Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Dẻo thơm gạo nếp vùng cao

Băng Ngân - Nguyễn Thế Lượng - 10:13, 05/11/2023

Ở vùng cao Tây Bắc, có những vùng đất từ lâu là nơi có đặc sản gạo nếp dẻo thơm và thương hiệu được chắp cánh bay đến nhiều nơi trên khắp cả nước. Những hạt nếp trắng tròn, dẻo thơm đã trở thành món quà hấp dẫn đối với du khách sau mỗi hành trình du lịch trở về...

Cô gái Thái trên cánh đồng nếp Tú Lệ (Yên Bái)
Cô gái Thái trên cánh đồng nếp Tú Lệ (Yên Bái) - Ảnh Thanh Miền

Những “hạt ngọc trời”

Không phải gạo nếp ở vùng đất nào cũng được nhiều nơi biết đến và trở thành đặc sản nổi tiếng, để mỗi khi nhắc đến vùng đất ấy là người ta sẽ nhớ đến và gọi tên. Ở các tỉnh vùng cao khu vực Tây Bắc hay trung du, một số gạo đặc sản của đồng bào DTTS đã gắn liền với địa danh, như gạo nếp Tú Lệ (huyện Văn Chấn, Yên Bái), gạo nếp gà gáy Mỹ Lung (huyện Yên Lập, Phú Thọ), gạo nếp nương Điện Biên (Điện Biên), gạo nếp quạ đen (huyện Thanh Sơn, Phú Thọ), nếp cẩm Lai Châu…

Những sản phẩm nông nghiệp này được đồng bào các dân tộc ở vùng cao gìn giữ, gieo trồng từ bao đời trên những triền núi cao hay ruộng bậc thang, trong khí hậu quanh năm mát mẻ,  hấp thụ bao tinh tuý của nắng gió, của nước suối trong mát, của màu mỡ đất đai và đôi bàn tay cần cù chăm sóc của người dân vùng cao...làm nên những hạt nếp trắng tròn, dẻo thơm.

Ở vùng cao, đồng bào các dân tộc thường chỉ cấy một vụ trong năm nên đất đai và thổ nhưỡng nơi đây, rất thích hợp với việc trồng những giống lúa nếp là giống bản địa, không lai tạp, sinh trưởng tốt. 

Những cánh đồng lúa nơi vùng cao Tây Bắc là nơi cho những mùa nếp bội thu.
Những cánh đồng lúa nơi vùng cao Tây Bắc là nơi cho những mùa nếp bội thu.

Những đặc sản gạo nếp vùng cao, có những đặc tính khác biệt so với những loại gạo nếp thông thường. Gạo nếp nương Điện Biên có hạt gạo trắng, thon dài, gạo nếp Tú Lệ hạt tròn, màu trắng trong, thoạt nhìn sẽ không biết đấy là gạo nếp. Còn gạo nếp gà gáy ở xứ Mường Mỹ Lung (Phú Thọ) thì hạt trắng tinh, tròn; nếp cẩm Lai Châu thì màu đen tuyền. Những loại gạo này có hương thơm lừng lựng trước và sau khi đồ xôi. Đặc biệt, khi muốn đồ xôi, có loại chỉ cần ngâm trong nước chừng 30 phút, là có thể cho lên chõ. Khi chín, hạt xôi căng bóng, không dính tay, dẻo thơm hấp dẫn.

Làm nên bản sắc văn hoá

Ở mỗi vùng miền, đặc sản gạo nếp đã góp phần quan trọng làm nên những nét văn hoá mang đậm bản sắc của người vùng cao. Trong đó, vốn văn hoá ẩm thực của người vùng cao không thể thiếu gạo nếp, vì đó là nguyên liệu chính để làm nên những món ăn đậm đà dư vị. 

Trong bữa ăn, trong những nghi lễ, hội bản, món xôi là tâm điểm của mâm cỗ. Đây cũng là lễ vật quan trọng để người vùng cao dâng cúng thần linh, tổ tiên, thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn của mình. Đồng thời, vào những ngày lễ trong năm như rằm tháng Giêng, rằm tháng Bảy, tết Nguyên đán, người vùng cao thường sử dụng gạo nếp để gói những món bánh như bánh chưng, bánh rợm, bánh giày, bánh lẳng… Ngoài ra, món cơm lam, cốm rang vốn từ lâu đã trở thành đặc trưng ẩm thực ở vùng cao.

Đồng bào vùng cao treo lúa nếp thành từng chùm sau mùa gặt trên gác nhà.
Đồng bào vùng cao treo lúa nếp thành từng chùm sau mùa gặt trên gác nhà.

Nét văn hoá gắn với hạt gạo nếp của người vùng cao được thể hiện tinh tế và độc đáo qua món xôi ngũ sắc. Nhờ sự sáng tạo, khéo léo trong sự kết hợp giữa các màu lá tự nhiên khác nhau, từ lâu, người vùng cao đã sáng tạo ra món xôi ngũ sắc vừa đẹp mắt bởi 5 màu sắc hài hoà, tự nhiên. 

Xôi ngũ sắc gắn với triết lý sâu xa của đồng bào vùng cao, tượng trưng cho ngũ hành trong quan niệm dân gian. Đó là màu trắng (kim), màu xanh (mộc), màu đen (thuỷ), màu đỏ (hoả), màu vàng (thổ). Người vùng cao luôn cho rằng, cuộc sống cần có sự hài hoà của 5 màu trên để con người, vạn vật luôn khoẻ mạnh, tươi tốt và phát triển tự nhiên.

 Để làm nên những đĩa xôi ngũ sắc, người vùng cao lặn lội lên rừng tìm hái những lá cây, ra vườn nhà tìm đào những củ nghệ vàng, nấu lên, giã, vắt lấy nước để ngâm với gạo nếp rồi đồ lên sẽ thành xôi màu rất đẹp.

Gạo nếp góp phần làm nên dư vị ẩm thực vùng cao Tây Bắc.
Gạo nếp góp phần làm nên dư vị ẩm thực vùng cao Tây Bắc.

Gạo nếp còn là vật không thể thiếu để người vùng cao diễn xướng những nghi lễ, lễ hội trong năm. Điển hình như lễ Mừng cơm mới, lễ cúng Rừng thiêng, lễ hội Cốm, lễ cưới hỏi, tết Thanh minh, lễ hội Lồng tông, lễ hội Gầu Tào…Tuỳ từng đặc trưng của lễ hội, đồng bào vùng cao chế biến các món xôi khác nhau để vừa làm lễ dâng cúng đất trời, vừa để thưởng thức.

Đặc sản cốm nếp Tú Lệ
Đặc sản cốm nếp Tú Lệ

Đặc biệt, mỗi khi mùa Thu về, đồng bào ở vùng cao Tây Bắc rộn ràng tổ chức lễ hội cốm để đón mừng mùa màng bội thu. Khi những bông lúa còn đẫm sương đêm, trắng trong màu sữa, người dân đi ngắt lúa về, cho lên sấy trên bếp lò, rồi rang trên chảo, giã cho bong vỏ chấu rồi sàng sảy để được những mẻ cốm xanh tươi, toả nức hương thơm. 

Từ những hạt cốm dẻo thơm, người vùng cao chế biến thành những món ăn độc đáo, như cốm lam ống nứa, xôi cốm, bánh cốm, cháo cốm vịt. Có biết bao quan niệm, bao phong tục với bản sắc văn hoá được trao truyền từ bao đời mang lời ăn tiếng nói của người vùng cao gửi gắm cả vào những hạt nếp dẻo thơm.

Ông Cổ Hữu Cường, Phó chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô (huyện Bảo Yên, Lào Cai) chia sẻ: “Lễ hội cốm là hoạt động văn hoá cổ truyền của dân tộc Tày vùng Nghĩa Đô mỗi khi mùa Thu về. Hạt lúa nếp đã trở thành nguyên liệu quan trọng để làm nên bản sắc văn hoá trong lễ hội”.

Gắn với phát triển du lịch

Trắng trong đặc sản gạo nếp quạ đen (Phú Thọ).
Trắng trong đặc sản gạo nếp quạ đen (Phú Thọ).

Từ những đặc sản nếp thơm ở một vùng, gạo nếp vùng cao đã toả hương khắp mọi miền, trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn đối với du khách khi dừng chân khám phá vẻ đẹp của những vùng đất xa xôi. Khi đến những vùng đất như Tú Lệ, Mai Châu, Điện Biên, Mường Lò, Mộc Châu…, du khách ngoài tham quan vẻ đẹp thiên nhiên còn khám phá vốn văn hoá ẩm thực để có những trải nghiệm thú vị.

 Những món ăn được chế biến từ gạo nếp đã trở nên hấp dẫn du khách tại các địa điểm du lịch như xôi ngũ sắc, cơm lam, cốm, bánh chưng gù, bánh giày, xôi nếp cẩm, rượu mọng… Độ dẻo thơm hoà vào vị ngọt của gạo đã làm nức lòng du khách mọi miền.

Bà Lò Thị Hoa, dân tộc Thái (xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, Yên Bái), chủ một Homestay chia sẻ: Khách du lịch rất thích món xôi xếp Tú Lệ, nên hằng ngày gia đình đều đồ xôi để phục vụ cho khách thưởng thức. Đặc biệt, kết thúc mỗi hành trình du lịch, sản vật được khách mua về làm quà là gạo nếp.

Những năm gần đây, phát triển sản phẩm du lịch địa phương gắn với Chương trình “Mỗi xã là một sản phẩm” (OCOP), đã góp phần bảo tồn, nhân rộng sản phẩm gạo nếp đặc sản của các địa phương. Nhờ vậy, sản phẩm gạo nếp đặc sản một lần nữa được chắp cánh và quảng bá thương hiệu để vươn tới những miền xa.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”

Góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”

Ngày 28/12, tại Tp. Kon Tum (Kon Tum), Ủy Ban Dân tộc tổ chức Hội thảo góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”. Ông Đào Xuân Quy - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Dân tộc (Ủy Ban Dân tộc) và ông Đinh Quốc Tuấn - Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có lãnh đạo các sở, ban, ngành của 5 tỉnh Tây Nguyên.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.