mặt lịch. Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng. Theo cách tính lịch, các ngày từ 1 - 10 gọi là "ngày cây”, từ ngày 11 - 20 gọi là "ngày lồng”, từ ngày 21 - 30 gọi là "ngày cuối”. Ở vùng Mường Bi nói riêng, các vùng Mường khác nói chung, người Mường thường tổ chức việc quan trọng vào những ngày đầu tháng (ngày cây), tránh những ngày kỵ.

Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường.
Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch Tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch Tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường

Theo nghệ nhân Mo Mường Bùi Văn Minh, xóm Mận Bùi, xã Văn Sơn, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình: Bộ lịch chính là sự tổng hợp, đúc kết qua nhiều đời của người Mường xưa, biểu hiện rực rỡ của tư duy Mường - Việt trong nhận thức thế giới, qua quan sát sự vận động của mặt trăng, đặc tính của trăng trong chu kỳ tháng cũng như sự vận chuyển của sao Đoi để phân định thời gian, ngày, giờ, tuần, tháng, năm. 12 thẻ tre của bộ lịch tương ứng 12 tháng.

Một bộ lịch tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận
Một bộ lịch Tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận

Trong đó, số ngày trong tháng ghi theo lối khắc gạch những ngày tốt, xấu, ngày mưa, ngày gió, ngày cá, ngày thú, ngày đại cát hay ngày xích khẩu… để đi làm ăn, làm nhà mới, cưới vợ, gả chồng hay công to việc lớn trong mường.

Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hàng tháng trong năm.
Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm

Tri thức dân gian này chủ yếu được các ông Mo và một số ít người cao tuổi ở 4 vùng Mường (Bi, Vang, Thàng, Động) nắm giữ. Để bộ lịch độc đáo này không bị mai một, thất truyền, tỉnh đã lập hồ sơ khoa học về di sản văn hóa. Cùng với Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường, tri thức dân gian Lịch Tre của người Mường Hòa Bình được chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2022.

Hiện nay Lịch Tre đang được tỉnh Hòa Bình bảo tồn trở thành tài nguyên du lịch nhân văn, có giá trị văn hóa, ý nghĩa lịch sử to lớn gắn với phát triển du lịch.

Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh Lịch Tre giới thiệu tại cách tính lịch tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh giới thiệu tại cách tính Lịch Tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hàng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ lịch tre.
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ Lịch Tre
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Chiều 18/10, tại Hà Nội, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Những báu vật nhân văn sống với việc bảo tồn văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam” và chương trình diễn xướng dân gian. Tham dự hội thảo có các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa cùng các nghệ nhân tiêu biểu đến từ các vùng miền trên cả nước.
Tin nổi bật trang chủ
Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Tôn vinh “báu vật nhân văn sống” trong văn hóa dân gian

Chiều 18/10, tại Hà Nội, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phối hợp Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Những báu vật nhân văn sống với việc bảo tồn văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc Việt Nam” và chương trình diễn xướng dân gian. Tham dự hội thảo có các nhà nghiên cứu, nhà quản lý văn hóa cùng các nghệ nhân tiêu biểu đến từ các vùng miền trên cả nước.
Tổng Bí thư Tô Lâm: Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng”

Tổng Bí thư Tô Lâm: Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng”

Thời sự - PV - 19:17, 18/10/2025
Tổng Bí thư yêu cầu Văn phòng Trung ương Đảng cần đóng vai “nhạc trưởng,” làm gương mẫu mực cho toàn hệ thống văn phòng cấp ủy và văn phòng của cả hệ thống chính trị.
Khả năng ảnh hưởng hoạt động tàu thuyền trong vùng nguy hiểm của bão Fengshen

Khả năng ảnh hưởng hoạt động tàu thuyền trong vùng nguy hiểm của bão Fengshen

Tin tức - Minh nhật - 19:16, 18/10/2025
Do tác động của bão, từ ngày 19/10, vùng biển phía Đông khu vực Bắc Biển Đông có gió mạnh dần lên cấp 6 - 7; vùng gần tâm bão mạnh cấp 8 - 9, giật cấp 11, biển động rất mạnh.
Gió mùa đông bắc sẽ ảnh hưởng đến khu vực đông Bắc Bộ

Gió mùa đông bắc sẽ ảnh hưởng đến khu vực đông Bắc Bộ

Tin tức - Minh Nhật - 19:14, 18/10/2025
Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, hiện nay (18/10), bộ phận không khí lạnh đã báo tiếp tục di chuyển xuống phía Nam.
Làng của đồng bào dân tộc Lô Lô được vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”

Làng của đồng bào dân tộc Lô Lô được vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2025”

Du lịch - Vũ Mừng - 18:40, 18/10/2025
Thôn Lô Lô Chải, xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang vừa được UN Tourism vinh danh là: “Làng du lịch tốt nhất thế giới 2025”. Được gọi tên giữa hàng trăm đề cử là kết quả của nhiều năm ngôi làng nhỏ ở cực Bắc đất nước tự “làm mới” bằng việc gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống mà không làm mất đi nhịp sống vốn có.
Nỗ lực tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa

Nỗ lực tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa

Thời sự - PV - 18:23, 18/10/2025
Chiều 18/10, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ làm việc với các hội, hiệp hội và doanh nghiệp về việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong hoạt động hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, hàng hóa.
Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Tuổi trẻ biên giới Gia Lai sẵn sàng lên đường nhập ngũ

Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và là quyền cao quý của công dân. Tiếp nối truyền thống yêu nước nồng nàn của dân tộc, tuổi trẻ vùng biên giới, vùng đồng bào DTTS tỉnh Gia Lai đã hăng hái viết đơn tình nguyện thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng của tuổi trẻ với khát vọng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hàng nghìn du khách tham dự Ngày hội Cà phê ở Điện Biên

Hàng nghìn du khách tham dự Ngày hội Cà phê ở Điện Biên

Tin tức - Thúy Hồng - 16:48, 18/10/2025
Sáng 18/10, tại điểm du lịch Đào Viên Sơn, xã Búng Lao, tỉnh Điện Biên, hàng nghìn người đã tham dự "Ngày hội Cà phê gắn với du lịch sinh thái xã Búng Lao, năm 2025".
Lần đầu tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày tại xã vùng cao Kỳ Thượng

Lần đầu tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày tại xã vùng cao Kỳ Thượng

Trang địa phương - Mỹ Dung - 16:37, 18/10/2025
Tái hiện nghi lễ Then và không gian văn hóa Tày độc đáo, Ngày hội Văn hóa dân tộc Tày năm 2025 tại xã Kỳ Thượng hứa hẹn trở thành điểm nhấn văn hóa, du lịch mới của Quảng Ninh.
Thực hiện Tổng kiểm kê tài sản công toàn quốc từ 1/1/2026

Thực hiện Tổng kiểm kê tài sản công toàn quốc từ 1/1/2026

Thời sự - PV - 16:31, 18/10/2025
Bộ Tài chính vừa ban hành Kế hoạch triển khai Tổng kiểm kê tài sản công tại cơ quan, tổ chức, đơn vị và đối với tài sản kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư, quản lý tại thời điểm 0 giờ 00 phút ngày 1/1/2026.
5 địa phương sẽ tham gia Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, năm 2025

5 địa phương sẽ tham gia Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, năm 2025

Sắc màu 54 - MInh Thu - 16:12, 18/10/2025
Từ ngày 21 đến 23/11/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức Ngày hội Văn hóa dân tộc Mường lần thứ II, với chủ đề “Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mường trong kỷ nguyên mới”.
Người về vui hội với trằm

Người về vui hội với trằm

Du lịch - Tiêu Dao - Đức Hiếu - 14:42, 18/10/2025
Nằm nép mình dưới rặng rừng nguyên sinh, Trằm Trà Lộc thuộc xã Vĩnh Định, tỉnh Quảng Trị như một “ốc đảo xanh” hiếm hoi giữa miền cát trắng gió Lào. Ở nơi ấy, người ta tìm thấy không chỉ vẻ hoang sơ, thanh bình của thiên nhiên, mà còn gặp lại những dấu ấn lịch sử và văn hóa đặc sắc đã tồn tại hơn 3 thế kỷ.